Theo TS.BS Đỗ Minh Loan, Khoa Sức khỏe vị thành niên – Bệnh viện Nhi Trung ương, chán ăn tâm thần là một bệnh lý mà người bệnh hạn chế lượng thức ăn nạp vào cơ thể so với nhu cầu năng lượng của mình bằng cách ăn ít hơn, tập thể dục nhiều hơn hoặc đưa thức ăn ra ngoài bằng thuốc nhuận tràng và nôn mửa.
Trường hợp trẻ em và trẻ vị thành niên, khi mắc vấn đề này sẽ có cái nhìn lệch lạc về hình dáng cơ thể như nghĩ bản thân quá béo. Từ đó, chủ động dùng các biện pháp để giảm cân và duy trì cân nặng thấp hơn so với tiêu chuẩn.
Nguyên nhân chính xác của tình trạng chán ăn tâm thần ở trẻ vẫn chưa được biết rõ. Cũng như nhiều bệnh khác, đây có thể là sự kết hợp của các yếu tố sinh học, tâm lý và môi trường. Những yếu tố chính gây ra bệnh chán ăn tâm thần bao gồm:
– Xu hướng xã hội đối với ngoại hình cơ thể: Ưa chuộng thân hình mảnh mai.
– Tiền sử trêu chọc về ngoại hình: Trẻ bị trêu hoặc bắt nạt về cân nặng của mình có nhiều khả năng mắc rối loạn ăn uống hơn. Những người trêu chọc trẻ có thể là bạn bè, thành viên trong gia đình, thầy cô giáo,…
– Tiền sử gia đình: Trẻ em mắc chứng chán ăn thường xuất thân từ những gia đình có tiền sử: Vấn đề cân nặng; bệnh lý; các vấn đề sức khỏe tâm thần khác như trầm cảm hoặc lạm dụng chất gây nghiện.
TS.BS Đỗ Minh Loan cho biết, hầu hết trẻ chán ăn tâm thần là bé gái, nhưng hiện nay ngày càng có nhiều bé trai mắc bệnh lý này. Trước đây, bệnh thường xuất hiện ở các gia đình trung lưu và thượng lưu, tuy nhiên bây giờ được ghi nhận ở tất cả các nhóm kinh tế xã hội, cũng như nhiều nhóm dân tộc và chủng tộc khác nhau.
Bên cạnh đó, trẻ em mắc chứng chán ăn thường xuất thân từ những gia đình cha mẹ có tính cách cứng nhắc hay chỉ trích, có xu hướng xâm phạm không gian riêng, bao bọc quá mức trong khi trẻ còn phụ thuộc và chưa trưởng thành về mặt cảm xúc. Do đó, trẻ có thể mắc các vấn đề sức khỏe tâm thần khác như rối loạn lo âu, rối loạn trầm cảm.
Triệu chứng của mỗi trẻ có thể khác nhau. Cụ thể:
- Gầy sút cân nhiều, trên 15% trọng lượng cơ thể.
- Sợ bị béo phì, ngay cả khi cân nặng của trẻ nhẹ hơn so với tiêu chuẩn.
- Từ chối những thực phẩm giàu năng lượng bao gồm thịt, mỡ, trứng, cá,…
- Phủ nhận cảm giác đói để giảm số lượng đồ ăn: luôn nói đã no hoặc ăn nhanh no,…
- Hoạt động thể lực nhiều để tăng tốc độ giảm cân.
- Trở nên khép kín, cáu kỉnh, thất thường hoặc chán nản.
Ngoài ra, nhiều triệu chứng cơ thể kèm theo liên quan đến chán ăn tâm thần thường là hậu quả do suy dinh dưỡng như: Da khô, bong tróc; đau bụng; táo bón; mệt mỏi, uể oải; hay cảm thấy lạnh; phát triển của lông tơ mịn trên cơ thể; vàng da; xuất huyết dưới da; phù. Đặc biệt, với bé gái mất 3 kỳ kinh nguyệt mà không có nguyên nhân nào khác.
ThS.BSNT Vũ Thị Mỹ Hạnh, Khoa Sức khỏe vị thành niên – Bệnh viện Nhi Trung ương khuyến cáo, cha mẹ, giáo viên hoặc người chăm sóc có thể phát hiện dấu hiệu trẻ em hoặc vị thành niên mắc chứng chán ăn tâm thần, mặc dù nhiều trẻ có xu hướng che dấu biểu hiện.
Việc điều trị sẽ tùy thuộc vào các triệu chứng, độ tuổi, sức khỏe tổng quát của trẻ và mức độ nghiêm trọng của tình trạng bệnh. Trẻ sẽ được trị liệu tâm lý để điều chỉnh nhận thức sai lệch về hình thể, phục hồi dinh dưỡng, dùng thuốc để điều chỉnh vấn đề cảm xúc – hành vi kèm theo trong một số trường hợp nếu cần.
Ngoài ra, bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám và làm một số kiểm tra xét nghiệm máu, kiểm tra tim mạch, đánh giá tình trạng dinh dưỡng, bài test trắc nghiệm tâm lý,…
Chính vì vậy, khi trẻ có các dấu hiệu chán ăn hoặc nghi ngờ chán ăn tâm thần, cha mẹ hoặc người chăm sóc cần đưa trẻ đến khám tại các cơ sở y tế để phát hiện sớm và can thiệp kịp thời, tránh hậu quả đáng tiếc.
