Và con số 82 đại biểu đăng ký chất vấn (cao hơn so với con số 76 đại biểu đăng ký chất vấn với nhóm vấn đề thuộc lĩnh vực ngân hàng) hiện trên bảng điện tử ngay khi bắt đầu phiên chất vấn đã cho thấy sức nóng của nhóm vấn đề thuộc lĩnh vực y tế, trong đó có vấn đề thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.

Từ đề nghị ban hành quy định cấm đối với thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng...

Từ hiện thực cuộc sống, mối quan tâm, lo lắng của người dân về những hệ lụy của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đối với sức khỏe người dân, nhất là thế hệ trẻ, ngay lập tức “phả thẳng" vào nghị trường, thể hiện trực diện trong các chất vấn của đại biểu Quốc hội.

Thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đang là mối nguy hiểm cho sức khỏe con người, nhất là ở độ tuổi thanh thiếu niên. Nêu vấn đề này, ĐBQH Phạm Thị Kiều (Đắk Nông) đề nghị Bộ trưởng Bộ Y tế đánh giá thực trạng và cho biết giải pháp để kiểm soát?

Từ chất vấn đầu tiên của đại biểu Phạm Thị Kiều, liên tiếp sau đó, xen kẽ giữa các chất vấn với lĩnh vực y tế, 8 đại biểu Quốc hội đã nêu câu hỏi và tranh luận với Bộ trưởng Bộ Y tế về chủ đề thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Nội dung các chất vấn tuy đề cập đến các khía cạnh khác nhau của vấn đề, nhưng tựu chung đều đề nghị “tư lệnh ngành” y tế có câu trả lời rõ ràng, rằng quan điểm và giải pháp của Bộ với thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng là gì?

Và, qua phần trả lời của Bộ trưởng Đào Hồng Lan đã cho thấy rõ, Bộ Y tế “trước sau như một” luôn nhất quán quan điểm: Đề nghị ban hành quy định cấm đối với thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.

Sở dĩ nói “trước sau như một” bởi trước khi đăng đàn trả lời chất vấn trước Quốc hội lần này, Bộ Y tế đã thể hiện quan điểm rất rõ ràng với vấn đề thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.

Cụ thể, trong báo cáo của Bộ Y tế tại Phiên giải trình "Trách nhiệm quản lý nhà nước về phòng, chống tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng" do Ủy ban Văn hóa, Giáo dục phối hợp với Ủy ban Xã hội tổ chức (tháng 5.2024) đã nêu nội dung, Bộ Y tế đang nghiên cứu đề xuất với Chính phủ trình Quốc hội ban hành Nghị quyết về cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, quảng cáo thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và thuốc lá mới khác.

Tiếp tục khẳng định quan điểm nêu trên tại phiên chất vấn, ngay trong lần đầu tiên đăng đàn trước Quốc hội, trước những vấn đề khá nhạy cảm, phức tạp, thậm chí là nóng bỏng liên quan trực tiếp đến sức khỏe của người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ, Bộ trưởng Đào Hồng Lan đã cho thấy sự nắm rất chắc vấn đề, trả lời ngắn gọn, đi thẳng vào trọng tâm các chất vấn, thể hiện rõ quan điểm, chính kiến và giải pháp của Bộ trong vai trò là cơ quan được giao quản lý nhà nước về lĩnh vực y tế nói chung và vấn đề thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng nói riêng.

Với vai trò là cơ quan bảo vệ sức khỏe cho người dân, Bộ Y tế đã có báo cáo phân tích chi tiết và đề xuất với Chính phủ là trong thời gian tới phải có những giải pháp mạnh mẽ hơn để giải quyết vấn đề buôn bán thuốc lá điện tử làm ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân, đặc biệt là giới trẻ. Khẳng định điều này, Bộ trưởng nêu rõ: “Chúng tôi rất mong muốn trên cơ sở đánh giá của Bộ sẽ có một Nghị quyết của Quốc hội về việc cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng trước khi Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá được xem xét, sửa đổi và trình Quốc hội trong thời gian tới”.

Đề xuất này của Bộ được chứng minh là có đầy đủ cơ sở cả về lý luận và thực tiễn. Bởi, thực tế cho thấy, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng ở nước ta đang tăng nhanh và tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe, tính mạng của người dân, đặc biệt là đối với giới trẻ. Điều tra của Bộ Y tế về tình hình sử dụng thuốc lá ở người trưởng thành tại 34 tỉnh, thành phố vào năm 2020 cho thấy, tỷ lệ thuốc lá điện tử ở người trưởng thành từ 15 tuổi trở lên tăng 18 lần, từ 0,2% năm 2015 lên 3,6% năm 2020, trong đó tỷ lệ tập trung cao nhất ở nhóm tuổi từ 15 - 24 tuổi với 7,3%.

Qua những kết quả điều tra liên quan đến việc sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng theo các nhóm tuổi, điều đáng lo ngại là nhu cầu và việc sử dụng trong giới trẻ, đặc biệt là đối với trẻ em gái cũng tăng lên, tỷ lệ hút thuốc lá điện tử trong học sinh ở nhóm từ 13 - 17 tuổi tăng từ 2,6% năm 2019 lên 8,1% năm 2023, tương tự ở nhóm 13 - 15 tuổi cũng tăng từ 3,5% lên 8% và nữ giới từ 11 - 18 tuổi cũng tăng 4,3%.

Để minh họa cho “sức hấp dẫn” của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, Bộ trưởng Đào Hồng Lan (có lẽ cũng là Bộ trưởng đầu tiên) mang tới nghị trường Quốc hội một số sản phẩm của thuốc lá điện tử với hình thức rất bắt mắt và thu hút mạnh mẽ với người dùng, đặc biệt là giới trẻ.

Từ những hình ảnh trực quan sinh động như vậy, Bộ trưởng cũng cho biết, đã có rất nhiều báo cáo khoa học nêu về những tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, ảnh hưởng đến tim, gan, phổi, đặc biệt là vấn đề loạn thần. Theo báo cáo tổng hợp của gần 700 cơ sở khám bệnh, chữa bệnh, riêng năm 2023 đã có 1.224 ca nhập viện do sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. “Trong bối cảnh chúng ta có khoảng 40.000 người mỗi năm mắc các bệnh và bị ảnh hưởng tới sức khỏe bởi thuốc lá bình thường và bây giờ thêm những vấn đề liên quan đến thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, thì đây là một nguy cơ rất cao đối với sức khỏe của người dân, đặc biệt là giới trẻ”, Bộ trưởng khẳng định.

Bộ trưởng cũng nêu rõ, nếu tại Kỳ họp lần này, “trong Nghị quyết của Quốc hội thông qua đề xuất cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, thì đây sẽ là những giải pháp rất thiết thực để bảo vệ sức khỏe của người dân Việt Nam”.

... đến những sản phẩm có hại với sức khỏe thì phải cấm

Không đơn thuần chỉ là những tác hại đối với sức khỏe của người dân, của thế hệ trẻ khi sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, bởi theo ĐBQH Lê Hoàng Anh (Gia Lai), đó còn là “tình trạng tẩm ướp ma túy trong thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, thuốc lá thế hệ mới tăng rất mạnh và khó phát hiện”. Và, trước tình hình này, Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy, Bộ Công an cũng đồng tình cấm sản xuất, nhập khẩu, phân phối và quảng cáo các loại thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và thuốc lá thế hệ mới. Tuy nhiên, Bộ Công Thương muốn thí điểm để quản lý tốt hơn.

“Không ít cử tri phản ánh nhiều nhóm lợi ích của ngành công nghiệp thuốc lá đang tích cực vận động để duy trì thử nghiệm các sản phẩm thuốc lá này. Theo Bộ trưởng, các nhóm lợi ích này có vận động thành công ở Việt Nam không và trách nhiệm của Bộ Y tế trong việc tham mưu như thế nào mà đến nay Chính phủ chưa có quan điểm rõ ràng về vấn đề này”, đại biểu Lê Hoàng Anh nêu câu hỏi với Bộ trưởng Bộ Y tế, đồng thời chuyển câu hỏi đến Bộ trưởng Bộ Công Thương.

“Vấn đề này quan điểm của Bộ Y tế rất rõ, rất nhất quán và chúng tôi đề xuất cấm với rất nhiều lý do đã trình bày ở trên”, Bộ trưởng Đào Hồng Lan một lần nữa khẳng định.

Trước sự quan tâm, tranh luận của nhiều đại biểu Quốc hội về một vấn đề thời sự của thực tiễn cuộc sống đang diễn ra mà chưa có câu trả lời chính thức, trong vai trò Chủ tọa điều hành Phiên chất vấn, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đã mời Bộ trưởng Bộ Công Thương “nhập cuộc”, báo cáo làm rõ thêm vai trò, trách nhiệm quản lý thị trường của Bộ nói chung và vấn đề thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng nói riêng.

Và, với sự tham gia của Bộ trưởng Bộ Công Thương, cử tri và Nhân dân cũng như các đại biểu Quốc hội đã có câu trả lời rõ ràng đối với thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.

Thừa nhận, trong thời gian dài vừa qua đã tồn tại “khoảng trống pháp lý” trong công tác quản lý lý nhà nước đối với thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết: Từ cuối nhiệm kỳ Chính phủ khóa trước, do thiếu công cụ quản lý thuốc lá thế hệ mới trong khi sản phẩm này đã và đang len lỏi, phát triển khá mạnh ở thị trường Việt Nam, nên Bộ Công Thương đã đề xuất Chính phủ và được Chính phủ khóa trước cho phép xây dựng Đề án thí điểm để quản lý loại hình thuốc lá này.

Tuy nhiên, trong khi lấy ý kiến của các bộ, ngành, bên cạnh nhiều bộ, ngành đồng thuận với đề xuất của Bộ Công Thương và chỉ đạo của Chính phủ, thì cũng có những bộ, ngành phản đối, đặc biệt là Bộ Y tế với lý do, đây là những sản phẩm có hại cho sức khỏe. Vì thế, “từ đầu nhiệm kỳ đến nay Bộ Công Thương đã đồng ý với đề xuất này của Bộ Y tế và thống nhất, là những sản phẩm có hại với sức khỏe thì phải cấm và chúng tôi kiên trì đề xuất sớm ban hành khung khổ pháp lý để cấm sản phẩm này”; “chưa bao giờ Bộ Công Thương, trong đó cá nhân tôi đề xuất tiếp tục Đề án thí điểm này”. Khẳng định quan điểm trên, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết, thời gian vừa qua Bộ Công Thương luôn từ chối cấp phép kinh doanh, cấp đăng ký và thông báo cho website thương mại điện tử kinh doanh thuốc lá thế hệ mới. Đồng thời, Bộ đã chỉ đạo lực lượng quản lý thị trường tăng cường kiểm tra, xử lý và đã xử lý hàng trăm vụ việc, thu về ngân sách nhà nước khoản phạt đối với loại hình kinh doanh sản phẩm này.

Để khắc phục “khoảng trống pháp lý” đối với thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, tại Phiên chất vấn, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nêu rõ, Bộ Công Thương thống nhất đề xuất Quốc hội, Chính phủ sớm ban hành chính sách quản lý chặt chẽ, rõ ràng đối với loại sản phẩm này. Theo đó, có thể sửa Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá hoặc ban hành một nghị quyết, tạo cơ sở pháp lý, làm căn cứ để các cấp, các ngành cùng vào cuộc xử lý triệt để vấn đề thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng theo kiến nghị đại biểu.

Thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và những hệ lụy tới sức khỏe của người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ và trách nhiệm, giải pháp của cơ quan quản lý nhà nước là một trong những vấn đề thuộc lĩnh vực y tế được các đại biểu nêu ra và có câu trả lời cụ thể ngay tại phiên chất vấn. Qua phần trả lời cũng cho thấy rõ hơn bản lĩnh và trách nhiệm của "nữ tư lệnh ngành" y tế với lĩnh vực được giao phụ trách ngay trong lần đầu tiên trả lời chất vấn trước Quốc hội và đồng bào cử tri cả nước.

Cũng với tinh thần ngắn gọn, thẳng thắn và tập trung vào phần giải pháp, Bộ trưởng Đào Hồng Lan đã lần lượt trả lời nhiều câu hỏi của đại biểu Quốc hội liên quan đến những vấn đề không kém phần nóng bỏng đến việc huy động, bố trí lực lượng y tế, bảo đảm thuốc men, vật tư y tế cung cấp cho người dân và công tác phòng, chống dịch bệnh sau thiên tai; việc cấp giấy phép, chứng chỉ hành nghề trong lĩnh vực khám, chữa bệnh; thực trạng quản lý các mặt hàng thực phẩm chức năng, dược mỹ phẩm và giải pháp xử lý các vi phạm...

Theo chương trình, sáng mai, Bộ trưởng Đào Hồng Lan còn 55 phút để trả lời các câu hỏi của đại biểu.