Tôn vinh không đúng thì tác dụng ngược
Điểm e, Khoản 1, Điều 11, Pháp lệnh Ưu đãi người có công với cách mạng hiện hành quy định "dũng cảm cứu người, cứu tài sản của Nhà nước và Nhân dân" là một trường hợp được xem xét công nhận liệt sĩ. Thực tiễn áp dụng quy định này, nhiều trường hợp chết đuối khi cứu người, cứu tài sản hoặc tham gia phòng, chống bão lũ, chết do tai nạn khi làm nhiệm vụ… dù rất cần phải tuyên dương, ghi nhận, song việc được công nhận liệt sĩ làm dư luận xã hội không đồng tình. Mặt khác, cứu người là trách nhiệm và nghĩa vụ của công dân, đồng thời, theo quy định tại Điều 132, Bộ luật Hình sự, không cứu giúp người đang ở trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng cũng sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Từ thực tế nêu trên, Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung cho biết, Chính phủ đề xuất sửa đổi Pháp lệnh Ưu đãi người có công với cách mạng theo hướng: Chỉ xem xét những trường hợp chết do có hành động đặc biệt dũng cảm thực hiện các công việc đặc biệt nguy hiểm, cấp bách, để cứu người, cứu tài sản của Nhà nước, Nhân dân; là những tấm gương,có ý nghĩa tôn vinh, giáo dục và lan tỏa rộng rãi trong xã hội. Những trường hợp khác sẽ được chuyển sang khen thưởng theo pháp luật về thi đua khen thưởng (huy chương, huân chương) và thực hiện trợ cấp mai táng hoặc hưởng chính sách tử tuất theo Luật Bảo hiểm xã hội.
Nêu quan điểm của cơ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội Nguyễn Thúy Anh tán thành với đề xuất sửa đổi Pháp lệnh Ưu đãi người có công với cách mạng theo hướng quy định chặt chẽ hơn về điều kiện công nhận liệt sĩ thời bình. Việc bổ sung tính chất công việc, hiệu ứng của hành động và nâng mức độ dũng cảm, cứu người, cứu tài sản, sẽ bảo đảm sự tôn vinh xứng đáng hơn.
Tán thành với việc rà soát chặt chẽ tiêu chuẩn công nhận liệt sĩ trong thời bình, Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển nêu rõ, đây là sự tôn vinh chứ không chỉ là vấn đề trợ cấp. "Phải rà soát chặt chẽ để tôn vinh, tránh trường hợp tôn vinh không đúng thì có tác động ngược", Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển nhấn mạnh.
Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cũng cho rằng, phải nghiên cứu kỹ lưỡng các điều kiện công nhận liệt sĩ thời bình để làm rõ đạo lý của vấn đề. Liệt sĩ hy sinh trong chiến đấu thì rõ ràng, nhưng trong thời kỳ đất nước hòa bình hiện nay, nếu không quy định chặt chẽ, việc ai cũng đề nghị, bất cứ sự mất mát nào cũng đề nghị công nhận liệt sĩ thì phải cân nhắc. Những trường hợp đặc biệt dũng cảm, thực hiện những công việc đặc biệt, nguy hiểm, cấp bách để cứu người, cứu tài sản của Nhà nước, của nhân dân… sẽ có ý nghĩa tôn vinh, giáo dục, hình ảnh sự hy sinh mới lan tỏa rộng rãi trong xã hội.
| Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội Nguyễn Thúy Anh phát biểu tại Phiên họp thứ 47 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội sáng ngày 11.8 |
Ảnh: Quang Khánh
Tiếp tục rà soát các điều kiện cụ thể
Liên quan đến quy định về công nhận liệt sĩ thời bình được thể hiện trong dự thảo Pháp lệnh Ưu đãi người có công với cách mạng (sửa đổi), các Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội lưu ý, cần tiếp tục rà soát. Nêu ví dụ tại Khoản 7, Điều 14, dự thảo Pháp lệnh về công nhận liệt sĩ với trường hợp hy sinh do ốm đau, tai nạn khi đang trực tiếp làm nhiệm vụ quốc phòng, an ninh ở địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Hà Ngọc Chiến phân tích, cụm từ “địa bàn kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn” chưa rõ là theo phân định của vùng dân tộc thiểu số, miền núi hay theo phân định nào. Hiện nay mới có quyết định của Chính phủ về phân định vùng dân tộc thiểu số và miền núi theo trình độ phát triển, trong đó có địa bàn kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn. Mặc dù các cấp, các ngành hầu như đều áp dụng theo cách phân định này, nhưng Chủ tịch Hội đồng Dân tộc lưu ý, tiêu chí phân định này chỉ áp dụng cho vùng dân tộc thiểu số và miền núi. Trong khi đó, với mục tiêu phân định khách quan, khoa học, chính xác, công bằng để đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, Nghị quyết 88 của Quốc hội phê duyệt "Đề án tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030" đã thu hẹp địa bàn vùng dân tộc thiểu số, miền núi và địa bàn đặc biệt khó khăn. Cụ thể là hơn 1.000 xã không còn là vùng dân tộc thiểu số, miền núi nữa, địa bàn đặc biệt khó khăn cũng sẽ thu hẹp lại. Do đó, nếu quy định như dự thảo Pháp lệnh, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc cho rằng, chưa đại diện cho toàn thể vùng miền của đất nước.
Ở góc độ khác, theo Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Tòng Thị Phóng, trường hợp hy sinh do ốm đau, tai nạn khi đang trực tiếp làm nhiệm vụ quốc phòng, an ninh ở địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn còn có sự “ghép dính” giữa Pháp lệnh Ưu đãi người có công với cách mạng và Luật Thi đua, khen thưởng. Do đó, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội đề nghị các cơ quan cần rà soát, giải trình làm rõ hơn.
