Nghị định 81 của Chính phủ quy định về cơ chế thu, quản lý học phí đối với cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân; chính sách miễn giảm học phí, hỗ trợ học tập, giá dịch vụ trong lĩnh vực giáo dục đào tạo được ban hành từ ngày 27.8.2021. Theo Nghị định 81 thì việc tăng học phí sẽ được áp dụng từ năm học 2022-2023.
Cụ thể, từ năm học 2022-2023, học phí của cơ sở giáo dục công lập tăng theo lộ trình hàng năm. Cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông công lập chưa tự bảo đảm chi thường xuyên thực hiện theo khung học phí (mức trần, mức sàn) theo lộ trình điều chỉnh không quá 7,5%/năm từ năm học 2022-2023 để bù đắp độ tăng của chỉ số giá tiêu dùng và dự kiến cơ bản tính đủ chi phí vào năm 2030.
Với các cơ sở giáo dục đại học công lập chưa tự bảo đảm chi thường xuyên thực hiện theo khung học phí từ năm học 2022-2023 đến năm học 2025-2026, lộ trình điều chỉnh không quá 12,5%/năm từ năm học 2026-2027. Việc này do thủ trưởng cơ sở giáo dục đại học quyết định, căn cứ vào điều kiện kinh tế xã hội của cả nước và các chỉ số lạm phát, tốc độ tăng trưởng kinh tế hàng năm.
Tuy nhiên, thời gian qua, việc thực hiện Nghị định 81 còn khó khăn. Đặc biệt, từ năm 2020, do ảnh hưởng của dịch Covid-19 nên tác động toàn diện đến nền kinh tế nước ta. Để chia sẻ khó khăn với phụ huynh, học sinh thì Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 165 ngày 20.12.2022 về giữ nguyên mức học phí các cơ sở giáo dục công lập qua ba năm học 2020-2021, 2021-2022 và 2022-2023.
Tuy nhiên, việc giữ ổn định học phí đã gây khó khăn cho các cơ sở giáo dục trong cân đối nguồn lực để nâng cao chất lượng giáo dục, đầu tư cơ sở vật chất trong điều kiện kinh tế còn hạn chế, ngân sách chi thường xuyên bị cắt giảm hàng năm.
Đặc biệt, với các trường đại học công lập, nguồn thu học phí chiếm tỉ trọng trên 80% tổng nguồn thu của trường. Vì thế, nhiều ý kiến cho rằng, việc áp dụng ngay mức thu học phí theo lộ trình quy định tại Nghị định 81/2021 của Chính phủ là cần thiết để bù đắp chi phí hoạt động thường xuyên, nâng chất lượng giáo dục.
Trên cơ sở thực tế, Bộ GD-ĐT tiếp tục xây dựng dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 81/2021 về mức thu học phí tại các cơ sở giáo dục quốc dân, trong đó, đề xuất điều chỉnh lộ trình học phí theo hướng lùi thêm 1 năm so với lộ trình cũ tại Nghị định 81 của Chính phủ. Tức là áp dụng luôn từ năm học 2023-2024 này.
Cùng với đó, Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 81/2021 về mức thu học phí tại các cơ sở giáo dục quốc dân quy định: Đối với cơ sở giáo dục mầm non, phổ thông công lập chưa tự bảo đảm chi thường xuyên, Bộ GD-ĐT đề xuất không quy định mức sàn học phí vì hiện nay có nhiều địa phương thuộc vùng địa bàn khó khăn (Lai Châu, Điện Biên, Cao Bằng, Kiên Giang...) đang quy định thấp hơn mức sàn tại Nghị định 81.
Là địa phương có quy mô giáo dục lớn nhất cả nước khi có tới hơn 2 triệu học sinh, đại diện Sở GD-ĐT Hà Nội cơ bản tán đồng những đề xuất trong dự thảo của Bộ GD-ĐT đang soạn thảo.
Đồng thời, ngành Giáo dục Thủ đô cũng đề xuất Bộ cần sớm hoàn thiện dự thảo trình Chính phủ ban hành để kịp áp dụng trong năm học 2023-2024 tới đây. Bởi nếu chậm, tháng 7 tới sẽ họp HĐND thành phố để quyết định mức học phí với các cơ sở giáo dục trên địa bàn thì sẽ vẫn áp dụng theo các văn bản chỉ đạo cũ.
Cùng quan điểm trên, Hiệu trưởng ĐH Sư phạm kỹ thuật TP Hồ Chí Minh Lê Hiếu Giang thông tin, ngân sách hoạt động của trường chiếm 86% đến từ học phí. Trường đã cố gắng điều chỉnh lương cho giảng viên để đảm bảo thu nhập tương đối nhằm giữ chân người lao động, tránh tình trạng "chảy máu chất xám". Tuy nhiên, thu nhập của họ so với giảng viên trường tư thục vẫn là tương đối thấp. Nếu học phí không được tăng sẽ rất khó khăn, nhiều thầy cô đã chuyển công tác ra trường tư thục.
Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Xây dựng Hà Nội Hoàng Tùng trao đổi, khi xét chính sách hỗ trợ cho sinh viên, hàng năm trường nhận được ít hồ sơ của sinh viên theo dạng khó khăn. "Nếu ta tăng học phí từ 10 - 20%, nó đã bằng cả nguồn ngân sách trung hạn trong 5 năm trường được cấp. Do đó, chúng tôi đồng thuận với phương án của Bộ GD-ĐT là lùi lộ trình tăng học phí theo Nghị định 81 sau 1 năm", thầy Tùng nói.
Phát biểu tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Phạm Ngọc Thưởng ghi nhận các ý kiến chia sẻ của các đơn vị. Đồng thời, cho rằng, những ngành đào tạo cần nguồn lực lớn về tài chính thì cần tính toán kỹ, bảo đảm hỗ trợ cho sinh viên có hoàn cảnh khó khăn.
Với đề xuất điều chỉnh thời gian tăng học phí theo Nghị định 81/2021 của Chính phủ để phù hợp với thực tế. Thứ trưởng Phạm Ngọc Thưởng giao Vụ Kế hoạch Tài chính làm đầu mối tiếp tục ghi nhận ý kiến từ các Bộ/Ngành và đơn vị để tổng hợp, trình lãnh đạo Bộ GD-ĐT xem xét để trình Chính phủ trong thời gian tới.
