Nghệ thuật cải lương ra đời ở Nam bộ vào đầu thế kỷ XX và đã trải qua nhiều thăng trầm.
Từ thời kỳ đỉnh cao vào những năm 1930 - 1960, khi các vở cải lương thu hút hàng vạn khán giả đến các rạp hát lớn ở Sài Gòn và các tỉnh lân cận, cải lương đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa của người miền Nam. Tuy nhiên, từ sau năm 1975, loại hình nghệ thuật này bắt đầu suy giảm trước sự cạnh tranh với các hình thức giải trí mới.
Nghệ thuật sân khấu cải lương được kế thừa và phát triển từ nghệ thuật đờn ca tài tử Nam bộ, gần đây đã được nhìn nhận lại như một di sản văn hóa. Nó không chỉ là một hình thức giải trí, mà còn là phương tiện phản ánh đời sống xã hội và tâm hồn người dân Nam bộ.
Trên nền tảng khảo cứu ấy, cuốn sách Đường về Phương Nam của nhà nghiên cứu Nguyễn Lê Tuyên mở ra một cánh cửa giúp chúng ta khám phá cải lương qua những phát hiện mới, nhận thức mới.
Trong đó, phát hiện đáng chú ý nhất là buổi trình diễn cải lương đầu tiên ở Paris (Pháp) năm 1931, cùng sự kiện đờn ca tài tử được giới thiệu trong khuôn khổ của Hội chợ Triển lãm Toàn cầu năm 1900 tại Paris.
Những sự kiện này không chỉ chứng tỏ sức lan tỏa mạnh mẽ của nghệ thuật truyền thống Việt Nam ra thế giới, mà còn khẳng định giá trị nghệ thuật và văn hóa của chúng ta trong mắt bạn bè quốc tế.
Ở lời giới thiệu đầu sách, GS. Nguyễn Văn Tuấn, Đại học Công nghệ Sydney và Đại học New South Wales Australia cho rằng, cuốn sách này làm thay đổi cách chúng ta nhận thức về đờn ca tài tử.
Chẳng hạn, danh từ “tài tử” không đơn thuần chỉ những nghệ sĩ bán chuyên nghiệp mà là những người có tài năng thực sự trong việc truyền tải và gìn giữ giá trị nghệ thuật truyền thống. Qua đó, tác giả muốn nhấn mạnh sự quan trọng của việc hiểu và đánh giá đúng mức đóng góp của nghệ sĩ trong việc bảo tồn và phát triển nghệ thuật dân gian.
Những hình ảnh và thông tin trong sách còn là nguồn tài liệu quý cho các nhà nghiên cứu trẻ và người yêu mến nghệ thuật truyền thống. Qua những tư liệu mới được phát hiện, tác giả góp phần làm phong phú thêm kho tàng văn hóa Việt Nam, đồng thời truyền cảm hứng cho thế hệ mai sau tiếp nối và phát huy giá trị.
Một số bài viết trong Đường về phương Nam được chọn lọc từ các bài đăng trên báo, tạp chí, trang tin điện tử từ năm 2014 - 2023, với mục đích tạo sự quan tâm và đóng góp một phần vào công cuộc nghiên cứu và vinh danh văn hóa Nam bộ.
