Xuất khẩu gặp khó vì Trung Quốc tăng cường kiểm dịch

- Tình hình xuất khẩu rau quả đầu năm nay như thế nào, thưa ông?

- Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, kim ngạch xuất khẩu rau quả tháng 1 chỉ đạt 374 triệu USD, giảm 29,2% so với tháng 12.2024 và giảm 23,6% so với tháng 1.2024. Sang tháng 2, nhu cầu trái cây của thị trường Trung Quốc tiếp tục giảm, dự báo kim ngạch cả tháng chỉ đạt khoảng 400 triệu USD.

Xuất khẩu rau quả sụt giảm do cuối tháng 1 và đầu tháng 2 có kỳ nghỉ Tết Nguyên đán kéo dài 9 ngày. Bên cạnh đó, từ đầu năm 2025, Trung Quốc tăng cường kiểm tra chất lượng sản phẩm nhập khẩu. Theo đó, tất cả lô hàng sầu riêng nhập khẩu vào Trung Quốc đều phải có kết quả phân tích dư lượng Cadimi và chất vàng O, thực hiện tại các phòng thí nghiệm được nước này công nhận. Đây là quy định bắt buộc áp dụng không chỉ với sản phẩm của Việt Nam mà với tất cả các nước.

Giá sầu riêng có thời điểm giảm mạnh, từ mức 230.000 đồng/kg trong mùa trái vụ năm trước xuống còn khoảng 90.000 đồng/kg trong tháng đầu năm nay. Từ đầu năm đến giữa tháng 2, xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc đạt khoảng 3.500 tấn, giảm 80% so với cùng kỳ năm trước.

Bên cạnh đó, năm nay cherry Chile thu hoạch với sản lượng lớn, trong khi thị trường Trung Quốc - nơi tiêu thụ chính, lại siết chặt kiểm soát chất lượng nên nhiều doanh nghiệp xuất khẩu buộc phải chuyển hướng sang các thị trường khác, trong đó có Việt Nam với mức giá cạnh tranh.

- Trước tình hình đó, để hỗ trợ mặt hàng sầu riêng, các cơ quan chức năng đã vào cuộc như thế nào?

- Phải nhìn nhận rằng, việc các quốc gia siết chặt kiểm dịch thực vật, kiểm tra các hoạt chất cấm là điều hết sức bình thường. Trước tình hình như vậy, các cơ quan chức năng Việt Nam đã nhanh chóng làm việc với giới chức Trung Quốc để nối lại hoạt động xuất khẩu sầu riêng.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Cục Bảo vệ thực vật đã làm việc với phía Trung Quốc để thống nhất danh sách 9 phòng xét nghiệm chất vàng O được công nhận đủ tiêu chuẩn cấp chứng nhận và đang tiếp tục đàm phán, mở thêm các phòng xét nghiệm, giảm bớt áp lực trong quá trình xuất khẩu.

Bên cạnh đó, cơ quan chức năng đã chỉ đạo các cục chuyên ngành phối hợp với cơ quan công an xử lý nghiêm các trường hợp làm giả giấy chứng nhận kiểm dịch và kết quả kiểm nghiệm; tăng cường hợp tác với Tổng cục Hải quan Trung Quốc nhằm ngăn chặn các lô hàng vi phạm được thông quan.

Một chương trình giám sát dư lượng hóa chất cũng đang được triển khai trên toàn quốc nhằm kiểm soát chất lượng ngay từ khâu sản xuất đến xuất khẩu. Thời gian tới, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sẽ tiếp tục thúc đẩy đàm phán với Trung Quốc để đưa xuất khẩu sầu riêng quay trở lại theo quy định trong nghị định thư đã được hai nước ký kết.

Đó là những nỗ lực phía Việt Nam đang làm sẽ giúp cho ngành sầu riêng phát triển. Cũng theo thông tin của các doanh nghiệp, gần đây giá sầu riêng đã bắt đầu nhích lên, kỳ vọng đó sẽ là tín hiệu khả quan.

Phải tuân thủ quy định kiểm định mới

- Trước câu chuyện của ngành sầu riêng, theo ông, các doanh nghiệp xuất khẩu cần lưu ý những vấn đề gì?

- Hiện nay, xu hướng tiêu dùng xanh, bảo đảm sức khỏe cho người dân đang được các nước trên thế giới cực kỳ chú trọng. Năm 2025, không chỉ Trung Quốc mà nhiều thị trường khác cũng đã nâng tiêu chuẩn nhập khẩu. Mỹ cấm 7 hoạt chất dư lượng thuốc bảo vệ thực vật và yêu cầu mã số vùng trồng, mã số đóng gói do Bộ Nông nghiệp Mỹ cấp. Châu Âu tăng tỷ lệ kiểm tra thuốc bảo vệ thực vật trên một số loại trái cây từ 10% lên 20%.

Hiện, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã có cơ quan cập nhật những thông tin về các chất dư lượng hóa chất tồn dư trong sản phẩm là Văn phòng Thông báo và Điểm hỏi đáp quốc gia về vệ sinh dịch tễ và kiểm dịch động, thực vật Việt Nam (SPS Việt Nam). Do đó, doanh nghiệp, nhà sản xuất cần xem xét, nắm bắt thông tin, tuân thủ quy định kiểm định mới, thắt chặt liên kết thu mua để nâng cao chất lượng sản phẩm. Phải cập nhật thông tin kịp thời mới giữ vững chất lượng sản phẩm và thị trường, kim ngạch xuất khẩu cũng được nâng cao. Nếu nông dân và doanh nghiệp không làm ăn nghiêm túc sẽ dẫn đến mất thị phần tại các thị trường xuất khẩu. Ngoài ra, hàng chế biến cần được đầu tư về mẫu mã và phù hợp tiêu chuẩn nước nhập khẩu.

- Các thách thức vẫn hiện hữu, đâu là những giải pháp để ngành đạt mục tiêu xuất khẩu 8 tỷ USD trong năm 2025, thưa ông?

- Những khó khăn chỉ trong các tháng đầu năm, do đó mục tiêu xuất khẩu đạt 8 tỷ USD vẫn còn nguyên giá trị. Tuy nhiên, rất cần sự phối hợp chặt chẽ giữa Chính phủ, các bộ, ngành với doanh nghiệp và nông dân.

Chính phủ cần ban hành các chính sách hỗ trợ mạnh mẽ, như vốn vay ưu đãi để doanh nghiệp đẩy mạnh đầu tư sản xuất, kinh doanh. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn hỗ trợ doanh nghiệp, nông dân trong việc cấp mã số vùng trồng nhanh chóng, thuận lợi; nắm bắt thông tin thị trường, những chất cấm không được sử dụng để thông tin đến doanh nghiệp. Có chương trình hướng dẫn trồng trọt, hướng dẫn cải tiến giống cây trồng để kiểm soát chất lượng, từ đó tạo ra sản phẩm có chất lượng đồng đều, ổn định. Đồng thời, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Công Thương tiếp tục mở rộng đàm phán mở thêm các thị trường, đẩy mạnh hoạt động xúc tiến thương mại cho các sản phẩm rau quả Việt Nam.

Về phía doanh nghiệp cần tập trung đầu tư vào chuỗi giá trị và các giải pháp công nghệ để nâng cao hiệu quả sản xuất. Nông dân cần được trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết để thích nghi với yêu cầu mới của thị trường. Đặc biệt, phải có sự liên kết chặt chẽ giữa nông dân, tổ hợp tác, hợp tác xã và doanh nghiệp; từ đó giúp nâng cao giá trị và khẳng định thương hiệu nông sản Việt.

- Xin cảm ơn ông!