Bất cập của bộ máy cồng kềnh
Pháp sở hữu một trong những hệ thống chính quyền địa phương phức tạp nhất châu Âu với các cấp, bao gồm: cấp vùng, cấp tỉnh và đặc biệt là cấp xã với hơn 36.000 xã (communes). Đây là kết quả của lịch sử hành chính lâu đời, nhiều trong số đó có diện tích rất nhỏ và dân số ít, thậm chí dưới 100 người.
Chẳng hạn, xã Le Fugeret thuộc vùng Provence-Alpes-Côte d'Azur chỉ có khoảng 205 cư dân (vào năm 2012) nhưng vẫn duy trì hội đồng địa phương riêng, thị trưởng và các dịch vụ công. Tương tự, Castelmoron-d'Albret - xã nhỏ nhất nước Pháp thuộc vùng Nouvelle-Aquitaine - chỉ có khoảng hơn 50 cư dân nhưng vẫn vận hành một bộ máy hành chính độc lập.
Với diện tích 3,3ha, Castelmoron-d'Albret là xã nhỏ nhất ở Pháp.
Nguồn: castelmorondalberet. fr
Sự phân mảnh này không chỉ khiến chi phí quản lý hành chính tăng cao mà còn dẫn đến sự chồng chéo chức năng giữa các cấp chính quyền, gây khó khăn trong việc cung cấp dịch vụ công như y tế, giáo dục và giao thông công cộng. Chính phủ trung ương cũng gặp thách thức trong việc phân bổ ngân sách và điều phối chính sách phát triển.
Ba giải pháp của Luật NOTRe
Trước thực trạng này, năm 2015, Pháp ban hành Luật Tổ chức lãnh thổ mới (Luật NOTRe) nhằm tái cơ cấu hệ thống chính quyền địa phương. Cải cách này bao gồm ba biện pháp quan trọng.
Thứ nhất, sáp nhập các vùng hành chính để giảm từ 22 xuống còn 13 vùng, giúp tinh gọn bộ máy quản lý và tối ưu hóa ngân sách. Ví dụ, vùng Grand Est được hợp nhất từ ba vùng cũ (Alsace, Champagne-Ardenne và Lorraine), tạo điều kiện thuận lợi cho đầu tư hạ tầng giao thông, như hệ thống đường sắt kết nối các đô thị. Tương tự, vùng Bourgogne-Franche-Comté (hợp nhất từ Bourgogne và Franche-Comté) đã cải thiện đáng kể công tác quản lý giáo dục và phát triển nông nghiệp.
Thứ hai, Pháp khuyến khích hợp nhất các xã nhỏ thành các xã mới lớn hơn để giảm số lượng hội đồng địa phương. Nhờ đó, từ năm 2015 đến 2020, hơn 2.000 xã đã được sáp nhập, giúp cắt giảm đáng kể chi phí hành chính. Ví dụ, xã Val d’Oust (vùng Bretagne) ra đời vào năm 2016 sau khi ba xã nhỏ sáp nhập, hoặc xã Annecy (vùng Auvergne-Rhône-Alpes), được mở rộng bằng cách hợp nhất 5 xã lân cận, từ đó phát triển mạnh mẽ về kinh tế và du lịch.
Thứ ba, Luật NOTRe tăng quyền tự chủ cho các địa phương bằng cách phân cấp một số quyền hạn từ trung ương xuống các vùng. Điều này giúp chính quyền địa phương chủ động hơn trong quy hoạch đô thị, phát triển giao thông và bảo vệ môi trường. Các vùng cũng có thêm quyền kiểm soát ngân sách, thuế và chính sách kinh tế, giúp giảm sự phụ thuộc vào Paris. Ví dụ, vùng Occitanie đã tận dụng quyền tự chủ để phát triển mạnh năng lượng tái tạo, trong khi thành phố Lyon đẩy mạnh hệ thống giao thông xanh với các tuyến xe buýt và tàu điện không phát thải.
Kết quả từ cải cách hành chính
Sau gần 10 năm thực hiện cải cách, Pháp đã đạt được nhiều kết quả tích cực. Chi phí hành chính giảm đáng kể, tiết kiệm hàng trăm triệu euro mỗi năm nhờ cắt giảm nhân sự, giảm chi phí vận hành bộ máy và tối ưu hóa dịch vụ công. Các xã lớn hơn có ngân sách mạnh hơn để đầu tư vào trường học, bệnh viện và hạ tầng giao thông. Ví dụ, vùng Nouvelle-Aquitaine tiết kiệm hơn 150 triệu euro mỗi năm sau khi hợp nhất các cơ quan quản lý cấp vùng.
Bên cạnh đó, hiệu quả hoạt động của chính quyền địa phương được cải thiện, khi các xã lớn thu hút đầu tư tốt hơn và mở rộng dịch vụ công. Nhờ áp dụng công nghệ số hóa, thủ tục hành chính cũng trở nên nhanh chóng và thuận tiện hơn. Chẳng hạn, thành phố Bordeaux đã triển khai hệ thống dịch vụ công trực tuyến, giúp người dân thực hiện các thủ tục hành chính mà không cần đến trực tiếp cơ quan chính quyền.
Ngoài ra, cải cách đã giúp tăng cường năng lực phát triển vùng. Các địa phương lớn hơn có đủ nguồn lực để thực hiện các dự án hạ tầng quy mô lớn, thay vì phụ thuộc vào ngân sách trung ương. Một số địa phương cũng thu hút thành công các tập đoàn lớn và startup nhờ chính sách linh hoạt. Chẳng hạn, vùng Auvergne-Rhône-Alpes đã đầu tư mạnh vào nghiên cứu và công nghệ, trở thành điểm đến hấp dẫn cho các công ty khởi nghiệp trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo và y học.
Tuy nhiên, cải cách hành chính không phải lúc nào cũng dễ dàng. Việc sáp nhập các đơn vị hành chính có thể gặp phản ứng từ người dân địa phương, đặc biệt ở những khu vực có bản sắc văn hóa mạnh hoặc lo ngại mất đi quyền đại diện chính trị. Do đó, để cải cách thành công, cần có lộ trình hợp lý, sự đồng thuận của người dân và các chính sách hỗ trợ phù hợp.
