Vị trí pháp lý và chức năng

Thanh tra Quốc hội Thụy Điển, Phần Lan đều được xác định là cơ quan hiến định độc lập. Đây có thể coi là loại cơ quan hiến định độc lập đầu tiên của thế giới.

Cơ quan Hiến định độc lập

Tính độc lập của Thanh tra Quốc hội được nhấn mạnh trong mối quan hệ với các cơ quan trong các nhánh hành pháp và tư pháp. Như đã phân tích ở hoàn cảnh ra đời Thanh tra Quốc hội cổ điển, tính độc lập của Thanh tra Quốc hội là một yêu cầu khách quan nhằm bảo đảm hiệu quả hoạt động cho Thanh tra Quốc hội. Thực tế, ở Thụy Điển, Quốc hội muốn củng cố và mở rộng quyền lực để cân bằng với quyền lực của Hoàng gia vốn vẫn còn mạnh, do đó, Quốc hội phải kiểm soát được các nhánh quyền lực còn lại, đặc biệt là nhánh hành pháp khi nhà Vua vẫn có vai trò rất lớn ở nhánh quyền lực này. Bên cạnh đó, Thanh tra Quốc hội mặc dù được Quốc hội bầu và có mối quan hệ gắn bó với Quốc hội nhưng để việc giám sát được hiệu quả, trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, Thanh tra Quốc hội cũng có tính độc lập tương đối với Quốc hội.

Chức năng giám sát tòa án và các cơ quan hành chính

Thanh tra Quốc hội có chức năng giám sát việc tuân theo pháp luật của tòa án và của các cơ quan hành chính. Đây là điểm tương đối đặc thù của Thanh tra Quốc hội Thụy Điển và Phần Lan so với các nước trên thế giới. Theo quy định tại Đạo luật Nghị viện năm 1810 của Thụy Điển, thẩm quyền của Thanh tra Quốc hội là “giám sát việc tuân theo pháp luật và các quy tắc được áp dụng cho Tòa án và cơ quan hành chính cũng như nhân viên của họ”; chức năng giám sát được thực hiện “trong phạm vi chức năng đại diện của Quốc hội”, theo hướng dẫn của Quốc hội. Trong đó, Thanh tra quân sự (The Military Ombudsman) sẽ giám sát việc tuân theo các quy định pháp luật hành chính trong quân đội, còn Thanh tra dân sự (The Civil Ombudsman) giám sát việc tuân theo pháp luật của Tòa án và các cơ quan hành chính cũng như nhân viên của họ.

Hiện nay, pháp luật Thụy Điển vẫn kế thừa nội dung quy định phạm vi đối tượng chịu sự giám sát của Thanh tra Quốc hội và được quy định rõ hơn trong Đạo luật hướng dẫn hoạt động của Thanh tra Quốc hội tại Điều 2 nhiệm vụ của Thanh tra, theo đó, Thanh tra Quốc hội có quyền giám sát: (1) Các quan chức trung ương và các thành phố, (2) Cán bộ và nhân viên khác của các cơ quan này, (3) Các cá nhân mà công việc hay nhiệm vụ của họ có liên quan đến việc thực thi quyền hành công Cán bộ, công chức, viên chức của đơn vị doanh nghiệp công (public enterprises), trong quá trình hoạt động thông qua cơ quan của doanh nghiệp công, Chính phủ có ảnh hưởng quyết định. Trường hợp các sĩ quan trong lực lượng vũ trang cấp trung úy hoặc cao hơn, và các cấp bậc tương ứng.

Cùng với đó là liệt kê những chủ thể không thuộc thẩm quyền giám sát của Thanh tra Quốc hội, gồm: (1) Các thành viên của Quốc hội, (2) Ban hành chính của Quốc hội, Ban bầu cử của Quốc hội, Ban khiếu nại của Quốc hội và Ban thư ký của Quốc hội, (3) Hội đồng quản trị của Ngân hàng Trung ương Thụy Điển (Riksbank), các thành viên Ban chấp hành của Riksbank, ngoại trừ khi họ tham gia trong việc thực hiện quyền hạn của Riksbank để đưa ra các quyết định phù hợp với Đạo luật về Quy chế Tiền tệ và Tín dụng, (4) Các thành viên của Chính phủ (các bộ trưởng), (5) Thanh tra công lý và các thành viên của Hội đồng giám mục của quận và thành phố.                                                          

Tuy nhiên, theo pháp luật hiện hành, mặc dù Thanh tra Quốc hội không có thẩm quyền giám sát các bộ trưởng nhưng “Thanh tra Quốc hội có nghĩa vụ bắt đầu và khởi kiện các thủ tục tố tụng mà Ủy ban Hiến pháp đã quyết định chống lại Bộ trưởng, phù hợp với mục 12.3 Luật công cụ của Chính phủ, cũng như các thủ tục pháp lý để chống lại các quan chức trong Quốc hội hay các cơ quan của Quốc hội theo quyết định của Các ủy ban của Quốc hội theo quy định pháp luật” (Điều 10 Luật hướng dẫn hoạt động của Thanh tra Quốc hội).

Ngoài ra, Luật hướng dẫn hoạt động Thanh tra Quốc hội cũng đã có những điều khoản quy định về thẩm quyền của thanh tra đối với hoạt động của tòa án. Theo đó, Thanh tra Quốc hội phải “bảo đảm rằng các tòa án và cơ quan công quyền trong quá trình hoạt động của họ phải tuân theo các quy định của Luật công cụ của Chính phủ về tính khách quan và công bằng”. Đồng thời, Luật cũng nhấn mạnh nhiệm vụ bảo vệ quyền cơ bản và tự do của công dân không bị xâm phạm bởi hành chính công. Ở Phần Lan, Thanh tra Quốc hội Phần Lan là cơ quan hiến định độc lập, được thành lập bởi Quốc hội nhằm thực hiện chức năng giám sát việc tuân theo pháp luật của các cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện quyền lực nhà nước, giám sát việc thực hiện các quyền, tự do cơ bản của con người. Thanh tra Quốc hội Phần Lan có nhiệm vụ giám sát tính hợp pháp trong hoạt động của các cơ quan công quyền và các công chức trong bộ máy nhà nước bao gồm: Chính phủ, người đứng đầu Chính phủ, các bộ trưởng, Tòa án các cấp… Việc giám sát nhằm bảo đảm rằng các cơ quan và cán bộ công chức tuân thủ pháp luật một cách triệt để và thực hiện đúng đắn nhiệm vụ của mình. Khác với Thụy Điển, đối tượng chịu sự giám sát của Thanh tra Quốc hội Phần Lan có thể bao gồm cả Tổng thống và các Bộ trưởng, thậm chí, quyền giám sát của Thanh tra Quốc hội còn mở rộng đến những lĩnh vực hay những cá nhân khác khi họ đang thực hiện các nhiệm vụ có tính chất công (ví dụ như các nhân viên hoạt động trong nhà thờ, các quỹ trợ cấp thất nghiệp, lương hưu hay các dịch vụ phúc lợi xã hội, bảo hiểm...).

Nghị viện thế giới

Getty images
Nghị viện thế giới

Siêu công trình khắc chế "thủy thần"

Nhằm giúp Thủ đô Tokyo không bị ngập lụt mỗi khi mùa mưa đến, Chính phủ Nhật Bản đã xây dựng một trong những hệ thống đường hầm ngầm chống ngập lớn nhất thế giới có tên Kênh xả ngầm bên ngoài khu vực đô thị (G-cans), được thiết kế để ngăn chặn ngập lụt ở khu vực đô thị Tokyo, nơi rất dễ bị ảnh hưởng bởi bão, mưa lớn và mực nước sông dâng cao.

Drone cứu hộ
Nghị viện thế giới

Tăng cường ứng dụng công nghệ trong hoạt động cứu trợ

Khắc phục hậu quả thiên tai là một trong bốn khâu quan trọng trong chu trình quản lý thiên tai của Nhật Bản (giảm nhẹ, chuẩn bị, ứng phó, khắc phục hậu quả). Chính quyền Nhật Bản đã xây dựng nhiều chính sách sáng tạo nhằm bảo đảm hoạt động ứng phó, cứu trợ và phục hồi hiệu quả cho những nạn nhân và khu vực bị ảnh hưởng.

Australia: Hành vi chia sẻ dữ liệu cá nhân trực tuyến ác ý sẽ bị phạt tù tới 7 năm
Quốc tế

Australia: Hành vi chia sẻ dữ liệu cá nhân trực tuyến ác ý sẽ bị phạt tù tới 7 năm

Để tăng cường bảo vệ thông tin cá nhân của công dân và bảo đảm quyền riêng tư trong thời đại kỹ thuật số, Chính phủ Australia đã trình dự thảo Luật sửa đổi về quyền riêng tư và các quy định khác năm 2024 lên Quốc hội. Do Bộ trưởng Tư pháp Mark Dreyfus thúc đẩy, dự luật này nhằm củng cố pháp luật về quyền riêng tư, đặc biệt tập trung vào việc hình sự hóa hành vi chia sẻ dữ liệu cá nhân một cách ác ý (doxxing).

Có nên tăng tỷ lệ đóng góp của doanh nghiệp?
Nghị viện thế giới

Có nên tăng tỷ lệ đóng góp của doanh nghiệp?

Tỷ lệ đóng góp vào quỹ hưu trí theo luật định của người sử dụng lao động tại Trung Quốc vẫn tương đối cao. Biện pháp hạ tỷ lệ đóng góp có thể là giải pháp để giảm bớt gánh nặng cho doanh nghiệp nhưng lại làm gia tăng gánh nặng đối với quỹ hưu trí.

Bao phủ toàn dân bằng hệ thống ba trụ cột
Nghị viện thế giới

Bao phủ toàn dân bằng hệ thống ba trụ cột

Trong hơn ba thập kỷ, Trung Quốc đã nỗ lực chuyển đổi từ mô hình kinh tế kế hoạch cũ, nơi lương hưu được trả và bảo đảm hoàn toàn thông qua các doanh nghiệp nhà nước, sang mô hình phù hợp với thị trường. Hiện tại, Trung Quốc thúc đẩy mô hình hưu trí ba trụ cột, bao gồm hệ thống lương hưu cơ bản do nhà nước lãnh đạo; chương trình lương hưu tự nguyện của người lao động từ người sử dụng lao động; chương trình lương hưu tự nguyện của cá nhân.

Trung Quốc với mối đe dọa nhân khẩu học
Nghị viện thế giới

Trung Quốc với mối đe dọa nhân khẩu học

Lực lượng lao động suy giảm và dân số già hóa nhanh chóng của Trung Quốc đã làm gia tăng mối lo ngại về tính bền vững trong tương lai của quỹ hưu trí, một báo cáo dự đoán rằng tổng chi tiêu của quỹ sẽ bắt đầu vượt quá mức đóng góp vào năm 2028 và dự trữ sẽ giảm theo cấp số nhân sau đó, dẫn đến quỹ sẽ cạn kiệt hoàn toàn vào năm 2035.

image_sapo
Quốc tế

Bài 2: Bảo đảm tiếng nói của khu vực được lắng nghe

Hội đồng Liên bang (Thượng viện) là một trong hai viện của Quốc hội Liên bang Nga, đóng vai trò quan trọng trong quy trình lập pháp và giám sát các vấn đề của quốc gia, qua đó cho thấy tiếng nói của khu vực trong các quyết định quan trọng của đất nước.

image_sapo
Quốc tế

Bài 1: “Xương sống lập pháp” của quốc gia

Quốc hội Liên bang Nga, được nêu trong Điều 94 của Hiến pháp Nga (2020), hoạt động như cơ quan lập pháp và đại diện của Liên bang Nga. Đây là Quốc hội lưỡng viện bao gồm: Hội đồng Liên bang và Duma Quốc gia. Hai viện có vai trò khác biệt, nhưng cùng nhau tạo thành "xương sống lập pháp" của đất nước.

10 điều đặc biệt về vị trí Chủ tịch Quốc hội
Nghị viện thế giới

10 điều đặc biệt về vị trí Chủ tịch Quốc hội

Chức vụ Chủ tịch Quốc hội là một chức vụ có từ thời kỳ đầu thiết lập Nghị viện vương quốc Anh. Đây là một đặc điểm thiết yếu của hệ thống nghị viện và là một trong những chức vụ “lâu đời nhất” của hệ thống Westminster. Theo thời gian, vị trí Chủ tịch Quốc hội ngày càng chứng tỏ vai trò với tư cách là những “nhạc trưởng” quan trọng trong phiên họp của Quốc hội nói riêng và trong hoạt động của Quốc hội nói chung.

Bài 3: Hai đạo luật mới tạo điều kiện cho người dân sở hữu nhà
Nghị viện thế giới

Bài 3: Hai đạo luật mới tạo điều kiện cho người dân sở hữu nhà

Một trong những mục tiêu mà Chính phủ Bảo thủ trước kia của Anh và tân Chính phủ Công đảng (vừa lên nắm quyền vào tháng 7.2024) hướng tới là tháo gỡ những rào cản để tạo thuận lợi cho người dân sở hữu nhà ở. Điều này được thực hiện thông qua hai văn bản pháp lý: Đạo luật Cải cách chế độ sở hữu nhà thuê và sở hữu vĩnh viễn năm 2024 (đã trở thành luật) và Dự luật Cải cách chế độ sở hữu nhà thuê và sở hữu chung, đang chuẩn bị được đưa ra xem xét tại Nghị viện.

Bài 2: Dự luật Quy hoạch và Cơ sở hạ tầng: Kỳ vọng tháo gỡ các nút thắt
Nghị viện thế giới

Bài 2: Dự luật Quy hoạch và Cơ sở hạ tầng: Kỳ vọng tháo gỡ các nút thắt

Trong buổi lễ khai mạc Nghị viện khóa mới ngày 17.7 vừa qua, Vua Charles của Vương quốc Anh đã đọc diễn văn khai mạc và công bố một gói gồm 39 dự luật mà Chính phủ mới của Công đảng sẽ thúc đẩy Nghị viện thông qua nhằm hồi sinh nền kinh tế. Trong số 39 dự luật được công bố, dự luật Quy hoạch và Cơ sở hạ tầng đã thu hút sự quan tâm của dư luận, bởi đây được xem là nỗ lực của Công đảng trong thực hiện cam kết tranh cử là giải quyết tình trạng thiếu nhà ở trầm trọng.

Cân bằng giữa lợi ích kinh tế và bảo vệ cộng đồng bản địa
Quốc tế

Cân bằng giữa lợi ích kinh tế và bảo vệ cộng đồng bản địa

Tây Ban Nha từ lâu là một trong những điểm đến hàng đầu của khách du lịch, thu hút hàng triệu khách mỗi năm. Tuy nhiên, lượng du lịch tăng đột biến gần đây đã thúc đẩy nước này đưa ra nhiều quy định mới nhằm cân bằng giữa lợi ích kinh tế từ ngành du lịch với việc bảo vệ cộng đồng địa phương.

Ảrập Xêút: Tầm nhìn chiến lược dài hạn
Quốc tế

Ảrập Xêút: Tầm nhìn chiến lược dài hạn

Ảrập Xêút đang trải qua cuộc chuyển đổi đáng kể trong ngành du lịch với nhiều quy định pháp lý mới, các khoản đầu tư chiến lược và dự án đầy tham vọng. Kế hoạch Tầm nhìn 2030 của vương quốc định hướng cho những thay đổi này, hướng tới mục tiêu đa dạng hóa nền kinh tế và biến du lịch thành yếu tố đóng góp chính cho tăng trưởng quốc gia.

Luật Du lịch mới của Hy Lạp: Chìa khóa cho tăng trưởng
Quốc tế

Luật Du lịch mới của Hy Lạp: Chìa khóa cho tăng trưởng

Tháng trước, các nghị sĩ Hy Lạp đã thông qua luật về du lịch mới được thiết kế để nâng cao cơ sở hạ tầng du lịch, giáo dục và tính bền vững của đất nước. Theo giới quan sát, động thái lập pháp này đánh dấu bước tiến quan trọng cho ngành công nghiệp nói trên của xứ sở các vị thần.

Không ngừng đổi mới để đáp ứng mong mỏi của cử tri
Nghị viện thế giới

Không ngừng đổi mới để đáp ứng mong mỏi của cử tri

Nền dân chủ và Nghị viện của Nam Phi đã phát triển và trưởng thành rõ rệt kể từ cuộc bầu cử tự do đầu tiên vào năm 1994. Tính đến nay, đã có 7 cuộc bầu cử quốc gia, cuộc bầu cử gần đây nhất vào tháng 5.2024. Trong giai đoạn này, Quốc hội không ngừng đổi mới, cải tổ thủ tục để tăng cường quyền hạn, trách nhiệm, củng cố chức năng giám sát và tăng cường trách nhiệm giải trình của Chính phủ.

“Mài sắc” công cụ giám sát
Nghị viện thế giới

“Mài sắc” công cụ giám sát

Vào năm 1999, sau khi Quốc hội dân chủ khóa thứ hai được bầu, cơ quan này đã tiến hành nghiên cứu về nhiệm vụ, thủ tục, thông lệ giám sát và trách nhiệm giải trình. Quá trình nghiên cứu đã đưa đến báo cáo về “Mô hình giám sát và trách nhiệm giải trình”, trong đó khẳng định vai trò giám sát của Quốc hội trong việc tăng cường tính dân chủ; đồng thời đưa ra những quy định và cơ chế mới để “mài sắc” công cụ giám sát.

Một Quốc hội minh bạch và dễ tiếp cận
Nghị viện thế giới

Một Quốc hội minh bạch và dễ tiếp cận

Quốc hội Nam Phi đã chứng kiến quá trình chuyển đổi sang một cơ quan lập pháp dân chủ công khai, minh bạch, hoạt động hiệu quả. Cùng với đó là sự phát triển của hệ thống pháp luật và các quy định nhằm thúc đẩy trách nhiệm giải trình của cơ quan công quyền.

Thích ứng với tương lai
Quốc tế

Thích ứng với tương lai

Hệ thống giáo dục của Nhật Bản được đánh giá là một trong những hệ thống nghiêm ngặt và hiệu quả nhất trên thế giới. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, đất nước mặt trời mọc ngày càng nhận thấy cần phải tiến hành cải cách để đáp ứng nhu cầu thay đổi của thế kỷ XXI.