Cuộc cách mạng AI trong quy trình lập pháp của Estonia

Sử dụng AI như một cánh tay nối dài của dân chủ

Như Giám đốc dữ liệu của Chính phủ Estonia Ott Velsberg từng phát biểu: “Chúng tôi không xây dựng AI để thay thế nghị sĩ, chúng tôi xây dựng AI để giúp nghị sĩ làm việc hiệu quả hơn”.

Khi hiệu quả gặp gỡ với dân chủ

Thông thường, soạn thảo luật một cách thủ công có thể mất hàng tháng; các công cụ AI rút ngắn 50 - 70% thời gian này bằng cách tự động hóa nghiên cứu và kiểm tra xung đột pháp lý của các điều khoản luật, giúp các nhà lập pháp tập trung vào các vấn đề có ý nghĩa xã hội hơn là học thuật.

Hiệu quả này được cụ thể bằng những dự luật đã được AI tham gia. Chẳng hạn, vào năm 2023, Quốc hội đã thực hiện một cuộc cải cách lớn đối với thuế doanh nghiệp. Quá trình này, vốn thường là một mê cung của các cuộc tham vấn với các bên liên quan và đánh giá pháp lý, đã được hoàn thành với tốc độ phi thường nhờ AI.

Ở bước đầu tiên, soạn thảo dự luật, một công cụ AI, được đào tạo dựa trên các chỉ thị thuế của EU và các luật hiện hành của Estonia đã tạo ra một bản nháp sơ bộ. Trên cơ sở “bản nháp” này, các chuyên gia pháp lý và các luật sư đã hoàn thiện dự luật. Quá trình này đã giúp rút ngắn phần lớn thời gian.

Ở giai đoạn hai, đánh giá tác động, AI đã mô hình hóa kết quả cho hơn 20 kịch bản, dự đoán sự thay đổi doanh thu và phản ứng của doanh nghiệp.

Ở giai đoạn ba là lấy ý kiến hơn 8.000 công dân và doanh nghiệp đã gửi phản hồi qua Osale.ee. Trên cơ sở đó, AI đã phân nhóm các phản hồi, làm nổi bật sự ủng hộ rộng rãi cho các ưu đãi nhắm vào các startup công nghệ xanh.

AI sẽ ngày càng được ứng dụng rộng rãi trong hoạt động của nghị viện. Nguồn: Linkin

AI sẽ ngày càng được ứng dụng rộng rãi trong hoạt động của nghị viện. Nguồn: Linkin

Kết quả là dự luật đã được thông qua trong 6 tháng, rút ngắn một nửa thời gian thông thường và cũng ít phải sửa đổi sau khi được trình ra Quốc hội.

Hoặc Dự luật về sử dụng trí tuệ nhân tạo trong y tế (2023) được AI hỗ trợ soạn thảo chỉ trong 3 tuần, so với 4 tháng bằng phương pháp truyền thống.

Quá trình sử dụng AI giảm tối đa sai sót, giúp cho các dự thảo luật khi ra đến Quốc hội đã gần như không phải chỉnh sửa (giảm sai sót tới 85%).

Bên cạnh đó, với sự hỗ trợ của AI trong lấy ý kiến và phân tích ý kiến công chúng, các dự luật đã gần dân hơn, đáp ứng tốt hơn yêu cầu thực tế. Chẳng hạn, trong cuộc tranh luận về cải cách y tế năm 2023, 15% sửa đổi do người dân đề xuất đã được đưa vào dự luật cuối cùng.

“AI không đưa ra quyết định, nhưng AI đã giúp chúng tôi có thông tin tốt hơn để ra quyết định”, ông Toomas Kivimägi, Chủ tịch Ủy ban Tài chính của Quốc hội Estonia cho biết.

Xử lý những câu hỏi về đạo đức

Việc ứng dụng AI trong quy trình lập pháp cũng đặt ra rất nhiều câu hỏi về đạo đức, chẳng hạn những người hoài nghi cho rằng khi AI là bên viết luật, ai sẽ chịu trách nhiệm? Các nghị sĩ hay AI? Estonia đã chứng minh có thể ứng dụng AI mạnh mẽ trong lập pháp mà vẫn bảo đảm các nguyên tắc đạo đức cơ bản.

Loại bỏ thiên kiến do máy móc: các hệ thống AI chỉ “học” từ dữ liệu có sẵn, điều này có thể chứa đựng những thiên kiến xã hội. Ví dụ, từng xảy ra tình trạng một công cụ AI của Quốc hội đã trích dẫn không tương xứng các luật do nam giới soạn thảo, phản ánh sự mất cân bằng giới tính trong chính trị. Để khắc phục điều này, Quốc hội Estonia hiện đang sử dụng các “bộ kiểm tra yếu tố thiên kiến đặc biệt”, do các phòng thí nghiệm độc lập thực hiện. Bộ kiểm tra này có trách nhiệm kiểm tra bất kỳ nguy cơ thiên kiến về giới tính, vùng miền, nhóm thu nhập trong các điều khoản luật. Nhờ đó, năm 2023, hệ thống đã phát hiện và loại bỏ 47 đề xuất có dấu hiệu thiên vị trong dự thảo Luật Việc làm.

Xử lý vấn đề trách nhiệm: một trong những câu hỏi đạo đức lớn nhất là: khi một luật hỗ trợ bởi AI dẫn đến những hậu quả không mong muốn, ai sẽ chịu trách nhiệm? Giải pháp của Estonia là: con người luôn giữ quyền quyết định cuối cùng (nguyên tắc Human Final Say), theo đó, mọi đề xuất của AI phải được chuyên gia pháp lý phê duyệt, và có chữ ký số của người chịu trách nhiệm cuối cùng. “AI là người đồng hành, không phải là thuyền trưởng”, Katri Raik, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu của Quốc hội Estonia nhấn mạnh.

Cân bằng quyền lực: để tránh sự lạm quyền của AI, Quốc hội Estonia đã tạo ra một cơ chế giám sát với cơ quan chính là Ủy ban Đạo đức AI độc lập (gồm 11 thành viên từ các đảng phái, học giả và tổ chức xã hội). Với nguyên tắc, AI chỉ được sử dụng để hỗ trợ ra quyết định chứ không phải người ra quyết định cuối cùng. Ngoài ra, một quy định được luật hóa, cấm sử dụng AI cho các vấn đề: quốc phòng, nhân quyền, bầu cử.

Xóa tan mối lo ngại của công chúng: một cuộc khảo sát năm 2023 cho thấy 42% người Estonia lo ngại rằng AI có thể làm giảm tính minh bạch cũng như lo ngại vấn đề rò rỉ dữ liệu. Để giải quyết vấn đề này, Quốc hội đã công bố các báo cáo dự thảo do AI tạo ra cùng với các phiên bản được chỉnh sửa bởi nghị sĩ. Ngoài ra, Quốc hội đã sử dụng công nghệ Zero-Trust và mã hóa dữ liệu bằng blockchain, theo đó, tất cả dữ liệu công dân sử dụng để huấn luyện AI đều được ẩn danh và chỉ được lưu trữ tối đa trong 3 tháng. Kể từ khi áp dụng cơ chế này, không một vụ rò rỉ dữ liệu nào được báo cáo (2019 - 2025). 87% người dân Estonia tin tưởng vào tính công bằng của hệ thống AI trong lập pháp, theo khảo sát của Eurobarometer mới nhất, đồng thời, không có bất kỳ vụ kiện pháp lý nào liên quan đến AI trong 5 năm qua.

Loại bỏ nỗi lo thay thế con người: các nhà soạn thảo pháp luật ban đầu đã phản đối AI, lo sợ bị thay thế. Tuy nhiên, các chương trình đào tạo đã định vị lại các chuyên gia pháp luật thành “người giám sát AI,” tập trung vào giám sát chiến lược.

Như ông Ott Velsberg - Giám đốc dữ liệu của Chính phủ Estonia - từng phát biểu: “Chúng tôi không xây dựng AI để thay thế nghị sĩ, chúng tôi xây dựng AI để giúp họ trở nên tốt hơn”.

Trong khi thế giới còn đang tranh cãi về quyền kiểm soát dữ liệu, các ranh giới đạo đức, và vai trò của AI trong quản trị, Estonia đã lặng lẽ bước về phía trước chứng minh bằng chính thành công của mình: mục đích cao nhất của công nghệ không phải là thay thế nhân loại mà là khuếch đại những bản chất tốt nhất của nhân loại: sự minh bạch, công bằng và tiến bộ xã hội. Và có lẽ, trong tương lai không xa, các nghị viện trên thế giới sẽ nhìn về quốc gia nhỏ bé bên bờ Baltic này để học hỏi cách sử dụng trí tuệ nhân tạo như một cánh tay nối dài của nền dân chủ.

“Chúng tôi không xây dựng robot để thay thế các nghị sĩ, chúng tôi đang xây dựng một trợ lý cho trí óc - một thứ giúp các nhà lập pháp làm việc nhanh hơn và hiệu quả hơn”.

Marten Kaevats, Cố vấn Kỹ thuật số của Estonia

“Rủi ro với con người không phải là AI trở nên quá giỏi, mà là con người trở nên quá phụ thuộc vào nó”.

Tiến sĩ Anna Põldroos, Nhà nghiên cứu AI tại Đại học Công nghệ Tallinn

“AI không thể thay thế những phán đoán đạo đức mà luật pháp yêu cầu; nhưng AI có thể bảo đảm rằng những phán đoán đó dựa trên dữ liệu tốt nhất có thể”.

Jevgeni Ossinovski, nghị sĩ Quốc hội

Nghị viện thế giới

Hạ nghị sĩ Hoa Kỳ kết nối với cử tri thông qua văn phòng địa phương
Nghị viện thế giới

Hạ nghị sĩ Hoa Kỳ kết nối với cử tri thông qua văn phòng địa phương

Ngay sau kỳ nghỉ lễ kỷ niệm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước sẽ là Kỳ họp thứ Chín, Quốc hội khóa XV. Theo quy định, trước và sau mỗi kỳ họp, các đại biểu Quốc hội lại tiếp xúc cử tri để báo cáo kết quả kỳ họp và lắng nghe tâm tư, nguyện vọng, kiến nghị của cử tri. Mới đây, Đoàn công tác của Văn phòng Quốc hội đã có dịp tới thăm và tìm hiểu cách thức các Hạ nghị sĩ Hoa Kỳ tiến hành tiếp xúc cử tri, trong đó có nhiều hình thức giúp những người đại diện phản hồi nhanh chóng các vấn đề mà cử tri quan tâm.

Nguồn: fashionchinaagency.com
Nghị viện thế giới

Người bán và nền tảng số cùng chịu trách nhiệm

Trong hai thập kỷ qua, Trung Quốc đã chuyển mình thành siêu cường thương mại điện tử (TMĐT) với thị trường trực tuyến lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, sự bùng nổ này kéo theo vấn nạn hàng giả, hàng kém chất lượng lan rộng trên các nền tảng số. Nhằm bảo đảm chất lượng hàng hóa và bảo vệ người tiêu dùng, Trung Quốc đã triển khai khung pháp lý nghiêm ngặt, yêu cầu các nền tảng tăng cường kiểm soát, truy xuất nguồn gốc và chịu trách nhiệm về chất lượng sản phẩm được giao dịch trực tuyến.

Nguồn: ITN
Nghị viện thế giới

Liên tục hoàn thiện

Sự bùng nổ của thương mại điện tử (TMĐT) trên toàn cầu không chỉ mở ra cơ hội kinh doanh chưa từng có, mà còn đặt ra những thách thức lớn về quản lý chất lượng hàng hóa. Tình trạng hàng giả, hàng kém chất lượng, thông tin sản phẩm sai lệch... ngày càng phổ biến khiến nhiều quốc gia buộc phải siết chặt hành lang pháp lý nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và duy trì niềm tin vào môi trường mua sắm trực tuyến. Từ châu Âu đến châu Á, Bắc Mỹ, Mỹ Latinh cho đến châu Phi và Trung Đông, các quy định pháp luật liên quan đến chất lượng hàng hóa trong TMĐT đang liên tục được cập nhật và hoàn thiện.

Nguồn: ITN
Nghị viện thế giới

Nhiều quy định bảo vệ quyền lợi khách hàng

Tại Nhật Bản, quốc gia nổi tiếng về quản lý chất lượng và tiêu chuẩn sản phẩm, việc bảo vệ chất lượng hàng hóa trong môi trường thương mại điện tử (TMĐT) là nội dung quan trọng trong hệ thống pháp luật. Đất nước mặt trời mọc đã ban hành nhiều đạo luật và cơ chế kiểm soát để bảo đảm rằng, hàng hóa lưu thông qua nền tảng trực tuyến vẫn tuân thủ tiêu chuẩn chất lượng như trong mô hình thương mại truyền thống.

ITN
Nghị viện thế giới

Phá bỏ rào cản, khai mở tiềm năng

Trung Quốc đang có bước tiến quan trọng trong việc bảo vệ và thúc đẩy doanh nghiệp tư nhân với dự thảo cập nhật của Luật Thúc đẩy kinh tế tư nhân. Văn bản pháp lý quan trọng này được kỳ vọng không chỉ là tấm khiên pháp lý để bảo vệ khu vực tư nhân mà còn là đòn bẩy quan trọng để khu vực này phát triển nhờ phá bỏ các rào cản, khai mở tiềm năng và xây dựng môi trường kinh doanh công bằng, minh bạch hơn. Động thái này phản ánh nỗ lực của Bắc Kinh nhằm củng cố niềm tin của nhà đầu tư, quyết tâm đưa kinh tế tư nhân thành một thành phần nòng cốt trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Nguồn: Chinese news service/ chinadailyasia.com
Nghị viện thế giới

Chính sách hỗ trợ của các thành phố lớn

Trong nỗ lực mạnh mẽ nhằm phục hồi nền kinh tế tư nhân, các thành phố lớn của Trung Quốc như Thượng Hải, Bắc Kinh và Thâm Quyến gần đây đã công bố một loạt các biện pháp hỗ trợ nhằm tạo ra môi trường kinh doanh thuận lợi hơn và khôi phục lòng tin của các doanh nghiệp tư nhân.

X-Road hệ thống cơ sở hạ tầng lưu trữ dữ liệu phi tập trung được coi là vũ khí bí mật của hệ thống chính phủ điện tử
Nghị viện thế giới

Các trụ cột về hạ tầng của hệ thống Chính phủ điện tử

Nhìn lại quá trình phát triển Chính phủ điện tử tại Estonia có thể thấy, quốc gia này đã sớm tập trung phát triển hệ thống cơ sở hạ tầng, trong đó đặc biệt chú trọng vào hạ tầng cơ sở dữ liệu một cách đầy đủ, đồng bộ. Các hệ thống này là xương sống cơ bản để phát triển các dịch vụ số hiệu quả.

Nguồn: ITN
Nghị viện thế giới

e-Estonia và hành trình dẫn đầu thế giới về quản trị kỹ thuật số

Trong một kỷ nguyên mà các Chính phủ trên toàn thế giới đang vật lộn với những bất cập trong thủ tục hành chính và sự chuyển đổi số chậm chạp, Estonia nổi lên như một biểu tượng của sự đổi mới. Quốc gia Baltic với 1,3 triệu dân này đạt được một cột mốc phi thường khi trở thành quốc gia số hóa 100% các dịch vụ của Chính phủ, định nghĩa lại việc cung cấp dịch vụ công thông qua hệ sinh thái chính phủ điện tử e-Estonia tiên phong của mình. Thành tựu này đưa Estonia trở thành quốc gia dẫn đầu toàn cầu về quản trị kỹ thuật số và đặt ra chuẩn mực cho các quốc gia trên toàn thế giới.

Chế độ nghị viện Uzbekistan: Sự gặp gỡ của giá trị truyền thống và nền dân chủ hiện đại
Nghị viện thế giới

Chế độ nghị viện Uzbekistan: Sự gặp gỡ của giá trị truyền thống và nền dân chủ hiện đại

Xây dựng nhà nước pháp quyền là một quá trình phức tạp. Tuy nhiên, vào đầu thế kỷ XXI, một chân lý đã được khẳng định: một quốc gia sẽ không thể có nền dân chủ hoàn chỉnh nếu không có một quốc hội được trao toàn quyền. Ngày nay, Uzbekistan đang thực hiện những cải cách nhất quán để phát triển các thể chế dân chủ trên cơ sở đẩy mạnh vai trò của Quốc hội. Sự phát triển của chế độ nghị viện ở Uzbekistan có những nét đặc thù, là sự gặp gỡ giữa bản sắc dân tộc và các nguyên tắc dân chủ phổ quát.

Hành động vì sự phát triển và công bằng xã hội
Nghị viện thế giới

Hành động vì sự phát triển và công bằng xã hội

Với chủ đề bao trùm “Hành động của nghị viện vì sự phát triển và công bằng xã hội”, Đại hội đồng lần thứ 150 của IPU sẽ tập trung làm rõ những cam kết của nghị viện nhằm thúc đẩy các mục tiêu giảm nghèo, bảo đảm việc làm, thúc đẩy hòa nhập xã hội và tăng cường sự tham gia của các nhóm thiểu số vào quá trình ra quyết định.

Khẳng định vị thế Uzbekistan
Nghị viện thế giới

Khẳng định vị thế Uzbekistan

Lần đầu tiên trong lịch sử Trung Á, Đại hội đồng Liên minh Nghị viện Thế giới lần thứ 150 (IPU-150) sẽ diễn ra tại Thủ đô Tashkent của Uzbekistan. Việc Uzbekistan đăng cai hội nghị lớn nhất của cơ quan nghị viện thế giới là sự công nhận của cộng đồng quốc tế đối với hiệu quả của các cải cách đang được thúc đẩy ở Uzbekistan cũng như cho thấy ảnh hưởng ngày càng tăng của Uzbekistan trên trường quốc tế.

Từ Paris đến Tashkent: Hành trình bền bỉ vì chủ nghĩa nghị viện
Nghị viện thế giới

Từ Paris đến Tashkent: Hành trình bền bỉ vì chủ nghĩa nghị viện

Ngày 5.4 tới, Liên minh Nghị viện Thế giới (IPU) sẽ tổ chức lễ kỷ niệm Đại hội đồng lần thứ 150 (IPU-150) tại Thủ đô Tashkent của Uzbekistan. Đây là dịp để nhìn lại hành trình 136 năm qua của IPU, kể từ Đại hội đồng đầu tiên tại Paris năm 1889, nhìn lại những sự kiện tôn vinh tinh thần hợp tác bền bỉ giữa các nghị sĩ trên toàn thế giới cũng như một lần nữa khẳng định vai trò, vị trí và phạm vi hoạt động ngày càng được mở rộng trên toàn cầu của IPU.

Nguồn ITN
Nghị viện thế giới

Phát triển đường sắt bằng công nghệ và pháp lý

Nhật Bản là một trong những quốc gia có hệ thống đường sắt phát triển nhất thế giới, đặc biệt nổi bật với mạng lưới đường sắt cao tốc Shinkansen. Thành công này không chỉ đến từ công nghệ tiên tiến bảo đảm an toàn hàng đầu, mà còn nhờ khung pháp lý chặt chẽ và chiến lược phát triển hợp lý.

thechinaproject.com
Nghị viện thế giới

“Rồng sắt” hiện đại - biểu tượng sức mạnh công nghệ

Từ Vạn Lý Trường thành - kỳ quan của quá khứ - đến mạng lưới đường sắt cao tốc - biểu tượng của thời đại mới, Trung Quốc không ngừng ghi dấu những thành tựu vĩ đại. Chỉ trong hơn một thập kỷ, đất nước gấu trúc đã tận dụng nguồn lực khổng lồ, công nghệ tiên tiến và năng lực triển khai vượt trội để xây dựng hệ thống đường sắt cao tốc lớn nhất, hiện đại nhất thế giới. Không chỉ định hình lại giao thông trong nước, mạng lưới này còn trở thành biểu tượng cho sự phát triển, sức mạnh công nghệ và tầm ảnh hưởng ngày càng lớn của Trung Quốc.

Malaysia: Tiệm cận tiêu chuẩn quốc tế về quản trị dữ liệu
Quốc tế

Malaysia: Tiệm cận tiêu chuẩn quốc tế về quản trị dữ liệu

Nhờ những nỗ lực bảo vệ dữ liệu cá nhân, Malaysia đã trở thành thành viên của Thỏa thuận thực thi quyền riêng tư xuyên biên giới của Tổ chức Hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương năm 2023. Vào năm 2024, quốc gia này tiếp tục sửa đổi Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân (PDPA) ban hành năm 2010. Được thiết kế để hiện thực hóa cam kết củng cố niềm tin trong nước và hỗ trợ các nhà đầu tư nước ngoài, PDPA sửa đổi được kỳ vọng sẽ đưa Malaysia tiến gần hơn đến các tiêu chuẩn quốc tế và tìm kiếm sự công nhận từ các nước trong khu vực cũng như trên thế giới về bảo mật dữ liệu.