Cải cách tư pháp 2024 ở Mexico: Từ ý tưởng đến hiện thực

Ngày 15.9 vừa qua, Tổng thống Mexico López Obrador đã ký ban hành Sắc lệnh sửa đổi, bổ sung và bãi bỏ một số điều của Hiến pháp chính trị Hợp chúng quốc Mexico liên quan đến ngành tư pháp (sau đây gọi là Sắc lệnh), đưa Mexico trở thành quốc gia đầu tiên và duy nhất trên thế giới sẽ bỏ phiếu bầu toàn bộ thẩm phán theo hình thức phổ thông đầu phiếu trực tiếp.

Các đại biểu ủng hộ cải cách tư pháp cầm biểu ngữ có dòng chữ 'Nhân dân nắm quyền chỉ huy. Cải cách ngay' AFP.jpg
Các nghị sĩ ủng hộ cải cách tư pháp cầm biểu ngữ có dòng chữ "Nhân dân nắm quyền lãnh đạo. Cần cải cách ngay". Ảnh: AFP

Những biện pháp cải cách này đã gây ra những phản ứng trái chiều trong ngành tư pháp, giới chuyên gia và dư luận xã hội. Những người ủng hộ cho chương trình cải cách sẽ buộc các thẩm phán phải chịu trách nhiệm nhiều hơn; ca ngợi đây là cơ hội để công chúng bỏ phiếu cho những người chịu trách nhiệm thực thi công lý. Trong khi đó, những người chỉ trích cho rằng điều này làm suy yếu hệ thống kiểm tra và cân bằng giữa các cơ quan quyền lực khi làm xói mòn tính độc lập của ngành tư pháp.

Những nội dung chính

Cuộc cải cách đã thay thế hệ thống lựa chọn thẩm phán dựa trên bổ nhiệm của Mexico bằng một hệ thống trong đó các thẩm phán, được Quốc hội lựa chọn trước, được bầu theo phương thức bỏ phiếu phổ thông, với mỗi thẩm phán phục vụ nhiệm kỳ 9 năm có thể gia hạn. Nó giảm số lượng thẩm phán Tòa án Tối cao từ 11 xuống còn 9 và giới hạn nhiệm kỳ của họ xuống còn 12 năm. Cải cách cũng cho phép sử dụng các thẩm phán "ẩn danh" và thành lập một tòa án mới để giám sát tư pháp và chịu trách nhiệm giải trình, đồng thời giảm đáng kể phúc lợi và tiền lương mà các thành viên ngành tư pháp trước đây nhận được. Với việc thông qua, Mexico đã trở thành quốc gia đầu tiên tổ chức bầu cử tất cả các thẩm phán.

Hành trình của cải cách

Cuộc cải cách do Phong trào Tái sinh Quốc gia (Morena) của Tổng thống Obrador thúc đẩy với mục tiêu loại bỏ nạn tham nhũng trong ngành tư pháp.

Trong nhiệm kỳ tổng thống của mình, ông Andrés Manuel López Obrador thường xuyên xung đột với cơ quan tư pháp, cáo buộc cơ quan này lợi dụng quyền hạn, đặc biệt là việc áp dụng các lệnh bảo vệ theo hiến pháp (amparos) để vô hiệu hóa nhiều quyết định của cơ quan hành pháp. Một trong những mâu thuẫn mới nhất giữa tổng thống và ngành tư pháp là việc hồi tháng 5.2023, Tòa án Tối cao bỏ phiếu với tỷ lệ áp đảo hủy bỏ một số cải cách luật bầu cử được Tổng thống Andrés Manuel López Obrador ủng hộ. Tòa án cho rằng, quy trình bỏ phiếu tại Quốc hội là vi Hiến bởi thông qua những sửa đổi này mà không hề đưa ra tranh luận. “Thời gian từ khi dự luật được gửi đến Quốc hội cho đến lúc được thông qua chưa đến 3 tiếng”, Thẩm phán Jorge Pardo của Tòa án tối cao cho biết.

Ngày 1.9.2023, Tổng thống López Obrador công bố kế hoạch cải cách tư pháp nhằm loại bỏ xung đột lợi ích và tham nhũng, đề xuất cơ chế các thẩm phán được bầu theo phổ thông đầu phiếu.

Các nghị sĩ Mexico họp thông qua dự luật tại một sân vận động trong nhà

Các nghị sĩ Mexico họp thông qua dự luật tại một sân vận động trong nhà

Ngày 5.2.2024, ông López Obrador đưa ra một gói cải cách Hiến pháp được gọi là "Kế hoạch C", trong số đó có sắc lệnh nhằm cải cách cơ quan tư pháp của đất nước. Vì là một sắc lệnh sửa đổi hiến pháp, văn bản này cần nhận được sự ủng hộ của đa số 2/3 trong cả hai viện của Quốc hội để được thông qua.

Bất chấp sự phản đối mạnh mẽ của dư luận, dự thảo sắc lệnh sửa đổi Hiến pháp cho phép thực hiện những cải cách tư pháp đã được Thượng viện thông qua vào ngày 11.9 với 86 phiếu thuận, 41 phiếu chống. Trước đó, trong một phiên họp kéo dài từ đêm 3.9 đến sáng 4.9, Hạ viện đã thông qua kế hoạch cải cách ngành tư pháp với 359 phiếu ủng hộ, 135 phiếu chống. Các nhà lập pháp buộc phải họp tại một sân vận động trong nhà sau khi những người biểu tình phản đối dự luật bao vây tòa nhà Quốc hội. Văn bản này sau đó được Tổng thống ký ban hành vào ngày 15.9.

Phát biểu sau khi ký ban hành Sắc lệnh cải cách tư pháp, Tổng thống Mexico Andrés Manuel López Obrador gọi đây là "ngày lịch sử", nhấn mạnh: "Chúng ta cần công lý cho tất cả mọi người, để không có tham nhũng trong ngành tư pháp, để các thẩm phán áp dụng nguyên tắc không có gì ngoài luật pháp và không ai đứng trên luật pháp".

Phản ứng của các bên

Trong một động thái chưa từng có vào ngày 3.9, một ngày trước khi Hạ viện Mexico xem xét kế hoạch cải cách, Tòa án Tối cao Mexico đã chọn tạm dừng hoạt động của cơ quan này, ủng hộ quyết định đình công mà giới công đoàn và hàng ngàn nhân viên tư pháp khởi xướng. Quyết định này, được các thẩm phán Tòa án Tối cao thông qua với 8 phiếu thuận, 3 phiếu chống.

Trước đó, ngày 19.8, một nhóm công đoàn đại diện cho khoảng 55.000 nhân viên ngành tư pháp đã phát động đình công “vô thời hạn” trên cả nước để phản đối cuộc cải cách mà họ cho là “kéo lùi tiến bộ”.

Giữa những cuộc tranh luận và bất đồng về cải cách tư pháp, thị trường đã biến động và một số nhà phân tích cảnh báo rằng sự bất ổn trong hệ thống tư pháp của Mexico có thể khiến các nhà đầu tư tiềm năng quan ngại.

Hoa Kỳ và Canada - hai đối tác thương mại lớn thứ nhất và thứ hai của Mexico, cũng bày tỏ lo ngại về các cải cách. Tuy nhiên, các chuyên gia khác tin rằng các cải cách sẽ không quá ảnh hưởng đến tiềm năng của Mexico như một điểm đến đầu tư. “Chúng tôi đã chứng kiến doanh nghiệp hoạt động ở mọi quốc gia thuộc mọi chế độ trên thế giới. Họ không quan tâm đến những vấn đề khác, miễn là có lợi nhuận và họ chắc chắn về các quy tắc”, ông Miguel Angel Toro Rios, Trưởng khoa Khoa học Xã hội và Chính phủ tại Viện Công nghệ và Nghiên cứu Cao cấp Monterrey cho biết.

Nghị viện thế giới

Getty images
Nghị viện thế giới

Siêu công trình khắc chế "thủy thần"

Nhằm giúp Thủ đô Tokyo không bị ngập lụt mỗi khi mùa mưa đến, Chính phủ Nhật Bản đã xây dựng một trong những hệ thống đường hầm ngầm chống ngập lớn nhất thế giới có tên Kênh xả ngầm bên ngoài khu vực đô thị (G-cans), được thiết kế để ngăn chặn ngập lụt ở khu vực đô thị Tokyo, nơi rất dễ bị ảnh hưởng bởi bão, mưa lớn và mực nước sông dâng cao.

Drone cứu hộ
Nghị viện thế giới

Tăng cường ứng dụng công nghệ trong hoạt động cứu trợ

Khắc phục hậu quả thiên tai là một trong bốn khâu quan trọng trong chu trình quản lý thiên tai của Nhật Bản (giảm nhẹ, chuẩn bị, ứng phó, khắc phục hậu quả). Chính quyền Nhật Bản đã xây dựng nhiều chính sách sáng tạo nhằm bảo đảm hoạt động ứng phó, cứu trợ và phục hồi hiệu quả cho những nạn nhân và khu vực bị ảnh hưởng.

Australia: Hành vi chia sẻ dữ liệu cá nhân trực tuyến ác ý sẽ bị phạt tù tới 7 năm
Quốc tế

Australia: Hành vi chia sẻ dữ liệu cá nhân trực tuyến ác ý sẽ bị phạt tù tới 7 năm

Để tăng cường bảo vệ thông tin cá nhân của công dân và bảo đảm quyền riêng tư trong thời đại kỹ thuật số, Chính phủ Australia đã trình dự thảo Luật sửa đổi về quyền riêng tư và các quy định khác năm 2024 lên Quốc hội. Do Bộ trưởng Tư pháp Mark Dreyfus thúc đẩy, dự luật này nhằm củng cố pháp luật về quyền riêng tư, đặc biệt tập trung vào việc hình sự hóa hành vi chia sẻ dữ liệu cá nhân một cách ác ý (doxxing).

Có nên tăng tỷ lệ đóng góp của doanh nghiệp?
Nghị viện thế giới

Có nên tăng tỷ lệ đóng góp của doanh nghiệp?

Tỷ lệ đóng góp vào quỹ hưu trí theo luật định của người sử dụng lao động tại Trung Quốc vẫn tương đối cao. Biện pháp hạ tỷ lệ đóng góp có thể là giải pháp để giảm bớt gánh nặng cho doanh nghiệp nhưng lại làm gia tăng gánh nặng đối với quỹ hưu trí.

Bao phủ toàn dân bằng hệ thống ba trụ cột
Nghị viện thế giới

Bao phủ toàn dân bằng hệ thống ba trụ cột

Trong hơn ba thập kỷ, Trung Quốc đã nỗ lực chuyển đổi từ mô hình kinh tế kế hoạch cũ, nơi lương hưu được trả và bảo đảm hoàn toàn thông qua các doanh nghiệp nhà nước, sang mô hình phù hợp với thị trường. Hiện tại, Trung Quốc thúc đẩy mô hình hưu trí ba trụ cột, bao gồm hệ thống lương hưu cơ bản do nhà nước lãnh đạo; chương trình lương hưu tự nguyện của người lao động từ người sử dụng lao động; chương trình lương hưu tự nguyện của cá nhân.

Trung Quốc với mối đe dọa nhân khẩu học
Nghị viện thế giới

Trung Quốc với mối đe dọa nhân khẩu học

Lực lượng lao động suy giảm và dân số già hóa nhanh chóng của Trung Quốc đã làm gia tăng mối lo ngại về tính bền vững trong tương lai của quỹ hưu trí, một báo cáo dự đoán rằng tổng chi tiêu của quỹ sẽ bắt đầu vượt quá mức đóng góp vào năm 2028 và dự trữ sẽ giảm theo cấp số nhân sau đó, dẫn đến quỹ sẽ cạn kiệt hoàn toàn vào năm 2035.

image_sapo
Quốc tế

Bài 2: Bảo đảm tiếng nói của khu vực được lắng nghe

Hội đồng Liên bang (Thượng viện) là một trong hai viện của Quốc hội Liên bang Nga, đóng vai trò quan trọng trong quy trình lập pháp và giám sát các vấn đề của quốc gia, qua đó cho thấy tiếng nói của khu vực trong các quyết định quan trọng của đất nước.

image_sapo
Quốc tế

Bài 1: “Xương sống lập pháp” của quốc gia

Quốc hội Liên bang Nga, được nêu trong Điều 94 của Hiến pháp Nga (2020), hoạt động như cơ quan lập pháp và đại diện của Liên bang Nga. Đây là Quốc hội lưỡng viện bao gồm: Hội đồng Liên bang và Duma Quốc gia. Hai viện có vai trò khác biệt, nhưng cùng nhau tạo thành "xương sống lập pháp" của đất nước.

10 điều đặc biệt về vị trí Chủ tịch Quốc hội
Nghị viện thế giới

10 điều đặc biệt về vị trí Chủ tịch Quốc hội

Chức vụ Chủ tịch Quốc hội là một chức vụ có từ thời kỳ đầu thiết lập Nghị viện vương quốc Anh. Đây là một đặc điểm thiết yếu của hệ thống nghị viện và là một trong những chức vụ “lâu đời nhất” của hệ thống Westminster. Theo thời gian, vị trí Chủ tịch Quốc hội ngày càng chứng tỏ vai trò với tư cách là những “nhạc trưởng” quan trọng trong phiên họp của Quốc hội nói riêng và trong hoạt động của Quốc hội nói chung.

Bài 3: Hai đạo luật mới tạo điều kiện cho người dân sở hữu nhà
Nghị viện thế giới

Bài 3: Hai đạo luật mới tạo điều kiện cho người dân sở hữu nhà

Một trong những mục tiêu mà Chính phủ Bảo thủ trước kia của Anh và tân Chính phủ Công đảng (vừa lên nắm quyền vào tháng 7.2024) hướng tới là tháo gỡ những rào cản để tạo thuận lợi cho người dân sở hữu nhà ở. Điều này được thực hiện thông qua hai văn bản pháp lý: Đạo luật Cải cách chế độ sở hữu nhà thuê và sở hữu vĩnh viễn năm 2024 (đã trở thành luật) và Dự luật Cải cách chế độ sở hữu nhà thuê và sở hữu chung, đang chuẩn bị được đưa ra xem xét tại Nghị viện.

Bài 2: Dự luật Quy hoạch và Cơ sở hạ tầng: Kỳ vọng tháo gỡ các nút thắt
Nghị viện thế giới

Bài 2: Dự luật Quy hoạch và Cơ sở hạ tầng: Kỳ vọng tháo gỡ các nút thắt

Trong buổi lễ khai mạc Nghị viện khóa mới ngày 17.7 vừa qua, Vua Charles của Vương quốc Anh đã đọc diễn văn khai mạc và công bố một gói gồm 39 dự luật mà Chính phủ mới của Công đảng sẽ thúc đẩy Nghị viện thông qua nhằm hồi sinh nền kinh tế. Trong số 39 dự luật được công bố, dự luật Quy hoạch và Cơ sở hạ tầng đã thu hút sự quan tâm của dư luận, bởi đây được xem là nỗ lực của Công đảng trong thực hiện cam kết tranh cử là giải quyết tình trạng thiếu nhà ở trầm trọng.

Cân bằng giữa lợi ích kinh tế và bảo vệ cộng đồng bản địa
Quốc tế

Cân bằng giữa lợi ích kinh tế và bảo vệ cộng đồng bản địa

Tây Ban Nha từ lâu là một trong những điểm đến hàng đầu của khách du lịch, thu hút hàng triệu khách mỗi năm. Tuy nhiên, lượng du lịch tăng đột biến gần đây đã thúc đẩy nước này đưa ra nhiều quy định mới nhằm cân bằng giữa lợi ích kinh tế từ ngành du lịch với việc bảo vệ cộng đồng địa phương.

Ảrập Xêút: Tầm nhìn chiến lược dài hạn
Quốc tế

Ảrập Xêút: Tầm nhìn chiến lược dài hạn

Ảrập Xêút đang trải qua cuộc chuyển đổi đáng kể trong ngành du lịch với nhiều quy định pháp lý mới, các khoản đầu tư chiến lược và dự án đầy tham vọng. Kế hoạch Tầm nhìn 2030 của vương quốc định hướng cho những thay đổi này, hướng tới mục tiêu đa dạng hóa nền kinh tế và biến du lịch thành yếu tố đóng góp chính cho tăng trưởng quốc gia.

Luật Du lịch mới của Hy Lạp: Chìa khóa cho tăng trưởng
Quốc tế

Luật Du lịch mới của Hy Lạp: Chìa khóa cho tăng trưởng

Tháng trước, các nghị sĩ Hy Lạp đã thông qua luật về du lịch mới được thiết kế để nâng cao cơ sở hạ tầng du lịch, giáo dục và tính bền vững của đất nước. Theo giới quan sát, động thái lập pháp này đánh dấu bước tiến quan trọng cho ngành công nghiệp nói trên của xứ sở các vị thần.

Không ngừng đổi mới để đáp ứng mong mỏi của cử tri
Nghị viện thế giới

Không ngừng đổi mới để đáp ứng mong mỏi của cử tri

Nền dân chủ và Nghị viện của Nam Phi đã phát triển và trưởng thành rõ rệt kể từ cuộc bầu cử tự do đầu tiên vào năm 1994. Tính đến nay, đã có 7 cuộc bầu cử quốc gia, cuộc bầu cử gần đây nhất vào tháng 5.2024. Trong giai đoạn này, Quốc hội không ngừng đổi mới, cải tổ thủ tục để tăng cường quyền hạn, trách nhiệm, củng cố chức năng giám sát và tăng cường trách nhiệm giải trình của Chính phủ.

“Mài sắc” công cụ giám sát
Nghị viện thế giới

“Mài sắc” công cụ giám sát

Vào năm 1999, sau khi Quốc hội dân chủ khóa thứ hai được bầu, cơ quan này đã tiến hành nghiên cứu về nhiệm vụ, thủ tục, thông lệ giám sát và trách nhiệm giải trình. Quá trình nghiên cứu đã đưa đến báo cáo về “Mô hình giám sát và trách nhiệm giải trình”, trong đó khẳng định vai trò giám sát của Quốc hội trong việc tăng cường tính dân chủ; đồng thời đưa ra những quy định và cơ chế mới để “mài sắc” công cụ giám sát.

Một Quốc hội minh bạch và dễ tiếp cận
Nghị viện thế giới

Một Quốc hội minh bạch và dễ tiếp cận

Quốc hội Nam Phi đã chứng kiến quá trình chuyển đổi sang một cơ quan lập pháp dân chủ công khai, minh bạch, hoạt động hiệu quả. Cùng với đó là sự phát triển của hệ thống pháp luật và các quy định nhằm thúc đẩy trách nhiệm giải trình của cơ quan công quyền.