Công cụ giám sát của Hội đồng địa phương

Các công cụ giám sát chi tiêu

Hội đồng địa phương nhiều nước, ngoài các công cụ giám sát chung, trong lĩnh vực ngân sách có hai công cụ giám sát không thể thiếu là cơ quan kiểm toán và các tiểu ban trong lĩnh vực ngân sách.

Cơ quan lập pháp địa phương ở Philippines tiếp nhận, đánh giá và phê chuẩn báo cáo kiểm toán hàng năm của Ủy ban kiểm toán. Hoặc ở Nam Phi, kiểm toán nội bộ của chính quyền địa phương có thể hỗ trợ hội đồng giám sát hành chính. Hội đồng có thể sử dụng thông tin thu nhận được từ kiểm toán nội bộ để giám sát, buộc cơ quan hành chính giải trình về những sai phạm, thiếu sót về tài chính. Hơn nữa, theo Luật Quản lý tài chính địa phương năm 1998 của Nam Phi (Municipal Finance Manegement Act - MFMA) kiểm toán nội bộ phải báo cáo cho một ủy ban kiểm toán với người đứng đầu do hội đồng bổ nhiệm, báo cáo trực tiếp và tư vấn cho hội đồng. Ủy ban có ít nhất 3 người có uy tín chuyên môn, đạo đức, đều không phải là đại biểu hội đồng; họp ít nhất 4 lần hàng năm. Cả kiểm toán nội bộ và ủy ban kiểm toán đều phải cung cấp thông tin đánh giá khách quan về hiện trạng tài chính của địa phương, cũng như sự hiệu quả, hiệu năng của nó, về quản lý rủi ro, đánh giá hoạt động, quản trị hiệu quả. Bên cạnh đó, Luật của Nam Phi cũng bắt buộc các địa phương phải thành lập Ủy ban kiểm toán hoạt động (Performance Audit Committee). Ủy ban này có nhiệm vụ rà soát hệ thống quản lý công việc của địa phương và báo cáo, đề xuất kiến nghị với hội đồng của địa phương đó; thẩm tra các báo cáo hoạt động quý; ít nhất hai lần trong năm tài chính trình báo cáo kiểm toán cho hội đồng. Khác với Ủy ban kiểm toán, đại biểu hội đồng có thể là thành viên Ủy ban kiểm toán hoạt động. Ủy ban này có thể tiếp cận các tài liệu của chính quyền địa phương, triệu tập bất kỳ ai và yêu cầu cung cấp thông tin. Với thẩm quyền và trách nhiệm như vậy, Ủy ban kiểm toán hoạt động đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả giám sát của hội đồng, giúp hội đồng thẩm định hệ thống quản lý của địa phương, xem xét hệ thống đó có tuân thủ các chuẩn mực không; các nguồn lực có được sử dụng một cách tiết kiệm và hiệu quả không.

Hội đồng địa phương ở một số nước nói tiếng Anh như Nam Phi, Uganda… thành lập Ủy ban các tài khoản công (Public Accounts Committee – PAC) để theo dõi kết quả thực hiện dự toán ngân sách qua các tài khoản công. PAC mời các quan chức địa phương đến Ủy ban để giải trình, ra báo cáo về những kết quả giám sát. Thường thì các thành viên phe đối lập sẽ đứng đầu PAC. Dựa trên những phát hiện của mình, PAC thường xuyên kiến nghị với cơ quan hành chính thay đổi một số chính sách và thủ tục để cải thiện hoạt động. Một cách lý tưởng thì các thành viên cơ quan hành chính không nên ở trong PAC; tất cả các cơ quan thuộc hành chính địa phương đều phải được kiểm toán; PAC nên được trao quyền để có thể triệu tập bất cứ ai; PAC cần có quyền lực pháp lý để bắt buộc các nhân chứng có mặt.

Bên cạnh đó, trong hoạt động của chính quyền địa phương, lĩnh vực tài chính – ngân sách ở nhiều nước đã có những công cụ thu hút sự tham gia của công chúng trong lập ngân sách địa phương. Quy trình ngân sách có sự tham gia của người dân bắt đầu từ thành phố Porto Alegre ở Brazil 20 năm trước đây và bây giờ được áp dụng ở hàng trăm thành phố trên thế giới, đặc biệt ở châu Mỹ Latin và châu Âu. Tuy nhiên, mức độ áp dụng các công cụ này khác nhau giữa các nước, giữa các địa phương trong một nước. Chẳng hạn, ở Uganda, sau một thời gian dài, mặc dù các công cụ đã được giới thiệu, nhưng ở nhiều địa phương vẫn chưa được nội địa hóa và áp dụng.

Giám sát

Chịu trách nhiệm cao nhất về hành chính của nghị viện
Giám sát

Chịu trách nhiệm cao nhất về hành chính của nghị viện

Bên cạnh vai trò cố vấn cho Chủ tịch Nghị viện về các vấn đề thủ tục và thể chế, vị trí Tổng Thư ký còn đảm đương nhiều chức năng và nhiệm vụ quan trọng khác liên quan đến việc chỉ đạo và điều hành các dịch vụ hành chính phức tạp nhằm bảo đảm hoạt động của nghị viện diễn ra suôn sẻ.
Cách thức bổ nhiệm quyết định địa vị pháp lý
Giám sát

Cách thức bổ nhiệm quyết định địa vị pháp lý

Thủ tục và cách thức bổ nhiệm quyết định địa vị pháp lý của Tổng Thư ký cũng như mối quan hệ của vị trí này đối với cơ quan lãnh đạo. Có sự khác biệt đáng kể trong cách thức bổ nhiệm Tổng Thư ký ở Nghị viện các nước trên thế giới. Qua khảo sát, có thể chia thành 5 cách thức: Do người đứng đầu Nghị viện bổ nhiệm; do ban lãnh đạo Nghị viện bổ nhiệm; do toàn thể Nghị viện bầu, do một cơ quan bên ngoài Nghị viện bầu; hoặc là kết quả của một cuộc cạnh tranh công khai để lựa chọn các ứng cử viên.
Để ngôi nhà thực sự là chốn an toàn
Giám sát

Để ngôi nhà thực sự là chốn an toàn

Bạo lực gia đình lâu nay vẫn là vấn đề nhức nhối, đòi hỏi các nhà hoạch định chính sách luôn phải nỗ lực mong tìm ra các biện pháp hữu hiệu để xử lý triệt để. Trong bối cảnh đại dịch Covid-19 bùng phát trên khắp thế giới khiến số ca bạo lực gia đình tăng mạnh, nhiều quốc gia đã coi đây là đại dịch nguy hiểm không kém gì virus Corona.
"Thanh gươm sắc bén"
Giám sát

"Thanh gươm sắc bén"

Năm 1974, việc Ủy ban Pháp luật Hạ viện Mỹ vào cuộc điều tra trong vụ bê bối Watergates đã buộc Tổng thống Nixon từ chức. Đó là một trong những ví dụ điển hình cho thấy, các ủy ban điều tra đóng vai trò rất lớn trong thực hiện chức năng giám sát của Nghị viện. Đây cũng là một trong những “thanh gươm sắc bén” trong chống tham nhũng và tình trạng lạm dụng công quyền trong hệ thống cơ quan nhà nước.
Công cụ quan trọng thực hiện chức năng giám sát
Giám sát

Công cụ quan trọng thực hiện chức năng giám sát

Ở Quốc hội Mỹ và nghị viện của một số nước châu Âu như Pháp, Bỉ, Hà Lan…, một trong những công cụ quan trọng nhất trong việc thực hiện chức năng giám sát là hoạt động điều tra. Quyền điều tra thường được trao cho các ủy ban điều tra hoặc ủy ban đặc biệt.
Các công cụ giám sát
Giám sát

Các công cụ giám sát

Để thực hiện chức năng giám sát đối với cơ quan hành pháp và các cơ quan khác của EU, EP được trao một số công cụ giám sát cơ bản như quyền bỏ phiếu bất tín nhiệm đối với Ủy ban châu Âu, quyền chất vấn và thành lập các ủy ban điều tra.
Nghị viện siêu quốc gia
Giám sát

Nghị viện siêu quốc gia

Tiền thân là Quốc hội chung (Common Assembly) ra đời dựa trên Hiệp ước thành lập Cộng đồng Than và Thép châu Âu (1951), Nghị viện châu Âu (EP) ngày nay đã trở thành một trong những thể chế chính trị quan trọng nhất của Liên minh châu Âu (EU). Cùng với Hội đồng Bộ trưởng, EP tạo thành lưỡng viện lập pháp của các thể chế của Liên minh và được mô tả là một trong những cơ quan lập pháp quyền lực nhất thế giới.
Luận tội - công cụ giám sát còn mang tính hình thức
Giám sát

Luận tội - công cụ giám sát còn mang tính hình thức

Ở nhiều nước, nghị viện được trao quyền phế truất người đứng đầu hành pháp với những hình thức khác nhau như luận tội, bãi miễn… Theo khảo sát 88 nước của IPU, 77 nước có quy định về những hình thức này. Trong đó, thủ tục luận tội các quan chức hành pháp được áp dụng ở 66 nước, có cả theo chính thể đại nghị lẫn các nước theo chính thể cộng hòa tổng thống.
Chất vấn - hình thức giám sát phổ biến nhất
Giám sát

Chất vấn - hình thức giám sát phổ biến nhất

Nghị viện ở các nước dù ít hay nhiều đều thực hiện chức năng giám sát, trong đó chủ yếu giám sát hoạt động của hành pháp. Để giám sát được hiệu quả, không chỉ cần có năng lực, nguồn lực, mà còn cần đến các hình thức giám sát. Hoạt động giám sát của nghị viện các nước gồm có một số hình thức tiêu biểu như phiên hỏi - đáp, chất vấn, bỏ phiếu bất tín nhiệm, điều tra, điều trần, luận tội...
Bỏ phiếu bất tín nhiệm - công cụ giám sát có tính răn đe
Giám sát

Bỏ phiếu bất tín nhiệm - công cụ giám sát có tính răn đe

Ở những nước có Chính phủ được thành lập từ nghị viện, quy trình quy trách nhiệm của Chính phủ trước nghị viện được thực hiện chủ yếu bằng hai hình thức: bỏ phiếu bất tín nhiệm và bỏ phiếu tín nhiệm Chính phủ. Trong số 88 nước được khảo sát, 64 nghị viện có quyền bỏ phiếu bất tín nhiệm Chính phủ, trong đó 36 nước theo chế độ đại nghị, 10 nước theo chế độ tổng thống, 18 nước theo chế độ hỗn hợp; các nước còn lại đại đa số với chế độ tổng thống không thừa nhận hình thức bỏ phiếu này.
Báo cáo - kênh giám sát chính thống
Giám sát

Báo cáo - kênh giám sát chính thống

Hội đồng địa phương thường phải xem xét, phê chuẩn báo cáo của cơ quan hành chính địa phương như báo cáo hàng năm, báo cáo giám sát, kế hoạch phát triển địa phương, báo cáo kiểm toán, báo cáo hoạt động, báo cáo tài chính… Những báo cáo này là một trong những kênh giám sát chính thống vì chúng cung cấp thông tin, góp phần minh bạch hóa quá trình hoạt động của chính quyền địa phương.
Các tiểu ban giám sát
Giám sát

Các tiểu ban giám sát

Ở nhiều nước, theo quy định, Hội đồng có thể thành lập các tiểu ban thường trực hoặc lâm thời để giám sát hoặc thảo luận các dự thảo chính sách và trình báo cáo của tiểu ban cho hội đồng, ví dụ như Nam Phi, Tanzania, Philippines. Đây là công cụ giám sát mạnh, giúp Hội đồng xem xét kỹ lưỡng hơn các vấn đề chuyên sâu, có tính kỹ thuật mà toàn thể hội đồng khó có thể đảm nhận, qua đó nâng cao sự hiệu quả, hiệu lực của giám sát.
Bảo đảm tính giải trình
Giám sát

Bảo đảm tính giải trình

Hoạt động giám sát của hội đồng địa phương ở các nước trước hết nhằm bảo đảm tính giải trình của chính quyền địa phương.
Đánh giá hiệu quả hoạt động của chính quyền địa phương
Giám sát

Đánh giá hiệu quả hoạt động của chính quyền địa phương

Giám sát của hội đồng còn bao hàm việc đánh giá tính hiệu quả và hiệu năng hoạt động của chính quyền địa phương. Khái niệm hiệu quả trong mọi công việc mà hội đồng và hành chính địa phương đang làm như thế nào? Vẫn còn quan niệm đồng nhất giữa hiệu quả với năng suất, chi phí hoặc hiệu năng (chi phí tiền bạc và thời gian ít mà vẫn đạt mức dự kiến) hoặc đồng nhất hiệu quả với kết quả cuối cùng (có đầu ra, sản phẩm, bất luận có đạt mục tiêu không).
Thu hút công chúng tham gia hoạt động giám sát
Giám sát

Thu hút công chúng tham gia hoạt động giám sát

Các nhóm dân cư đang ngày càng được các hội đồng thu hút như một kênh để tìm hiểu các vấn đề của địa phương và giúp cộng đồng đóng góp vào việc xây dựng các chính sách của hội đồng, một phần của quá trình ra quyết định, tham gia vào hoạt động giám sát của hội đồng.