Nghị viện Campuchia và pháp quyền trong quy trình lập pháp

Nghị viện Vương quốc Campuchia là một lưỡng viện lập pháp bao gồm 187 thành viên trong Quốc hội (Hạ viện) và Thượng viện.

Quốc hội

Quốc hội Khóa VI hiện nay có 125 thành viên, được bầu với nhiệm kỳ 5 năm theo hình thức trực tiếp. Tiền thân của Quốc hội chính là Hội đồng Lập hiến. Theo Hiệp định Hòa bình Paris năm 1991, cuộc tổng tuyển cử do Liên Hợp Quốc (LHQ) bảo trợ đã được tổ chức vào tháng 5.1993 để bầu ra thành viên của Hội đồng Lập hiến nhằm soạn thảo Hiến pháp mới. Hiến pháp của Vương quốc Campuchia đã được thông qua và ban hành vào tháng 9.1993. Theo các điều khoản của Hiệp định Hòa bình Paris và các điều khoản chuyển giao của Hiến pháp mới Vương quốc Campuchia, Hội đồng Lập hiến được đổi thành Quốc hội Campuchia cùng lúc với sự ra đời của Hiến pháp.

Quốc hội Khóa VI của Campuchia - Nguồn Wikipeadia
Quốc hội Khóa VI của Campuchia. Nguồn: Wikipeadia

Theo Điều 83 của Hiến pháp, Quốc hội họp định kỳ 2 lần 1 năm, mỗi kỳ họp kéo dài ít nhất 3 tháng. Quốc hội có quyền biểu quyết các vấn đề như: ngân sách quốc gia, kế hoạch Nhà nước, tài chính, sửa đổi hay hủy bỏ các loại thuế, thông qua việc ân xá các loại tội phạm.

Các nghị sĩ Quốc hội có quyền chất vấn các thành viên của Chính phủ thông qua Chủ tịch Quốc hội. Quốc hội có thể phế truất thành viên Chính phủ khi có 2/3 tổng số nghị sĩ biểu quyết thông qua bản kiến nghị khiển trách. Bản kiến nghị này phải được ít nhất 30 nghị sĩ đề xuất mới được Quốc hội họp để biểu quyết.

Thượng viện

Thượng viện có 62 nghị sĩ nhiệm kỳ 6 năm. Trong số đó, hai thành viên được chỉ định bởi Quốc vương, 2 thành viên do Quốc hội chỉ định, và 58 thành viên còn lại do hội đồng cấp xã và các nghị sĩ bầu.

Phiên họp Thượng viện đầu tiên diễn ra vào ngày 25.3.1999 và cuộc bầu cử đầu tiên được tổ chức vào ngày 22.1.2006. Cuộc bầu cử Thượng viện gần đây nhất bầu ra Thượng viện Khóa IV diễn ra vào năm 2018 với việc đảng CPP giành 58 ghế bầu cử; 2 ghế thượng nghị sĩ khác thuộc về đảng FUNCIPEC và 2 ghế thuộc về hai ứng cử viên độc lập. Đây cũng là lần đầu tiên cuộc bầu cử Quốc hội và bầu cử Thượng viện diễn ra cùng một năm.

Theo Điều 107 của Hiến pháp, Thượng viện nhóm họp mỗi năm 2 lần. Mỗi kỳ họp  sẽ kéo dài ít nhất ba tháng. Trong trường hợp Quốc vương, Thủ tướng, hoặc ít nhất một phần ba tổng số thượng nghị sĩ yêu cầu, Thượng viện có thể triệu tập một phiên họp bất thường.

Nghị viện Campuchia có ba chức năng lập pháp, giám sát, bao gồm cả giám sát ngân sách, và đại diện. Phần lớn các dự luật do các Bộ soạn thảo và trình, nhưng nhóm nghị sĩ với 1/10 tổng số nghị sĩ có thể trình dự luật. Nghị viện áp dụng các cuộc điều trần, tham vấn công chúng, tham gia các cuộc hội thảo, tham quan học hỏi về hoạt động lập pháp. Điều này đã cải thiện kết quả lập pháp được thể hiện qua các đạo luật đã ban hành như Luật Chống bạo lực gia đình, Luật bầu cử Thượng viện, Luật công chức Nghị viện…

Trong giám sát, các công cụ thường được Nghị viện Campuchia sử dụng gồm chất vấn, xem xét báo cáo, hoạt động của ủy ban, nhất là điều trần. Về giám sát tài chính - ngân sách, cả 9 ủy ban đều có nhiệm vụ giám sát tài chính theo lĩnh vực, và có Ủy ban Kinh tế - Tài chính đóng vai trò quan trọng trong chống tiêu cực, tham nhũng.

Vai trò xây dựng pháp quyền thông qua lập pháp

Cách thức mà những đạo luật được thông qua có ý nghĩa rất quan trọng đối với tính chính đáng của hệ thống pháp luật. Một quy trình lập pháp dân chủ, công khai, minh bạch sẽ nâng cao vai trò của nghị viện trong việc xây dựng pháp quyền. Trong quy trình đó, các nghị sĩ Campuchia cho rằng có thể áp dụng những nguyên tắc pháp quyền khi xem xét, thảo luận, thông qua và giám sát thực thi pháp luật.

Đó là các nguyên tắc về tính tối thượng của Hiến pháp do Nhân dân thông qua và pháp luật do nghị viện ban hành (Điều 31 Hiến pháp Campuchia); phân chia quyền lực giữa lập pháp, hành pháp, tư pháp (Điều 51 Hiến pháp); bảo vệ cuộc sống, tự do, an toàn, tài sản của cá nhân (Điều 31 và Điều 39 Hiến pháp); sự minh bạch pháp lý, kể cả về thủ tục; bình đẳng trước pháp luật, kể cả thủ tục (Điều 31 Hiến pháp); tính thực tiễn của pháp quyền, có nghĩa đó không chỉ là lời tuyên bố, mà phải được áp dụng trên thực tế bởi lập pháp, hành pháp, tư pháp. Còn theo Điều 90 của Hiến pháp Campuchia, một trong những yếu tố quan trọng của pháp quyền là vị thế tối cao của nghị viện với thẩm quyền lập pháp duy nhất, nếu chính phủ có thể ban hành các văn bản pháp luật thì cũng phải trong giới hạn do nghị viện ủy quyền.

Áp dụng những nguyên tắc trên trong quy trình lập pháp, các nghị sĩ Campuchia có thể yêu cầu chương trình lập pháp phải được công bố sớm, với những lập luận rõ ràng, hợp lý về các lý do đưa dự luật vào chương trình. Hoặc là trong tờ trình thuộc bộ tài liệu gửi kèm dự luật cần giải thích ngắn gọn những vấn đề chính có tính nguyên tắc mà dự luật định giải quyết; nguyên do tại sao dự luật là sự lựa chọn tốt nhất; các tác động của dự luật; sự nhất quán của dự luật với hệ thông pháp luật hiện hành; dự liệu những nguồn lực để thực thi luật sau này.

Còn khi đánh giá chất lượng soạn thảo dự luật, nghị sĩ có thể dựa trên những nguyên tắc soạn thảo luật như tính hợp hiến, hợp pháp; tính bất hồi tố của luật; chuẩn mực về thể thức; chế tài và các biện pháp đòi bồi thường phải xác định rõ ràng; giới hạn cụ thể, rõ ràng thẩm quyền của công quyền. Chẳng hạn, khi tiến hành thẩm tra dự luật tại các ủy ban tương ứng, các nghị sĩ là thành viên ủy ban có thể đặt ra nhiều câu hỏi cho Bộ trưởng đứng tên trình dự luật. Đó là những câu hỏi như: Hiến pháp và pháp luật có quy định thẩm quyền ban hành đạo luật không; nó có nhất quán với hệ thống hiện hành không; các chế tài, điều cấm đoán có được giới hạn rõ ràng, cụ thể, hợp lý không; các tác động của dự luật là gì, trong đó có ảnh hưởng đến các quyền con người không, ảnh hưởng như thế nào đến người nghèo, phụ nữ, trẻ em…; phạm vi ủy quyền lập pháp có phù hợp, rõ ràng không; chính phủ có kế hoạch gì để thực thi đạo luật đó...

Sau khi luật được ban hành, theo các điều 89, 90, 94 của Hiến pháp Campuchia, nghị viện giám sát việc thực thi luật. Trong đó, điều quan trọng là nghị viện giám sát việc ban hành các văn bản dưới luật để bảo đảm các nguyên tắc của pháp quyền như tính tối thượng của pháp luật, phân chia quyền lực, sự bình đẳng trước pháp luật, tính thực tiễn của pháp quyền...

Sự tuân thủ pháp luật là dấu hiệu của pháp quyền. Nhưng muốn người dân tuân thủ, họ phải được biết, hiểu rõ về luật. Do đó, trách nhiệm của nghị viện và các nghị sĩ là đảm bảo để các văn bản luật được công bố kịp thời, đầy đủ, việc giáo dục pháp luật được tiến hành rộng rãi, có hiệu quả.

Mỗi nghị sĩ Campuchia có một vài cán bộ giúp việc. Họ là cán bộ giúp việc riêng, nhưng được Nhà nước trả lương. Tuy nhiên, đây không phải là vị trí cố định và sẽ bị hủy bỏ một khi nghị sĩ đó không còn đương chức. Ngoài ra, mỗi nghị sĩ còn có 2 - 3 người giúp việc ở văn phòng tại địa phương (chỉ ở cấp tỉnh/thành phố) và họ là cán bộ nhà nước.

Nghị viện Campuchia có các dịch vụ thư viện dành cho các nghị sĩ. Các hoạt động nghiên cứu thường được thực hiện bởi các tổ chức riêng lẻ, gồm cả tổ chức phi chính phủ hoặc các viện nghiên cứu. Các dịch vụ đi lại được cung cấp bằng hình thức thanh toán tiền mặt hoặc cung cấp xăng dầu cho các chuyến đi công tác của nghị sĩ. Chỉ một số nhỏ các nghị sĩ được cấp máy tính và hỗ trợ truy cập internet.

Quốc tế

Pháp: Lãnh đạo đảng cực hữu phản đối phán quyết cấm bà tranh cử
Thế giới 24h

Pháp: Lãnh đạo đảng cực hữu phản đối phán quyết cấm bà tranh cử

Chủ tịch Đảng Tập hợp dân tộc (RN) cực hữu Marine Le Pen cho rằng phán quyết của tòa cấm bà tranh cử là mang động cơ chính trị. Tuyên bố trên được đưa ra sau khi một tòa án kết tội bà 4 năm tù treo vì tội biển thủ công quỹ và cấm bà tranh cử trong vòng 5 năm. Điều này đồng nghĩa với việc bà sẽ không thể tham gia tranh cử tổng thống vào năm 2027.

Ngân hàng châu Âu ứng phó thế nào trước kế hoạch thuế quan của Mỹ?
Thế giới 24h

Ngân hàng châu Âu ứng phó thế nào trước kế hoạch thuế quan của Mỹ?

Thuế quan của Donald Trump có thể ảnh hưởng đến tăng trưởng của EU và đẩy lạm phát lên cao, đặt ra tình thế tiến thoái lưỡng nan cho Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB). Trong khi thương mại chậm lại và giá cả tăng, một số nhà kinh tế cho rằng việc cắt giảm lãi suất có thể là lựa chọn phù hợp, miễn là kỳ vọng lạm phát vẫn được duy trì.

Chế độ nghị viện Uzbekistan: Sự gặp gỡ của giá trị truyền thống và nền dân chủ hiện đại
Nghị viện thế giới

Chế độ nghị viện Uzbekistan: Sự gặp gỡ của giá trị truyền thống và nền dân chủ hiện đại

Xây dựng nhà nước pháp quyền là một quá trình phức tạp. Tuy nhiên, vào đầu thế kỷ XXI, một chân lý đã được khẳng định: một quốc gia sẽ không thể có nền dân chủ hoàn chỉnh nếu không có một quốc hội được trao toàn quyền. Ngày nay, Uzbekistan đang thực hiện những cải cách nhất quán để phát triển các thể chế dân chủ trên cơ sở đẩy mạnh vai trò của Quốc hội. Sự phát triển của chế độ nghị viện ở Uzbekistan có những nét đặc thù, là sự gặp gỡ giữa bản sắc dân tộc và các nguyên tắc dân chủ phổ quát.

Hành động vì sự phát triển và công bằng xã hội
Nghị viện thế giới

Hành động vì sự phát triển và công bằng xã hội

Với chủ đề bao trùm “Hành động của nghị viện vì sự phát triển và công bằng xã hội”, Đại hội đồng lần thứ 150 của IPU sẽ tập trung làm rõ những cam kết của nghị viện nhằm thúc đẩy các mục tiêu giảm nghèo, bảo đảm việc làm, thúc đẩy hòa nhập xã hội và tăng cường sự tham gia của các nhóm thiểu số vào quá trình ra quyết định.

Khẳng định vị thế Uzbekistan
Nghị viện thế giới

Khẳng định vị thế Uzbekistan

Lần đầu tiên trong lịch sử Trung Á, Đại hội đồng Liên minh Nghị viện Thế giới lần thứ 150 (IPU-150) sẽ diễn ra tại Thủ đô Tashkent của Uzbekistan. Việc Uzbekistan đăng cai hội nghị lớn nhất của cơ quan nghị viện thế giới là sự công nhận của cộng đồng quốc tế đối với hiệu quả của các cải cách đang được thúc đẩy ở Uzbekistan cũng như cho thấy ảnh hưởng ngày càng tăng của Uzbekistan trên trường quốc tế.

Từ Paris đến Tashkent: Hành trình bền bỉ vì chủ nghĩa nghị viện
Nghị viện thế giới

Từ Paris đến Tashkent: Hành trình bền bỉ vì chủ nghĩa nghị viện

Ngày 5.4 tới, Liên minh Nghị viện Thế giới (IPU) sẽ tổ chức lễ kỷ niệm Đại hội đồng lần thứ 150 (IPU-150) tại Thủ đô Tashkent của Uzbekistan. Đây là dịp để nhìn lại hành trình 136 năm qua của IPU, kể từ Đại hội đồng đầu tiên tại Paris năm 1889, nhìn lại những sự kiện tôn vinh tinh thần hợp tác bền bỉ giữa các nghị sĩ trên toàn thế giới cũng như một lần nữa khẳng định vai trò, vị trí và phạm vi hoạt động ngày càng được mở rộng trên toàn cầu của IPU.

Pháp: Cải cách luật thừa kế giúp giải phóng nhiều bất động sản
Thế giới 24h

Pháp: Cải cách luật thừa kế giúp giải phóng nhiều bất động sản

Một thay đổi lớn trong pháp luật thừa kế của Pháp sắp giúp đưa nhiều bất động sản bỏ trống và bị bỏ hoang trở lại thị trường, đặc biệt là ở khu vực nông thôn. Dự luật cải cách này vốn đã được các nghị sĩ Hạ viện thông qua vào ngày 6.3 và đang chờ được Thượng viện bỏ phiếu nhằm giải quyết các tranh chấp kéo dài giữa những người thừa kế, cũng như đơn giản hóa thủ tục thừa kế, vốn thường khiến bất động sản bị bỏ không trong nhiều thập kỷ.

Nguồn: ITN
Quốc tế

Nỗ lực cải cách lĩnh vực tài chính

Chính phủ Anh đang đề xuất các cải cách quy định trong lĩnh vực dịch vụ tài chính như một phần trong chương trình nghị sự nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Trọng tâm chính là khuyến khích đầu tư trong nước từ các quỹ hưu trí và nới lỏng khả năng tiếp cận tín dụng của các hộ gia đình. Tuy nhiên, khả năng thành công của các biện pháp này vẫn còn chưa chắc chắn.

Pakistan và con đường vượt qua khủng hoảng
Quốc tế

Pakistan và con đường vượt qua khủng hoảng

Năm 2024, Pakistan chứng kiến ​bất ổn kinh tế, chính trị, xã hội và sự trở lại của chủ nghĩa khủng bố, đẩy đất nước trước nguy cơ rơi vào khủng hoảng. Để giải quyết những thách thức này, Pakistan cần chuyển đổi toàn diện với những ưu tiên: phục hồi kinh tế, hiện đại hóa kỹ thuật số, cải cách giáo dục, đơn giản hóa quy định, mở rộng cơ sở thuế, đổi mới công nghiệp và ổn định chính trị để bảo đảm tiến bộ bền vững.

Chính sách thuế quan "có đi có lại" của Mỹ
Thế giới 24h

Chính sách thuế quan "có đi có lại" của Mỹ

Ngày 2.4 tới, chính sách thuế quan “có đi có lại” của chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ chính thức có hiệu lực. Theo đó, Mỹ sẽ áp đặt mức thuế bằng với các nước khác áp đặt đối với hàng hóa Mỹ, có tính đến từng mối quan hệ thương mại. Trong bối cảnh tác động của chính sách này chưa thể được đánh giá đầy đủ, các rào cản phi thuế quan sẽ làm phức tạp thêm bức tranh. Các quốc gia có thể giảm hàng rào bảo hộ của mình để tránh bị trả đũa hoặc có thể trả đũa mạnh hơn và biến cuộc chiến thuế quan thành chiến tranh thương mại toàn diện.

Ấn Độ củng cố vị thế trong cuộc đua AI toàn cầu
Quốc tế

Ấn Độ củng cố vị thế trong cuộc đua AI toàn cầu

Thành công chỉ sau một đêm của công cụ DeepSeek của Trung Quốc đã thay đổi đáng kể nhận thức của Ấn Độ về cuộc đua AI. Nhằm củng cố vị thế của mình trong cuộc cạnh tranh AI toàn cầu, quốc gia này đã có những thay đổi đáng chú ý trong các chiến lược và sáng kiến, được thiết kế để thúc đẩy hệ sinh thái đổi mới AI quốc gia, cho phép nước này cạnh tranh với Mỹ và Trung Quốc thông qua sự tham gia tích cực với các công ty khởi nghiệp và doanh nhân Ấn Độ.

Mỹ kỳ vọng tăng doanh thu từ thuế: Thực tế hay ảo tưởng?
Thế giới 24h

Mỹ kỳ vọng tăng doanh thu từ thuế: Thực tế hay ảo tưởng?

Tổng thống Donald Trump cho biết ông sẽ áp thuế 25% đối với ô tô nhập khẩu, một động thái mà Nhà Trắng tuyên bố sẽ giúp thúc đẩy sản xuất trong nước và giúp Mỹ thu về 100 tỷ USD doanh thu từ thuế. Tuy nhiên, các nhà kinh tế cảnh báo, điều này sẽ gây sức ép tài chính đối với các nhà sản xuất ô tô nội địa phụ thuộc vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Nhật Bản ban hành luật mới chuẩn hóa sử dụng áp phích tranh cử
Thế giới 24h

Nhật Bản ban hành luật mới chuẩn hóa sử dụng áp phích tranh cử

Quốc hội Nhật Bản vừa thông qua Luật Bầu cử các chức vụ công sửa đổi nhằm giải quyết tình trạng các ứng cử viên lạm dụng áp phích bầu cử ngày càng gia tăng để quảng bá cho bản thân. Các quy định mới trong luật cấm nội dung không phù hợp trong áp phích vận động tranh cử, đặc biệt là khai thác các hình ảnh khiêu khích hoặc phục vụ lợi ích thương mại.

Trung Quốc dự kiến miễn học phí mầm non
Quốc tế

Trung Quốc dự kiến miễn học phí mầm non

Chính phủ Trung Quốc đang lên kế hoạch từng bước tiến tới miễn học phí cho bậc học mầm non nhằm giảm gánh nặng nuôi con cho các hộ gia đình, thúc đẩy tiêu dùng và tăng tỷ lệ sinh trong nước. Đây là kế hoạch được Ủy ban Cải cách và Phát triển Kinh tế (NDRC), cơ quan hoạch định chính sách của Trung Quốc, đưa ra tại kỳ họp Quốc hội đầu tháng này.