Nghiên cứu tổng thể để sửa đổi Luật toàn diện
Báo cáo tổng kết thi hành Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa cho biết, qua hơn 17 năm triển khai pháp luật về quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa, hệ thống pháp luật đã xuất hiện nhiều bất cập, vướng mắc trong thực tiễn cũng như chưa đáp ứng được nhu cầu thay đổi và hội nhập quốc tế trong thời kỳ tự do hóa thương mại và sự thực thi của các Hiệp định thương mại tự do.
Đơn cử, việc triển khai các nguyên tắc quản lý chất lượng theo quy định của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa và các thông lệ quốc tế còn chưa được triển khai triệt để, nguyên tắc xác định sản phẩm, hàng hóa có khả năng gây mất an toàn (sản phẩm, hàng hóa nhóm 2) chưa được làm rõ. Quy định hiện nay đối với lực lượng kiểm soát viên chất lượng chưa thực sự tạo thuận lợi cho việc phát triển lực lượng này.
Báo cáo tổng kết thi hành Luật cũng cho biết, một số bộ, ngành chưa tách biệt hoạt động quản lý nhà nước về chất lượng sản phẩm, hàng hóa với hoạt động đánh giá sự phù hợp. Việc phân công trách nhiệm quản lý giữa các bộ, ngành chưa được phân định rõ ràng đối với một số sản phẩm, hàng hóa phát sinh trong thực tế.
Hoạt động kiểm tra chất lượng sản phẩm, hàng hóa của các Bộ quản lý chuyên ngành còn thể hiện nhiều bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu của pháp luật về chất lượng sản phẩm, hàng hóa. Việc tách biệt giữa hoạt động kiểm tra nhà nước về chất lượng sản phẩm, hàng hóa với hoạt động dịch vụ kỹ thuật - đánh giá sự phù hợp (thử nghiệm, chứng nhận, giám định, kiểm định chất lượng, công nhận) chưa thực sự minh bạch. Điều này dẫn đến sự chồng chéo, vướng mắc và còn nhiều rào cản trong hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa, không tận dụng được tối đa nguồn lực để thực hiện các nhiệm vụ phục vụ quản lý nhà nước…
Xuất phát từ những tồn tại, bất cập nêu trên, Chính phủ đề xuất sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật hiện hành, tập trung thể chế hóa thực hiện 4 nhóm chính sách đã được Quốc hội thông qua, gồm: đổi mới việc xác định sản phẩm, hàng hóa có khả năng gây mất an toàn (sản phẩm, hàng hóa nhóm 2) và hoạt động kiểm tra chất lượng sản phẩm, hàng hóa; ứng dụng công nghệ trong quản lý chất lượng, truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa; phát triển hạ tầng chất lượng quốc gia bảo đảm mục tiêu phát triển bền vững và hội nhập quốc tế; tăng cường tính hiệu quả của hoạt động quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa, đẩy mạnh phân công, phân cấp quản lý để phù hợp với tình hình thực tế hiện nay.
Tờ trình dự án Luật cũng cho biết, sau khi sửa đổi, bổ sung, Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa có 6 chương và 66 điều (do Điều 19, 20, 25 được điều chỉnh tại Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật và Điều 30, Điều 35, Điều 36, Điều 39, Điều 40, Điều 44 được bãi bỏ tại Luật này, đồng thời bổ sung 3 điều nên số điều giảm 6 điều so với Luật hiện hành).
Về phạm vi điều chỉnh, tôi đề nghị cân nhắc thật kỹ. Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa hiện hành đã qua 17 năm triển khai thực hiện, thời gian cũng dài và đã có bất cập, hạn chế đòi hỏi phải sửa, nhưng phạm vi sửa đổi, cần bám vào 4 chính sách đã được Quốc hội thông qua. Phần nào thuộc phạm vi của Quốc hội thì điều chỉnh, sửa đổi, phần nào của Chính phủ thì giao cho Chính phủ theo tinh thần đổi mới tư duy xây dựng pháp luật. Vừa qua chúng ta đã làm 18 luật tại Kỳ họp thứ Tám và 4 luật liên quan đến tổ chức bộ máy tại Kỳ họp bất thường lần thứ Chín đã rõ vai của Chính phủ, rõ vai của Quốc hội. Chính vì thế, Luật không cần dài mà có thể cắt xuống nữa, có khi sửa lần này 8 trang, 10 trang nhưng thực hiện được ngay, không phải 16 trang nhưng chung chung, lòng vòng.
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định phát biểu. Ảnh: Lâm Hiển
Quan tâm tới phạm vi sửa đổi Luật, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho rằng, cùng với sự phát triển của xã hội, khái niệm “sản phẩm”, “hàng hóa” ngày nay đã thay đổi rất nhiều so với 17 - 18 năm trước, thời điểm Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa được ban hành. Trước thực tiễn đó, tư duy pháp luật điều chỉnh về sản phẩm, hàng hóa cũng phải khác, cần tiếp cận một cách thực tế hơn, thậm chí phải có tầm nhìn dự báo trước. Nêu vấn đề này, Phó Chủ tịch Quốc hội tán thành với ý kiến của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đề nghị cần có nghiên cứu tổng thể để sửa toàn diện Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa.
Gắn trách nhiệm của doanh nghiệp với chất lượng sản phẩm, hàng hóa
Theo phương án Chính phủ trình, trước mắt sửa một số điều để khắc phục bất cập và cập nhật một số vấn đề mới hiện nay; mặt khác, tiếp tục nghiên cứu sửa toàn diện Luật này.
Tuy nhiên, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho rằng, phương án này chưa thể hiện được tầm nhìn của thời đại, nhất là trong bối cảnh khoa học, công nghệ phát triển như hiện nay; đồng thời đề nghị, nếu chưa sửa toàn diện trong năm nay thì năm sau, năm sau nữa phải sửa toàn diện.
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng nhận thấy, dự thảo Luật sửa đổi nội dung tại 32 điều, khoản của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa hiện hành và bãi bỏ 11 điều. Tổng số điều chịu sự tác động là 43 điều trên tổng số 72 điều của Luật hiện hành. Số lượng sửa đổi như vậy tương đối lớn. Quy trình xây dựng dự án Luật này vẫn tuân thủ quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật hiện hành. Song, nếu căn cứ vào Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật vừa được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp bất thường lần thứ Chín vừa qua, thì quy định tại Điều 8 - nếu số lượng điều sửa đổi, bổ sung hơn 1/2 tổng số điều của Luật hiện hành, thì sửa đổi toàn diện để thay thế.
Bên cạnh đó, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cũng cho rằng, cơ quan soạn thảo cần tiếp tục rà soát một số nội dung nữa để xem có cần thiết phải sửa đổi hay không, nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn.
Nêu quan điểm về vấn đề này, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh nhất trí trước mắt chỉ tập trung sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật hiện hành, nhằm gỡ ngay những “điểm nghẽn”, “nút thắt” qua 17 năm triển khai thi hành Luật, góp phần bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng cũng như chất lượng hàng hóa, sản phẩm, dịch vụ.
Phó Chủ tịch Quốc hội cũng nhấn mạnh, trong bối cảnh hội nhập quốc tế, tự do hóa thương mại, các doanh nghiệp trong nước cần nâng cao sức cạnh tranh, có tiêu chuẩn, quy chuẩn để hàng hóa của chúng ta không những tiêu thụ trong thị trường nội địa mà còn vươn ra thế giới, góp phần thực hiện mục tiêu của Đảng, Nhà nước là phát triển nhanh và bền vững. Do đó, mục đích sửa đổi, bổ sung Luật lần này nhằm bảo đảm chất lượng sản phẩm, hàng hóa nhưng không làm tăng chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp. Những quy trình thủ tục cần cân nhắc kỹ, tránh nguy cơ lạm dụng, tạo ra cơ hội cho tham nhũng, tiêu cực trong việc công nhận, xác nhận tiêu chuẩn đối với các doanh nghiệp.
Về phía doanh nghiệp, mặc dù dự thảo Luật có quy định về trách nhiệm của doanh nghiệp đối với chất lượng sản phẩm, song Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh cũng đề nghị, cần gắn trách nhiệm, chế tài như thế nào đối với doanh nghiệp trong trường hợp doanh nghiệp không thực hiện đầy đủ các cam kết về chất lượng sản phẩm, hàng hóa; không tuân thủ các quy định về kiểm soát chất lượng sản phẩm, hàng hóa? Đối với những trường hợp này, cần có chế tài nặng để ngăn ngừa, răn đe nhằm xử lý tình trạng hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị.
