Phát triển nhà giáo đáp ứng yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao

Theo đại biểu Quốc hội Dương Khắc Mai (Đắk Nông), dự thảo Luật Nhà giáo cần tiếp tục thể chế hóa quan điểm của Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22.12.2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Cụ thể như: Phát triển đội ngũ giảng viên, các nhà khoa học đủ năng lực, trình độ đáp ứng việc giảng dạy lĩnh vực khoa học cơ bản, công nghệ chip bán dẫn, vi mạch, kỹ thuật và công nghệ then chốt; đẩy mạnh hợp tác với các đại học uy tín của nước ngoài; đổi mới mạnh mẽ chương trình đào tạo theo chuẩn quốc tế, hiện đại hóa phương thức đào tạo và ứng dụng công nghệ tiên tiến, nhất là trí tuệ nhân tạo. Xây dựng một số trường, trung tâm đào tạo tiên tiến chuyên sâu về trí tuệ nhân tạo. Có cơ chế đặc thù về hợp tác công tư trong đào tạo nhân lực công nghệ số. Xây dựng nền tảng giáo dục, đào tạo trực tuyến, mô hình giáo dục đại học số, nâng cao năng lực số trong xã hội.

Đại biểu Quốc hộiVương Quốc Thắng (Quảng Nam) cho rằng, cần bổ sung các chính sách liên quan đến phát triển nhà giáo, đáp ứng yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao trong thời kỳ mới, đặc biệt là đáp ứng yêu cầu của Nghị quyết số 57 - NQ/TW.

Cũng theo dự thảo Luật, lương nhà giáo được xếp cao nhất trong hệ thống thang bảng lương hành chính sự nghiệp và có nhiều chính sách về phụ cấp khác. Tán thành với quy định này, đại biểu Dương Khắc Mai cho rằng sẽ tháo gỡ khó khăn đối với nhà giáo, bảo đảm tính đặc thù nghề nghiệp của nhà giáo. Để chính sách được thực thi hiệu quả, đại biểu đề xuất, việc xếp lương cao nhất trong hệ thống thang bậc lương phải đi kèm với chất lượng của nhà giáo, bởi nhà giáo có vai trò quyết định đối với việc nâng cao chất lượng giáo dục, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, phát triển con người đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.

“Trong quá trình thi hành luật, đi đôi với chính sách đặc thù về tiền lương, phải có các quy định nâng cao chất lượng của đội ngũ nhà giáo, từng bước xây dựng đội ngũ giỏi về chuyên môn, đáp ứng toàn diện các quy định về đạo đức nhà giáo, tận tâm, trách nhiệm với nghề. Giao Chính phủ có lộ trình để rà soát, sắp xếp, tuyển chọn, thu hút để nâng cao chất lượng nhà giáo”, đại biểu Dương Khắc Mai nhấn mạnh.

Chỉ nên cấm ép buộc học thêm vì vụ lợi

Là đại biểu công tác trong ngành giáo dục, đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường (Hà Nội) đánh giá cao dự thảo Luật có nhiều quy định rất tích cực như giao cho cơ sở giáo dục hoặc cơ quan quản lý giáo dục trực tiếp tuyển dụng, điều động giáo viên. Quy định này giúp tuyển người đúng yêu cầu của cơ sở giáo dục, đồng thời khắc phục tình trạng “nơi này thừa, nơi kia thiếu giáo viên, không điều động được”.

Tuy nhiên, đại biểu Hoàng Văn Cường bày tỏ băn khoăn về quy định cấm ép buộc người học tham gia học thêm dưới mọi hình thức. Theo đại biểu, không phải cứ ép học sinh học thêm là xấu. Bởi vì, có nhiều học sinh, nhiều giáo viên thấy rằng học sinh học rất yếu và khả năng không theo kịp được bạn bè. Với những học sinh yếu đó, giáo viên tâm huyết sẽ yêu cầu học sinh ở lại cuối giờ để học thêm, chỉ bảo thêm, thậm chí những học sinh này không sẵn sàng, nhiều khi cần phải ép buộc. "Nhưng hành vi này không có gì xấu, rất nhân văn và khá phổ biến đối với những giáo viên có trách nhiệm. Vậy tại sao chúng ta lại cấm? Chúng ta chỉ cấm ép buộc học thêm vì vụ lợi, nếu không vụ lợi thì rất tốt, cần khuyến khích”, đại biểu nhấn mạnh.

Dẫn thực tế có rất nhiều giáo viên dạy thêm học sinh không ép buộc, thậm chí gia đình viết đơn tự nguyện, nhưng thực chất không phải tự nguyện mà vẫn là “ép buộc một cách trá hình”. Nếu chỉ quy định “cấm ép buộc” thì học thêm vẫn cứ xảy ra. Do vậy, đại biểu đề nghị dự thảo Luật nên quy định “cấm dạy thêm có thu tiền đối với những học sinh đang trực tiếp giảng dạy”. Tức là nếu đang giảng dạy mà dạy thêm có thu tiền thì phải cấm, kể cả có đơn tự nguyện cũng là ép buộc trá hình.

Lưu ý việc đánh giá nhà giáo đang quy định giống với đánh giá viên chức, đại biểu Hoàng Văn Cường thẳng thắn, quy định như vậy là chưa đủ, bởi đối tượng hết sức cần thiết và quan trọng trong đánh giá nhà giáo là người học, gia đình người học và xã hội. Những ý kiến này không chỉ giúp đánh giá đúng nhà giáo mà còn giúp bản thân người được đánh giá rút ra những vấn đề mình cần điều chỉnh, cần thay đổi để giảng dạy tốt hơn.

“Trên thực tế, nhiều cơ sở giáo dục đang sử dụng chính người học, gia đình người học đánh giá giáo viên của mình. Nếu chỉ quy định đánh giá như viên chức hiện nay thì việc các cơ sở sử dụng người học để đánh giá là vi phạm pháp luật”. Lưu ý vấn đề này, đại biểu cho rằng, cần phải quy định rõ hơn nữa các điều kiện đánh giá; đồng thời quy định thông tin đánh giá nhà giáo từ người học, gia đình người học và xã hội chỉ được công bố cho người có trách nhiệm đánh giá, nhà giáo được đánh giá, không công bố công khai, không được sử dụng ngoài mục đích đánh giá.

Liên quan đến hợp tác quốc tế, đây là nội dung rất quan trọng trong bối cảnh cần nâng cao trình độ của các hệ thống đào tạo. Tuy nhiên, dự thảo Luật chỉ liệt kê những nội dung, hình thức hợp tác quốc tế, đại biểu Hoàng Văn Cường cho rằng, quy định như vậy không có ý nghĩa, bởi vướng mắc hiện nay là mời giáo viên nước ngoài sang giảng dạy hoặc trao đổi vẫn gặp khó khăn.

“Muốn mời một giáo viên có trình độ sang giảng dạy tại một trường thì phải xin giấy phép lao động, xin giấy phép cũng rất khó nên hầu như các trường rất ngại và không mời được giáo viên nước ngoài tham gia. Thậm chí mời các nhà khoa học nước ngoài đến tham gia hội thảo đã rất khó rồi mà còn phải đi xin visa, thủ tục rất phức tạp”. Do đó, đại biểu đề nghị dự thảo Luật nên có chính sách ưu tiên về giấy phép lao động cho các giảng viên nước ngoài sang giảng dạy, chính sách về visa cho các nhà khoa học sang dự hội thảo.

Kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh đề nghị tiếp tục nghiên cứu thêm về câu chuyện dạy thêm, học thêm. “Vừa qua Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có Thông tư số 29/2024/TT-BGDĐT quy định về dạy thêm, học thêm, do vậy, Bộ cần tiếp tục tập hợp, nghiên cứu và đánh giá việc triển khai Thông tư này để quy định trong Luật Nhà giáo trên nguyên tắc bảo đảm không quá chi tiết, cụ thể, để tránh phải sửa luật, mà có thể quy định ở những điều kiện cụ thể, ở những thời điểm cụ thể tại các thông tư, nghị định”, Phó Chủ tịch Quốc hội lưu ý.