Giảm cấp trung gian và thủ tục, tạo động lực phát triển
- Bộ Chính trị vừa ban hành Kết luận số 127-KL/TW ngày 28.2.2025, trong đó yêu cầu nghiên cứu định hướng sáp nhập một số đơn vị cấp tỉnh; quan điểm của ông thế nào?
- Chủ trương này của Bộ Chính trị là rất cần thiết, tôi hoàn toàn ủng hộ. Bởi lẽ, hiện nay nước ta đang chia ra nhiều tỉnh nhỏ quá, khoảng cách về tổ chức giữa Trung ương với tỉnh là quá xa. Chẳng hạn, một bí thư tỉnh ủy chỉ có khoảng hơn 1 triệu dân, khi chuyển lên Trung ương thì tầm nhìn lên tới cả trăm triệu dân sẽ khác hẳn. Do đó, việc thành lập các tỉnh có độ lớn nhất định là rất cần để tầm quản lý tương ứng không quá cách xa cấp Trung ương. Mặt khác, việc sáp nhập tỉnh cũng chính là thực hiện cuộc cách mạng về tinh gọn tổ chức, bộ máy, để giảm bớt cấp trung gian, giảm bớt thủ tục, tạo động lực quan trọng cho sự phát triển đất nước để đạt các mục tiêu mà Trung ương đã đề ra.
TS. Võ Kim Cương. Ảnh: Tấn Thạnh
- Ở thời điểm này, chúng ta đang có những điều kiện thuận lợi nào cho việc sáp nhập tỉnh, thưa ông?
- Tôi cho rằng thuận lợi lớn nhất là chúng ta có quyết tâm rất lớn của Bộ Chính trị với cuộc cách mạng về tổ chức bộ máy. Khi có quyết tâm, chúng ta sẽ có được những giải pháp cụ thể để biến quyết tâm thành hành động. Cùng với đó, chúng ta có sự ổn định về mặt chính trị - yếu tố nền tảng.
Một yếu tố nữa là Quốc hội đã thông qua Quy hoạch tổng thể quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, trong đó chia ra làm 6 vùng kinh tế - xã hội. Quy hoạch không theo ranh giới hành chính, mà căn cứ vào các điều kiện tiền đề phát triển như điều kiện tự nhiên, đất đai, giao thông, sự hấp dẫn của thị trường… Đó là những yếu tố tạo thị, tức là những yếu tố làm cho đô thị phát triển. Nếu bây giờ căn cứ vào các yếu tố tạo thị đó để lập các đơn vị hành chính nhằm thực hiện theo các quy hoạch cũng là rất tốt.
Tránh sáp nhập cơ học
- Để sáp nhập tỉnh thì theo ông cần dựa trên những tiêu chí nào?
- Điểm quan trọng nhất của quyết tâm sáp nhập tỉnh là phải xây dựng được một hệ tiêu chí làm cơ sở cho thực hiện, chứ không phải sáp nhập cơ học, theo diện tích hay dân số.
Theo tôi, cái gốc của tiêu chí là phải trả lời được hai câu hỏi: Nhà nước muốn gì (hay nhu cầu quản lý của Nhà nước) là gì? Nhân dân muốn gì, cần gì từ phía Nhà nước?
Về phía Nhà nước, chúng ta cần xây dựng được Nhà nước pháp quyền, thượng tôn pháp luật mà ở đó, người dân, doanh nghiệp hoàn toàn dựa trên pháp luật và được tự do thực hiện những điều pháp luật không cấm - như vậy sẽ tăng tính tự vận động theo pháp luật và tăng năng suất lao động của toàn xã hội; đồng thời cần hạn chế tối đa sự can thiệp của Nhà nước vào thị trường. Hệ thống pháp luật cần phải tinh giản, thuận lợi nhất, căn cứ vào đó để sáp nhập tỉnh; nếu Nhà nước cứ ôm đồm trong quản lý thì chúng ta sẽ không thể thực hiện sáp nhập, tinh gọn bộ máy thành công. Tôi đi nhiều nước phát triển, thấy bộ máy của họ rất gọn, vì những việc như cấp phép xây dựng, giám định công trình… họ đều phân cho các công ty của khu vực tư nhân làm; cơ quan nhà nước chỉ hỗ trợ các công ty này thực hiện. Đây là kinh nghiệm chúng ta cần tham khảo trong việc tinh gọn tổ chức bộ máy.
Về phía người dân, doanh nghiệp, phải làm rõ được rằng khi sáp nhập tỉnh thì doanh nghiệp, người dân muốn tiếp cận Nhà nước ở đâu, tiếp cận thế nào? Cần có cơ chế để mọi việc liên quan đến họ đều do chính quyền địa phương (cấp xã) giải quyết, chỉ khi đó mới tinh giản được cấp huyện và sắp xếp được cấp tỉnh.
Từ đó, chúng ta sẽ có cơ sở để xây dựng tiêu chí sáp nhập tỉnh, với tiêu chí gốc là phải đặt lợi ích của Nhân dân, sự thuận lợi của Nhà nước trong quản lý lên hàng đầu.
- Có quan điểm cho rằng, việc sáp nhập tỉnh nên dựa trên cơ sở các địa phương liền kề nhau, có văn hóa tương đồng với nhau. Ông nghĩ sao?
- Muốn sáp nhập được thì yếu tố tiên quyết là cần xác định rõ tiêu chí. Nếu nói là sáp nhập vì văn hóa tương đồng thì phải làm rõ thế nào là văn hóa tương đồng? Bởi ngay trong một tỉnh cũng sẽ có nhiều dân tộc, với những nét văn hóa, phong tục khác nhau đó thôi.
Việc sáp nhập các tỉnh có văn hóa tương đồng cũng sẽ có những thuận lợi, song tôi cho rằng cũng không nên quá câu nệ vào tiêu chí này. Chúng ta cần bảo đảm khi sáp nhập thì toàn bộ hệ thống ở tỉnh đó phải cùng chung chí hướng phấn đấu đưa đời sống Nhân dân trong tỉnh đi lên; đồng thời vẫn giữ được những nét truyền thống, văn hóa, lịch sử của địa phương và tiếp tục làm giàu cho vốn văn hóa, truyền thống đó, để vừa có nét chung vừa có nét riêng; chứ không phải là sáp nhập một cách cơ học và tỉnh cũ vẫn cứ bảo thủ theo địa phương của mình, đó là điều cần tuyệt đối tránh!
- Một vấn đề cũng rất được quan tâm là khi sáp nhập tỉnh thì chọn tên như thế nào, đó có nên là tên ghép lại của các tỉnh không, thưa ông?
- Đây là một vấn đề hết sức nhạy cảm. Theo tôi, không nên ghép tên tỉnh một cách cơ học, cũng không nên dùng tên của địa phương này để đặt tên mới cho địa phương khác. Bởi lẽ, mỗi nơi có văn hóa, lịch sử, truyền thống khác nhau. Nên dùng tên mới hoàn toàn khi sáp nhập tỉnh, còn những tên tỉnh cũ có thể dùng cho một vài địa danh trong tỉnh đó, để vẫn giữ gìn, nhắc nhớ cho bao thế hệ về những nét văn hóa, truyền thống của địa phương.
Điều tối quan trọng khi tiến hành sáp nhập tỉnh là cần bảo đảm lấy ý kiến Nhân dân ở địa phương đó, kể cả về tên gọi. Khi có sự đồng thuận của Nhân dân, tôi tin chúng ta sẽ thành công!
- Xin cảm ơn ông!
