Quan hệ hữu nghị không ngừng phát triển
Dù cách xa nhau về địa lý, nhưng Việt Nam và Iran đã có mối quan hệ hữu nghị lâu đời. Từ hàng nghìn năm trước đã có những thương nhân Ba Tư tới kinh doanh, buôn bán tại Việt Nam, khởi nguồn cho giao lưu Nhân dân và mở ra cánh cửa giao lưu văn hóa giữa hai nước. Ngày 4.8.1973, Việt Nam và Iran chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao. Trong chặng đường nửa thế kỷ qua, quan hệ hữu nghị hợp tác Việt Nam - Iran luôn được lãnh đạo và Nhân dân hai nước quan tâm, vun đắp, gìn giữ, phát triển. Quan hệ song phương đã phát triển trên nhiều lĩnh vực, từ chính trị và ngoại giao đến thương mại, văn hóa...
Hai nước duy trì thường xuyên các chuyến thăm của lãnh đạo các cấp, đặc biệt là cấp cao. Chủ tịch Quốc hội Nông Đức Mạnh (năm 1999), Chủ tịch nước Trương Tấn Sang (3.2016), Phó Chủ tịch Quốc hội Đỗ Bá Tỵ (8.2017), Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương (12.2022) đã thăm Iran và Tổng thống Iran Hassan Rouhani, Chủ tịch Quốc hội Iran Ali Ardeshir Larijani (4.2018)... đã thăm Việt Nam.
Hai nước đã tổ chức 9 kỳ họp Ủy ban liên Chính phủ Việt Nam - Iran về kinh tế; 7 cuộc tham vấn chính trị cấp Thứ trưởng Ngoại giao. Kim ngạch thương mại song phương năm 2021 đạt 124,5 triệu USD, tăng 43% so với năm 2020, trong đó Việt Nam xuất khẩu gần 106 triệu USD. Trong năm 2022, kim ngạch hai chiều đạt hơn 100 triệu USD, 3 tháng đầu năm 2023 đạt 21 triệu USD. Tháng 10.2016, trong khuôn khổ chuyến thăm chính thức của Tổng thống Iran Hassan Rouhani tới Việt Nam, hai bên đã nhất trí tạo mọi điều kiện thuận lợi cho cộng đồng doanh nghiệp hai nước, phấn đấu nâng kim ngạch song phương lên 2 tỷ USD trong thời gian sớm nhất.
Hai nước thường xuyên ủng hộ lẫn nhau tại các diễn đàn đa phương. Hai bên trao đổi một số đoàn cấp làm việc, chia sẻ thông tin. Iran cung cấp một số học bổng cho sinh viên và nghiên cứu sinh Việt Nam học tập, nghiên cứu về ngôn ngữ và văn hóa Ba Tư. Hai bên đã ký Bản ghi nhớ về hợp tác công nghệ, nghiên cứu và giáo dục (2014); ký Thỏa thuận chung về hợp tác kinh tế, văn hóa và khoa học kỹ thuật (1993); Bản ghi nhớ Hợp tác trong lĩnh vực văn hóa (2013).
Thành phố Hà Nội và thành phố Tehran, thành phố Cần Thơ và thành phố Mazandaran của Iran đã ký MOU hợp tác, thành phố Cần Thơ và thành phố Mazandaran ký MOU hợp tác 3 bên về trồng lúa với công ty Iran BB&A. Thành phố Ninh Bình và thành phố Qazvin, thành phố Lai Châu và thành phố Fuman, Thành phố Hồ Chí Minh và thành phố Isfahan cũng đã ký Bản ghi nhớ về hợp tác.
Quan hệ hợp tác giữa hai Quốc hội phát triển tốt đẹp và được đánh giá là điểm sáng trong quan hệ hai nước. Chủ tịch Quốc hội Việt Nam Nguyễn Thị Kim Ngân và Chủ tịch Quốc hội Iran Ali Ardeshir Larijani đã có nhiều cuộc gặp gỡ, trao đổi tại Hội nghị Chủ tịch Quốc hội các nước Á - Âu lần thứ 3 (MSEAP 3) được tổ chức tại Antalya, Thổ Nhĩ Kỳ (tháng 10.2018) và bên lề Đại hội đồng lần thứ 140 Liên minh Nghị viện thế giới (IPU-140) tại Doha, Qatar, Chủ tịch Quốc hội Iran Ali Ardeshir Larijani thăm chính thức Việt Nam (tháng 4.2018), các chuyến thăm Iran của các Phó Chủ tịch Quốc hội Việt Nam và các chuyến thăm lẫn nhau của hai Nhóm Nghị sĩ hữu nghị hai nước đã thể hiện quan hệ hữu nghị hợp tác giữa hai Quốc hội, các nghị sỹ hai nước phát triển tốt đẹp, góp phần củng cố và thúc đẩy quan hệ hai nước.
Tình hình chính trị - xã hội của Iran trong nửa đầu năm 2023 có chuyển biến tích cực. Nền kinh tế dù còn nhiều khó khăn nhưng vẫn duy trì đà tăng trưởng 2,9% nhờ nguồn thu từ dầu khí, GDP đạt quy mô 257 tỷ USD, thu nhập bình quân đầu người đạt 3.000 USD vào năm 2022. Iran có tiềm năng kinh tế lớn. Bên cạnh tiềm năng về dầu khí (trữ lượng dầu thứ 4 thế giới và xếp thứ 2 thế giới về trữ lượng khí), Iran còn có các khoáng sản chính là thiếc, than đá, sắt, đồng, uranium; nông sản có lúa mì, gạo, bông, củ cải đường,...; trồng trọt, chăn nuôi khá phát triển. Chính phủ Iran đang xây dựng kế hoạch đưa mức tăng trưởng kinh tế lên 8% trong 5 năm tới trên cơ sở phát triển khoa học công nghệ và cải tổ ngành tài chính, ngân hàng.
Chính quyền của Tổng thống Ebrahim Raisi coi trọng quan hệ với các nước láng giềng và các nước đang phát triển. Iran cũng đang tích cực triển khai chính sách “hướng Đông” với trọng tâm là tăng cường quan hệ với Nga, Trung Quốc, Ấn Độ, chú trọng thúc đẩy quan hệ với ASEAN và các quốc gia thành viên, trong đó có Việt Nam.
Tạo động lực mới thúc đẩy quan hệ song phương
Chuyến thăm chính thức Iran của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ diễn ra đúng dịp kỷ niệm 50 năm Ngày thiết lập quan hệ ngoại giao, và sau 24 năm kể từ khi Chủ tịch Quốc hội Nông Đức Mạnh thăm Iran năm 1999 và sau hơn 5 năm kể từ chuyến thăm chính thức Việt Nam của Chủ tịch Quốc hội Iran Ali Ardeshir Larijani vào tháng 4.2018.
Chuyến thăm có ý nghĩa quan trọng nhằm củng cố quan hệ hữu nghị và hợp tác với Iran trong bối cảnh mới trên các lĩnh vực chính trị - ngoại giao, kinh tế, văn hóa, giáo dục, khoa học, công nghệ, hợp tác địa phương; tăng cường hợp tác tại các diễn đàn quốc tế; thúc đẩy hợp tác thực chất giữa các địa phương hai nước, hợp tác văn hóa - giáo dục, du lịch, khoa học - công nghệ, nông nghiệp...
Trả lời phỏng vấn các cơ quan báo chí trước thềm chuyến thăm, Đại sứ Iran tại Việt Nam Ali Akbar Nazari nhấn mạnh, “chuyến thăm Iran của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ có ý nghĩa đặc biệt vì nhiều lý do và do đó, có nhiều kỳ vọng rằng, chuyến thămsẽ giúp mở rộng quan hệ song phương giữa hai nước".
Cụ thể, theo Đại sứ Ali Akbar Nazari, có 4 lý do làm nên sự đặc biệt của chuyến thăm. Trước hết, đây là chuyến thăm của người đứng đầu Quốc hội, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất trong hệ thống chính trị Việt Nam sau 24 năm, đánh dấu việc nối lại các chuyến thăm cấp cao giữa hai nước sau thời gian gián đoạn do đại dịch Covid-19.
Thứ hai, trên cơ sở tiềm năng hợp tác giữa hai nước cùng với kinh nghiệm và sự quan tâm đặc biệt của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đối với các vấn đề kinh tế, chuyến thăm lần này sẽ mang lại những giá trị gia tăng to lớn cho quan hệ hai nước.
Thứ ba, chuyến thăm diễn ra vào thời điểm hết sức quan trọng, nhân dịp kỷ niệm 50 năm Ngày thiết lập quan hệ ngoại giao giữa hai nước. “Vì vậy, chuyến thăm mang tính bước ngoặt này chắc chắn sẽ là cột mốc đánh dấu một chương quan trọng trong lịch sử của hai dân tộc và phản ánh mong muốn chung của hai bên nhằm củng cố tình hữu nghị, nâng tầm hợp tác lên tầm cao mới, khai thác mọi tiềm năng trong quan hệ hai nước. Chuyến thăm mang đến cơ hội vô giá cho các cuộc đối thoại cấp cao, mở đường cho việc tăng cường quan hệ song phương trong các lĩnh vực hai nước cùng quan tâm".
Thứ tư, Cộng hòa Hồi giáo Iran, ngay từ đầu Cách mạng Hồi giáo, luôn đánh giá cao vị trí của Nghị viện (Majlis) trong hệ thống nhà nước Iran. Nhà Lãnh đạo và Người sáng lập nước Cộng hòa Hồi giáo Imam Khomeini từng tuyên bố rằng, Nghị viện có trước tất cả. Trong nhiệm kỳ hiện tại, Tiến sĩ Ghalibaf, Chủ tịch Quốc hội Iran rất coi trọng ngoại giao nghị viện.
“Xét trên những điểm này, chuyến thăm của ngài Vương Đình Huệ sẽ mở rộng quan hệ song phương trên nhiều lĩnh vực, bao gồm các lĩnh vực chính trị, kinh tế và đặc biệt là quan hệ nghị viện, đồng thời tạo động lực để thông qua và củng cố lập trường chung trong lĩnh vực hợp tác nghị viện ở cấp khu vực và quốc tế”, Đại sứ Ali Akbar Nazari nhấn mạnh. Cùng với đó, trong khuôn khổ chuyến thăm, một số văn kiện hợp tác giữa hai nước sẽ được hoàn thiện và ký kết. Điều này chắc chắn sẽ đưa quan hệ hai nước phát triển hơn nữa.
Cùng với vai trò quan trọng và vị thế ngày càng gia tăng của Iran tại khu vực Tây Á và của Việt Nam tại khu vực Đông Nam Á, tiềm năng hợp tác giữa hai nước thời gian tới là rất lớn. Chuyến thăm Iran của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ lần này sẽ tạo động lực mạnh mẽ để đưa quan hệ hai nước lên tầm cao mới, khai thác tốt hơn những tiềm năng sẵn có trên các mặt chính trị, ngoại giao, kinh tế, thương mại, văn hóa, khoa học kĩ thuật…
