Chức năng giám sát của Quốc hội Pháp

Bãi nhiệm, miễn nhiệm và bỏ phiếu tín nhiệm

Quốc hội Pháp có quyền bỏ phiếu tín nhiệm đối với hai đối tượng là Tổng thống và Thủ tướng Chính phủ. Theo Hiến pháp của Cộng hòa Pháp, toàn thể Quốc hội Pháp (gồm 2 Viện) thiết lập một Tòa án tối cao để xem xét một lý do duy nhất dẫn tới việc bãi nhiệm Tổng thống Pháp.

Đó là việc rõ ràng không thực hiện nghĩa vụ dẫn tới không thể tiếp tục đương nhiệm. Việc bỏ phiếu bãi nhiệm Tổng thống được thực hiện bằng hình thức bỏ phiếu kín với tỷ lệ ít nhất 2/3 số phiếu tán thành. Người đứng đầu Chính phủ ở Pháp có thể bị bãi nhiệm bởi Tổng thống. Ông ta có thể phải từ chức nếu không có sự ủng hộ của Quốc hội qua hình thức bỏ phiếu tín nhiệm. Việc bỏ phiếu tín nhiệm ở Quốc hội Pháp có thể được thực hiện dưới hai hình thức: do Thủ tướng Chính phủ khởi xướng hoặc do các đại biểu Quốc hội khởi xướng dưới dạng khiển trách (còn gọi là bỏ phiếu bất tín nhiệm).

Trình tự bỏ phiếu tín nhiệm do Thủ tướng Chính phủ khởi xướng được tiến hành như sau: Cá nhân Thủ tướng Chính phủ có thể tuyên bố đưa một chương trình hoặc toàn bộ chính sách của Chính phủ để lấy phiếu tín nhiệm của Quốc hội. Chương trình hoặc toàn bộ các chính sách của Chính phủ sẽ được Quốc hội thảo luận và kết thúc bằng việc bỏ phiếu. Cách thức tiến hành nội dung này được tổ chức theo hướng chia đều thời gian thảo luận cho các nhóm chính trị (không phân biệt số lượng thành viên) và mỗi nhóm sẽ cử ra một người phát ngôn chính thức giải thích về lá phiếu của nhóm mình. Nếu được đa số tuyệt đối trong Quốc hội tán thành, Thủ tướng Chính phủ được coi là đã vượt qua kỳ bỏ phiếu tín nhiệm này. Ở Pháp, Tây Ban Nha cũng như đa số các nước châu Âu, việc bỏ phiếu tín nhiệm ở Quốc hội chủ yếu do Chính phủ khởi xướng.

Hình thức bỏ phiếu bất tín nhiệm được Quốc hội tiến hành do các vị đại  biểu Quốc hội khởi xướng. Trình tự tiến hành hình thức bỏ phiếu tín nhiệm này được thực hiện theo hướng yêu cầu bỏ phiếu bất tín nhiệm phải được đệ trình bởi ít nhất 1/10 tổng số đại biểu Quốc hội. Tuy nhiên, để tránh lạm dụng hình thức này, pháp luật quy định mỗi đại biểu Quốc hội chỉ được ký vào nhiều nhất là ba yêu cầu bỏ phiếu bất tín nhiệm trong một phiên họp thường kỳ và một yêu cầu trong một phiên họp bất thường. Ở Pháp, rất dễ để có thể thu thập được chữ ký của 1/10 số lượng đại biểu Quốc hội do đại biểu Quốc hội sinh hoạt theo các đảng phái chính trị và yêu cầu bỏ phiếu tín nhiệm Thủ tướng Chính phủ là yêu cầu của cả đảng đó. Việc thảo luận trước khi bỏ phiếu bất tín nhiệm cũng là yêu cầu bắt buộc và được tiến hành tương tự như hình thức bỏ phiếu tín nhiệm do Thủ tướng Chính phủ khởi xướng. Quốc hội Pháp cũng đề ra cơ chế để hỗ trợ Chính phủ trong việc bỏ phiếu bất tín nhiệm: thứ nhất, việc bỏ phiếu bất tín nhiệm chỉ được diễn ra 48 giờ sau khi kết thúc thảo luận tại Quốc hội; thứ hai, chỉ có những đại biểu ủng hộ việc bỏ phiếu bất tín nhiệm Thủ tướng Chính phủ tham gia bỏ phiếu và Thủ tướng Chính phủ chỉ được coi là bị bất tín nhiệm khi đa số tuyệt đối thành viên Quốc hội tán thành.

Bên cạnh đó, các thành viên Chính phủ có thể bị áp dụng các biện pháp kỷ luật bởi Tổng thống chứ không phải từ Quốc hội. Nếu Thủ tướng Chính phủ từ chức hoặc bị bỏ phiếu bất tín nhiệm thì đương nhiên toàn bộ các thành viên Chính phủ cũng sẽ phải rời nhiệm sở. Quốc hội Pháp không có quyền chỉ định, bầu hoặc phê chuẩn các thành viên Chính phủ cũng như bãi nhiệm, miễn nhiệm các chức danh này. Một số chức danh cao cấp có thể được Chủ tịch Quốc hội chỉ định nhưng Chủ tịch Quốc hội cũng không có quyền bãi nhiệm. Điều đó đảm bảo tính chất độc lập trong hoạt động của các chức danh này. Tuy nhiên, đại biểu Quốc hội có thể lưu ý Chính phủ về một hay một số thành viên Chính phủ khi cho rằng thành viên này đã không trung thực hay không có khả năng lãnh đạo đối với lĩnh vực phụ trách bằng những biện pháp khác nhau như: bằng một diễn văn trong thảo luận của Quốc hội, bằng những câu hỏi chất vấn hoặc tuyên bố trước công chúng. Chính phủ hoặc chính đại biểu Quốc hội sẽ tiến hành một cuộc điều tra để chứng minh những công bố đó. Nếu chứng minh được thì chắc chắn thành viên Chính phủ đó sẽ phải rời bỏ vị trí của mình. Trong rất nhiều trường hợp, cách làm này còn mang lại hiệu quả cao hơn so với việc thực hiện một quy trình bỏ phiếu bất tín nhiệm.

Giám sát

Chịu trách nhiệm cao nhất về hành chính của nghị viện
Giám sát

Chịu trách nhiệm cao nhất về hành chính của nghị viện

Bên cạnh vai trò cố vấn cho Chủ tịch Nghị viện về các vấn đề thủ tục và thể chế, vị trí Tổng Thư ký còn đảm đương nhiều chức năng và nhiệm vụ quan trọng khác liên quan đến việc chỉ đạo và điều hành các dịch vụ hành chính phức tạp nhằm bảo đảm hoạt động của nghị viện diễn ra suôn sẻ.
Cách thức bổ nhiệm quyết định địa vị pháp lý
Giám sát

Cách thức bổ nhiệm quyết định địa vị pháp lý

Thủ tục và cách thức bổ nhiệm quyết định địa vị pháp lý của Tổng Thư ký cũng như mối quan hệ của vị trí này đối với cơ quan lãnh đạo. Có sự khác biệt đáng kể trong cách thức bổ nhiệm Tổng Thư ký ở Nghị viện các nước trên thế giới. Qua khảo sát, có thể chia thành 5 cách thức: Do người đứng đầu Nghị viện bổ nhiệm; do ban lãnh đạo Nghị viện bổ nhiệm; do toàn thể Nghị viện bầu, do một cơ quan bên ngoài Nghị viện bầu; hoặc là kết quả của một cuộc cạnh tranh công khai để lựa chọn các ứng cử viên.
Để ngôi nhà thực sự là chốn an toàn
Giám sát

Để ngôi nhà thực sự là chốn an toàn

Bạo lực gia đình lâu nay vẫn là vấn đề nhức nhối, đòi hỏi các nhà hoạch định chính sách luôn phải nỗ lực mong tìm ra các biện pháp hữu hiệu để xử lý triệt để. Trong bối cảnh đại dịch Covid-19 bùng phát trên khắp thế giới khiến số ca bạo lực gia đình tăng mạnh, nhiều quốc gia đã coi đây là đại dịch nguy hiểm không kém gì virus Corona.
"Thanh gươm sắc bén"
Giám sát

"Thanh gươm sắc bén"

Năm 1974, việc Ủy ban Pháp luật Hạ viện Mỹ vào cuộc điều tra trong vụ bê bối Watergates đã buộc Tổng thống Nixon từ chức. Đó là một trong những ví dụ điển hình cho thấy, các ủy ban điều tra đóng vai trò rất lớn trong thực hiện chức năng giám sát của Nghị viện. Đây cũng là một trong những “thanh gươm sắc bén” trong chống tham nhũng và tình trạng lạm dụng công quyền trong hệ thống cơ quan nhà nước.
Công cụ quan trọng thực hiện chức năng giám sát
Giám sát

Công cụ quan trọng thực hiện chức năng giám sát

Ở Quốc hội Mỹ và nghị viện của một số nước châu Âu như Pháp, Bỉ, Hà Lan…, một trong những công cụ quan trọng nhất trong việc thực hiện chức năng giám sát là hoạt động điều tra. Quyền điều tra thường được trao cho các ủy ban điều tra hoặc ủy ban đặc biệt.
Các công cụ giám sát
Giám sát

Các công cụ giám sát

Để thực hiện chức năng giám sát đối với cơ quan hành pháp và các cơ quan khác của EU, EP được trao một số công cụ giám sát cơ bản như quyền bỏ phiếu bất tín nhiệm đối với Ủy ban châu Âu, quyền chất vấn và thành lập các ủy ban điều tra.
Nghị viện siêu quốc gia
Giám sát

Nghị viện siêu quốc gia

Tiền thân là Quốc hội chung (Common Assembly) ra đời dựa trên Hiệp ước thành lập Cộng đồng Than và Thép châu Âu (1951), Nghị viện châu Âu (EP) ngày nay đã trở thành một trong những thể chế chính trị quan trọng nhất của Liên minh châu Âu (EU). Cùng với Hội đồng Bộ trưởng, EP tạo thành lưỡng viện lập pháp của các thể chế của Liên minh và được mô tả là một trong những cơ quan lập pháp quyền lực nhất thế giới.
Luận tội - công cụ giám sát còn mang tính hình thức
Giám sát

Luận tội - công cụ giám sát còn mang tính hình thức

Ở nhiều nước, nghị viện được trao quyền phế truất người đứng đầu hành pháp với những hình thức khác nhau như luận tội, bãi miễn… Theo khảo sát 88 nước của IPU, 77 nước có quy định về những hình thức này. Trong đó, thủ tục luận tội các quan chức hành pháp được áp dụng ở 66 nước, có cả theo chính thể đại nghị lẫn các nước theo chính thể cộng hòa tổng thống.
Chất vấn - hình thức giám sát phổ biến nhất
Giám sát

Chất vấn - hình thức giám sát phổ biến nhất

Nghị viện ở các nước dù ít hay nhiều đều thực hiện chức năng giám sát, trong đó chủ yếu giám sát hoạt động của hành pháp. Để giám sát được hiệu quả, không chỉ cần có năng lực, nguồn lực, mà còn cần đến các hình thức giám sát. Hoạt động giám sát của nghị viện các nước gồm có một số hình thức tiêu biểu như phiên hỏi - đáp, chất vấn, bỏ phiếu bất tín nhiệm, điều tra, điều trần, luận tội...
Bỏ phiếu bất tín nhiệm - công cụ giám sát có tính răn đe
Giám sát

Bỏ phiếu bất tín nhiệm - công cụ giám sát có tính răn đe

Ở những nước có Chính phủ được thành lập từ nghị viện, quy trình quy trách nhiệm của Chính phủ trước nghị viện được thực hiện chủ yếu bằng hai hình thức: bỏ phiếu bất tín nhiệm và bỏ phiếu tín nhiệm Chính phủ. Trong số 88 nước được khảo sát, 64 nghị viện có quyền bỏ phiếu bất tín nhiệm Chính phủ, trong đó 36 nước theo chế độ đại nghị, 10 nước theo chế độ tổng thống, 18 nước theo chế độ hỗn hợp; các nước còn lại đại đa số với chế độ tổng thống không thừa nhận hình thức bỏ phiếu này.
Báo cáo - kênh giám sát chính thống
Giám sát

Báo cáo - kênh giám sát chính thống

Hội đồng địa phương thường phải xem xét, phê chuẩn báo cáo của cơ quan hành chính địa phương như báo cáo hàng năm, báo cáo giám sát, kế hoạch phát triển địa phương, báo cáo kiểm toán, báo cáo hoạt động, báo cáo tài chính… Những báo cáo này là một trong những kênh giám sát chính thống vì chúng cung cấp thông tin, góp phần minh bạch hóa quá trình hoạt động của chính quyền địa phương.
Các tiểu ban giám sát
Giám sát

Các tiểu ban giám sát

Ở nhiều nước, theo quy định, Hội đồng có thể thành lập các tiểu ban thường trực hoặc lâm thời để giám sát hoặc thảo luận các dự thảo chính sách và trình báo cáo của tiểu ban cho hội đồng, ví dụ như Nam Phi, Tanzania, Philippines. Đây là công cụ giám sát mạnh, giúp Hội đồng xem xét kỹ lưỡng hơn các vấn đề chuyên sâu, có tính kỹ thuật mà toàn thể hội đồng khó có thể đảm nhận, qua đó nâng cao sự hiệu quả, hiệu lực của giám sát.
Các công cụ giám sát chi tiêu
Giám sát

Các công cụ giám sát chi tiêu

Hội đồng địa phương nhiều nước, ngoài các công cụ giám sát chung, trong lĩnh vực ngân sách có hai công cụ giám sát không thể thiếu là cơ quan kiểm toán và các tiểu ban trong lĩnh vực ngân sách.
Bảo đảm tính giải trình
Giám sát

Bảo đảm tính giải trình

Hoạt động giám sát của hội đồng địa phương ở các nước trước hết nhằm bảo đảm tính giải trình của chính quyền địa phương.
Đánh giá hiệu quả hoạt động của chính quyền địa phương
Giám sát

Đánh giá hiệu quả hoạt động của chính quyền địa phương

Giám sát của hội đồng còn bao hàm việc đánh giá tính hiệu quả và hiệu năng hoạt động của chính quyền địa phương. Khái niệm hiệu quả trong mọi công việc mà hội đồng và hành chính địa phương đang làm như thế nào? Vẫn còn quan niệm đồng nhất giữa hiệu quả với năng suất, chi phí hoặc hiệu năng (chi phí tiền bạc và thời gian ít mà vẫn đạt mức dự kiến) hoặc đồng nhất hiệu quả với kết quả cuối cùng (có đầu ra, sản phẩm, bất luận có đạt mục tiêu không).