Thời gian gần đây, một quan điểm ngày càng được thừa nhận rộng rãi trên thế giới là cần phải có tỷ lệ đại diện cân bằng hơn của phụ nữ trong nghị viện nhằm phản ánh chính xác hơn tương quan trong xã hội và bảo đảm các quyền lợi đa dạng của phụ nữ được tính đến trong quá trình ra quyết sách. Thế nhưng, tỷ lệ nữ giới trong các cơ quan công quyền và nghị viện trên thế giới hiện thấp hơn nhiều nam giới.
Cộng đồng quốc tế đã có nhiều nỗ lực nhằm tăng tỷ lệ phụ nữ tham gia chính trị và trong nghị viện. Ví dụ, sự tham gia bình đẳng của phụ nữ và nam giới trong đời sống công cộng là một trong những điểm cốt lõi của Công ước năm 1979 của Liên Hợp Quốc về xóa bỏ mọi hình thức phân biệt chống phụ nữ (CEDAW). Sự bình đẳng giữa nam giới và phụ nữ trong việc nắm giữ các vị trí quyền lực và ra quyết định cũng là một trong mười hai lĩnh vực then chốt được xác định trong Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh năm 1995 do Liên Hợp Quốc đưa ra tại Hội nghị thế giới về phụ nữ lần thứ tư. Theo CEDAW, các quốc gia thành viên đặc biệt phải bảo đảm cho phụ nữ các quyền sau: Tham gia bỏ phiếu trong mọi cuộc bầu cử và trưng cầu dân ý, được quyền ứng cử vào các cơ quan dân cử; được tham gia xây dựng và thực hiện các chính sách của chính phủ, tham gia các chức vụ của nhà nước và thực hiện mọi chức năng cộng đồng ở tất cả các cấp chính quyền; tham gia vào các tổ chức hiệp hội phi chính phủ liên quan đến đời sống cộng đồng và chính trị của đất nước.
Cựu Chủ tịch Hạ viện Mỹ John Boehner trao chiếc búa quyền lực cho vị nữ Chủ tịch đầu tiên của Quốc hội Mỹ Nancy Pelosi
Liên Hợp Quốc và Liên minh Nghị viện Thế giới (IPU) xác lập tỷ lệ tối thiểu của nữ nghị sĩ trong nghị viện là 30% và được nhiều quốc gia ủng hộ. Tuy nhiên, đến giữa năm 2008, tỷ lệ nữ nghị sĩ trong nghị viện trên toàn cầu mới chỉ đạt 18%. Mặc dù tỷ lệ trung bình còn thấp nhưng đã có 26 quốc gia đạt tỷ lệ nữ nghị sĩ từ 30% trở lên. Vào tháng 9.2008, Rwanda là nước đầu tiên trên thế giới có nhiều phụ nữ hơn nam giới trong nghị viện (56%). Trong số các nước có tỷ lệ nữ nghị sĩ chiếm từ 30% trở lên, một phần tư là các nước Bắc Âu vốn có nỗ lực từ lâu trong việc tăng cường sự tham gia của phụ nữ vào chính sự. Một phần tư thuộc về các nước vừa qua khỏi xung đột như Burundi, Mozambique, Rwanda, Nam Phi đã tận dụng những điều kiện mới để thúc đẩy xu hướng này. 10 quốc gia có tỷ lệ nữ nghị sĩ cao nhất là: Rwanda - hơn 56%; Thụy Điển - hơn 46%; Nam Phi - hơn 44%; Cuba - hơn 43%; Iceland - gần 43%; Hà Lan - gần 41%; Phần Lan - 40%; Na Uy - gần 40%; Bỉ - hơn 39%; Mozambique - 39%.
Tăng cường sự tham gia của phụ nữ trong nghị viện không chỉ để thực hiện quyền bình đẳng của phụ nữ mà ý nghĩa quan trọng hơn của nó là tạo cơ hội bình đẳng để phụ nữ đóng góp vào việc thay đổi chính sách ở mọi cấp độ, hướng tới bình đẳng, công bằng, tăng phúc lợi nhiều hơn cho mọi người và cho xã hội. Ở Thụy Điển, phụ nữ trong Quốc hội đã có tiếng nói mạnh mẽ trong lập pháp góp phần thúc đẩy Quốc hội ban hành luật về cơ hội bình đẳng, ban hành chính sách nghỉ đẻ được chia đều cho vợ và chồng, bố và mẹ đều có quyền chăm sóc con ốm. Ở Na Uy, phụ nữ trong Quốc hội đã góp phần tích cực trong thúc đẩy Quốc hội ban hành chính sách tăng dịch vụ chăm sóc trẻ do Nhà nước hỗ trợ, giành quyền cho phụ nữ được lựa chọn thời gian làm việc linh hoạt khi sinh con, tạo cơ hội cho phụ nữ kết hợp việc gia đình và việc sản xuất, kinh doanh nhằm tăng quyền độc lập về kinh tế.
Định mức về giới là một trong những thách thức lớn nhất trong khu vực ASEAN để gia tăng cơ hội cho các ứng cử viên nữ được bầu và giữ chức vụ trong chính trường và nghị trường. Một phân tích của Ngân hàng Phát triển châu Á từng chỉ ra rằng, ASEAN tuy đạt được một số tiến bộ về bình đẳng giới trong hai thập kỷ qua, nhưng sự thay đổi vẫn còn chậm.
Đối với các nước ASEAN, việc thúc đẩy sự tham gia của phụ nữ trên nghị trường là một trong những vấn đề được quan tâm không nhỏ. Bởi tiếng nói của phụ nữ tại Nghị viện sẽ góp phần quan trọng trong việc thông qua chính sách, luật nhằm thu hẹp khoảng cách bất bình đẳng giới, cũng như thúc đẩy sự phát triển nhiều mặt của xã hội.
Với quan niệm nghị sĩ cũng là một nghề trong xã hội, ở Australia, đại biểu dân cử đều được đào tạo và tập huấn một cách bắt buộc với định hướng rõ ràng là đào tạo kỹ năng để hoạt động hiệu quả và thành công trong vai trò chính khách.
Trước các kỳ bầu cử, Nghị viện Campuchia không tổ chức cuộc bồi dưỡng tập huấn nào cho các đại biểu. Nhưng ngay sau cuộc bầu cử và trong cả nhiệm kỳ nghị viện, các nghị sĩ đã được tham gia một vài cuộc tập huấn, bồi dưỡng.
Xuất phát từ quan niệm “lãnh đạo là chìa khóa thành công”, trong đó, nghị sĩ được xem là người nắm giữ vai trò lãnh đạo nên từ nhiều năm nay đảng cầm quyền Singapore rất quan tâm đến việc thu hút nhân tài đưa vào bộ máy lãnh đạo, đồng thời giữ chân người tài bằng việc tạo cơ hội qua đào tạo. Đào tạo để phát triển năng lực cá nhân, hướng đến các cơ hội thăng tiến trở thành chính sách chung của Singapore.
Ra đời từ năm 1265, Nghị viện Anh được coi là cơ quan lập pháp có truyền thống lâu đời nhất trên thế giới. Và một trong những đặc quyền mà các nghị sĩ nước này có được trong quá trình làm nhiệm vụ dân cử là quyền tự do ngôn luận, nhằm bảo vệ họ có thể nói lên tiếng nói của người dân mà không sợ bất kỳ trừng phạt pháp lý nào.
Quyền tự do ngôn luận là một trong nhiều quyền cơ bản được Hiến pháp Ấn Độ bảo đảm. Nó đặc biệt quan trọng đối với các nghị sĩ vì nó giúp họ tự tin trong các phát ngôn của mình khi làm nhiệm vụ tại Nghị viện.
Ở Canada, cho đến nay, quyền quan trọng nhất dành cho các thành viên của Hạ viện là thực hiện quyền tự do ngôn luận trong các thủ tục của Nghị viện.
Là những người đại diện cho các cử tri của Liên minh châu Âu (EU), các nghị sĩ châu Âu chịu trách nhiệm lớn và đóng nhiều vai trò quan trọng trong quá trình cống hiến.
Bộ Quy tắc ứng xử có hiệu lực từ ngày 1.1.2012 đưa ra các nguyên tắc ứng xử đối với MEP, theo đó, các MEP chỉ hành động vì lợi ích cộng đồng và tiến hành công việc của mình với tinh thần vô tư, liêm chính, cởi mở, siêng năng, trung thực, có trách nhiệm giải trình và tôn trọng uy tín của Nghị viện châu Âu.
Nghị viện châu Âu (EP) với 705 nghị sĩ (750 là con số trước sự kiện Brexit) được bầu cử trực tiếp của Liên minh châu Âu (EU). EP được mô tả là một trong những cơ quan lập pháp quyền lực nhất thế giới. Chính vì thế, các nghị sĩ châu Âu (MEP) được nhận mức lương và hưởng phụ cấp xứng đáng để có thể yên tâm làm nhiệm vụ.
Liên minh Nghị viện Thế giới (IPU) là tổ chức liên nghị viện lâu đời nhất thế giới với hơn 130 năm lịch sử hoạt động. Mỗi kỳ Đại hội đồng tổ chức thu hút hơn 170 nghị viện quốc gia tham dự với hơn 1.600 nghị sĩ từ khắp nơi trên thế giới. Đây là diễn đàn giúp các nghị sĩ bàn thảo về nhiều vấn đề thuộc mối quan tâm chung của quốc tế cũng như những vấn đề nóng bỏng mang tính cấp bách liên quan đến an ninh, hòa bình thế giới.
Qua 35 năm hình thành và phát triển, Diễn đàn Nữ nghị sĩ đã chứng kiến sự tham gia ngày càng đông của nữ nghị sĩ tại Đại hội đồng, từ khoảng 10% nữ nghị sĩ những năm đầu tiên, lên đến hơn 30% nữ nghị sĩ trong các kỳ họp gần đây, các vấn đề giới đã được đưa vào chương trình nghị sự nhiều hơn, thường xuyên hơn và thu hút sự quan tâm lớn hơn của tất cả các đại biểu.
Bắt nguồn từ sáng kiến của các nữ nghị sĩ năm 1978 về việc hình thành nhóm phụ nữ không chính thức, từ năm 1986, Hội nghị Nữ nghị sĩ (sau này là Diễn đàn Nữ nghị sĩ) đã trở thành một hoạt động chính thức, định kỳ tại trước phiên khai mạc mỗi kỳ Đại hội đồng, thể hiện sự gắn kết giữa các nghị viện và nữ nghị sĩ các quốc gia thành viên của Liên minh Nghị viện Thế giới (IPU), là diễn đàn trao đổi thông tin, kinh nghiệm, đối thoại cởi mở về các chủ đề cùng quan tâm và đưa ra quan điểm của mình đối với các vấn đề được xem xét tại Đại hội đồng dưới lăng kính của giới nữ.
Vào năm 2006, Nhóm Nữ nghị sĩ của Campuchia được thành lập. Nhiều thành viên ban đầu chỉ suy nghĩ đơn giản rằng, đó là việc tham gia vào một tổ chức của phụ nữ tại Nghị viện. Nhưng sau đó, các nữ nghị sĩ đã nhanh chóng nhận ra rằng, để thúc đẩy sự phát triển đất nước, quan tâm đến vấn đề cân bằng về giới và tạo cho phụ nữ nhiều cơ hội để tham gia vào quá trình phát triển kinh tế và xã hội là một nhiệm vụ quan trọng.
Nét độc đáo trong cơ cấu tổ chức của Quốc hội Macedonia là sự tồn tại và vận hành của một hệ thống các “câu lạc bộ” - một loại hình các nhóm làm việc không chính thức ở cấp độ dưới Nghị viện. Sự ra đời của Câu lạc bộ Nữ nghị sĩ cách đây 5 năm cho thấy vai trò của người phụ nữ ngày càng được khẳng định, thể hiện những tiến bộ trong phong trào đấu tranh đòi các quyền của nữ giới trên hầu hết các lĩnh vực xã hội ở quốc gia Trung - Nam Âu này.
Khó có thể nói số lần xuất hiện của các nữ Chủ tịch Nghị viện trong lịch sử là ít hay nhiều, song thống kê cho thấy, từ sau Thế chiến II, thế giới đã bắt đầu chấp nhận sự lãnh đạo của phái yếu thay vì khăng khăng tư tưởng xem nhẹ khả năng chính trị của họ như trước đây.
Trong vài thập kỷ qua, vấn đề phụ nữ tham chính được ghi nhận có bước chuyển biến rõ rệt. Tuy nhiên, tỷ lệ nữ nghị sĩ vẫn cần được tăng thêm để tương xứng hơn với nam giới trong nghị trường…
