Bài 1: Sức "nặng" của những lá phiếu "mỏng"
Thêm một hoạt động giám sát sáng tạo, hiệu quả, hiệu lực
_________
"Đây là phương thức giám sát quan trọng, thể hiện sự ghi nhận, đánh giá của Quốc hội đối với những nỗ lực, cố gắng và kết quả công tác từ đầu nhiệm kỳ đến nay của những người được lấy phiếu tín nhiệm."
- Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhấn mạnh.
Lấy phiếu tín nhiệm là hoạt động giám sát sáng tạo, tuy cùng được quy định trong Nghị quyết 96 của Quốc hội nhưng có những điểm giống và khác nhau với hoạt động bỏ phiếu tín nhiệm. Sự khác nhau ấy thể hiện sự phong phú, sinh động trong hoạt động giám sát; thể hiện vai trò, ý nghĩa, mục đích và hiệu lực, hiệu quả của mỗi hoạt động giám sát này.
Việc lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm đều có điểm chung là nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội, HĐND; nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước; góp phần đánh giá uy tín và kết quả thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được giao của người được lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm, giúp họ thấy được mức độ tín nhiệm của mình để tiếp tục phấn đấu, rèn luyện, nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác; làm cơ sở để cơ quan, tổ chức có thẩm quyền xem xét quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, bố trí, sử dụng cán bộ. Đồng thời nâng cao hiệu lực hoạt động giám sát của cơ quan đại diện của dân; bảo đảm quyền và đề cao trách nhiệm của đại biểu Quốc hội, đại biểu HĐND; tôn trọng thành quả công việc được đảm nhiệm và quyền báo cáo của người được lấy phiếu tín nhiệm; Tiến hành công khai, công bằng, dân chủ, khách quan; bảo đảm đánh giá đúng thực chất về người được lấy phiếu tín nhiệm; Căn cứ đánh giá mức độ tín nhiệm dựa trên kết quả thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được giao; Phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống; việc chấp hành Hiến pháp và pháp luật. Từ đó góp phần bảo đảm sự ổn định và hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước, sự lãnh đạo của Đảng trong công tác cán bộ.
Tuy nhiên, hai hoạt động giám sát này có những điểm khác nhau khá rõ. Lấy phiếu tín nhiệm là việc Quốc hội, HĐND thực hiện quyền giám sát, đánh giá mức độ tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do Quốc hội, HĐND bầu hoặc phê chuẩn để làm cơ sở cho việc xem xét đánh giá cán bộ. Bỏ phiếu tín nhiệm là việc Quốc hội, HĐND thể hiện sự tín nhiệm hoặc không tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do Quốc hội, HĐND bầu hoặc phê chuẩn để làm cơ sở cho việc miễn nhiệm hoặc phê chuẩn đề nghị miễn nhiệm người không được Quốc hội, HĐND tín nhiệm.
Quốc hội, HĐND tổ chức lấy phiếu tín nhiệm một lần trong mỗi nhiệm kỳ vào kỳ họp thường lệ cuối năm thứ ba của nhiệm kỳ. Trong khi bỏ phiếu tín nhiệm trong các trường hợp không có tính định kỳ mà qua kết quả giám sát, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tự mình đề nghị; hoặc có kiến nghị của Hội đồng Dân tộc hoặc Ủy ban của Quốc hội; hoặc có ít nhất 20% tổng số đại biểu Quốc hội đề nghị; hoặc người qua lấy phiếu tín nhiệm có từ 2/3 tổng số đại biểu Quốc hội trở lên đánh giá “tín nhiệm thấp”.
Với HĐND, Thường trực trình HĐND bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do cơ quan này bầu khi: có kiến nghị của ít nhất 1/3 tổng số đại biểu HĐND; có kiến nghị của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cùng cấp; người được lấy phiếu tín nhiệm có từ 2/3 tổng số đại biểu HĐND trở lên đánh giá “tín nhiệm thấp”. Hình thức lấy phiếu tín nhiệm có 3 mức độ là: Tín nhiệm cao, Tín nhiệm, Tín nhiệm thấp. Trong khi bỏ phiếu tín nhiệm có 2 mức độ khác biệt: Tín nhiệm và Không tín nhiệm.
Quy trình lấy phiếu tín nhiệm gồm 7 bước làm báo cáo theo thời hạn quy định: lập danh sách; báo cáo kê khai tài sản; báo cáo tổng hợp ý kiến cử tri về người được lấy ý kiến; gửi báo cáo đến ĐBQH nghiên cứu; làm rõ vấn đề liên quan nếu có; giải trình nếu có ý kiến... và bước thứ 8 là trình tự lấy ý kiến tại phiên họp Quốc hội, HĐND. Trong khi quy trình bỏ phiếu tín nhiệm chỉ các bước về trình tự xem xét tại phiên họp Quốc hội, HĐND.
“Một trong những điểm mới đáng lưu ý trong hoạt động lấy phiếu tín nhiệm lần này khi chúng ta đã trực tiếp nói đến việc từ chức khi không có đủ tín nhiệm. Điều này có ý nghĩa rất lớn khi chúng ta đang xây dựng nền hành chính công hướng tới mục tiêu bảo đảm sự minh bạch, hiệu quả và phục vụ tốt cho Nhân dân.”
- Ủy viên thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Bùi Hoài Sơn-
Hậu quả pháp lý lấy phiếu tín nhiệm khi người được lấy phiếu tín nhiệm có từ 2/3 tổng số đại biểu Quốc hội, đại biểu HĐND trở lên đánh giá “tín nhiệm thấp” thì có thể xin từ chức hoặc Ủy ban thường vụ Quốc hội trình Quốc hội, Thường trực HĐND trình HĐND bỏ phiếu tín nhiệm. Trong khi bỏ phiếu tín nhiệm là: Người được bỏ phiếu tín nhiệm có hơn 50 % tổng số đại biểu Quốc hội, đại biểu HĐND đánh giá “không tín nhiệm” thì có thể xin từ chức; trường hợp không từ chức thì cơ quan hoặc người có thẩm quyền giới thiệu người đó để Quốc hội, HĐND bầu hoặc phê chuẩn có trách nhiệm trình Quốc hội, HĐND xem xét, quyết định việc miễn nhiệm hoặc phê chuẩn đề nghị miễn nhiệm đối với người đó.
Sự khác biệt đó cho ta thấy hình thức lấy phiếu tín nhiệm là hình thức giám sát sáng tạo mới, chủ động trong đánh giá cán bộ giữ các trọng trách lớn sau nửa nhiệm kỳ Quốc hội, HĐND bầu hoặc phê chuẩn chức trách, nhiệm vụ. Và hoạt động này trở nên bắt buộc, định kỳ, công khai để Nhân dân giám sát, là cơ sở quan trọng trong công tác đánh giá cán bộ, sử dụng và hoàn thiện đội ngũ cán bộ.
Khi Nhân dân cùng tham gia giám sát
_________
“Hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm nhằm tăng cường hiệu quả giám sát của Quốc hội, HĐND đối với người giữ chức vụ do Quốc hội, HĐND bầu hoặc phê chuẩn, tạo thêm kênh thông tin quan trọng cho công tác đánh giá cán bộ; cũng là kênh giám sát của Nhân dân.”
- ThS. Nghiêm Xuân Mừng -
Giảng viên Khoa Quản lý Xã hội, Học viện Hành chính Quốc gia chia sẻ
Trong thực tiễn, việc công khai kết quả lấy phiếu tín nhiệm trên phương tiện thông tin đại chúng như quy định tại Nghị quyết số 96 là truyền thông cô đọng, kịp thời đến nhân dân. Kết quả bỏ phiếu là “hàn thử biểu” đánh giá cán bộ, để mỗi cán bộ hiểu rõ hơn về hiệu quả công việc của mình, cũng như đánh giá của Quốc hội và Nhân dân. Điều này đã có tác dụng phát huy tính tích cực, hiệu quả trong hoạt động lấy phiếu tín nhiệm nói chung; thu hút sự quan tâm của cử tri và tạo điều kiện để cử tri, nhân dân cả nước cùng tham gia giám sát; đánh giá việc hoàn thành trọng trách trên từng lĩnh vực của bộ máy nhà nước.
Với trọng trách là cơ quan đại biểu của nhân dân, các đại biểu Quốc hội, HĐND luôn thể hiện được ý chí, tinh thần là người làm việc cho dân và vì dân; mỗi quyết định, hành động, việc làm đều thể hiện được trọng trách của mình đối với nhân dân. Việc lấy phiếu tín nhiệm là một trong những việc làm thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được giao vì lợi ích của nhân dân vậy nên luôn chặt chẽ, công tâm, khách quan, trách nhiệm, trung thực với mỗi lá phiếu tín nhiệm là làm đại diện cho nhân dân giám sát. Trên tinh thần đó, việc bỏ phiếu được diễn ra công khai, truyền hình trực tiếp, minh bạch và chính xác, giám sát chặt chẽ mang lại niềm tin trong nhân dân. Cử tri và Nhân dân mong chờ, giám sát người đại biểu của mình thực hiện chức trách do dân ủy nhiệm và báo cáo trước cử tri và nhân dân. Chính việc làm này đã nâng cao trách nhiệm người đảm trách nhiệm vụ Quốc hội, HĐND giao và tăng cường dân chủ đại diện từng bước mang lại chuyển biến tích cực.
Trong tiến trình lấy phiếu tín nhiệm này cũng cần quan tâm, đấu tranh kịp thời với các thế lực thù địch, cơ hội chính trị cố tình phớt lờ tính ưu việt của hoạt động giám sát này; xuyên tạc sự thật khách quan với lời lẽ lố bịch như “việc lấy phiếu là hình thức”, “không có gì thay đổi”, hay “lấy phiếu tín nhiệm phải có “bất tín nhiệm”... cố tình đánh lộn hoạt động giám sát bỏ phiếu tín nhiệm. Đây là những luận điệu trơ trẽn, xảo trá của những kẻ có mưu đồ chống phá Đảng, Nhà nước; phủ nhận các quy định, nghị quyết về lấy phiếu tín nhiệm và kết quả thực thi trên thực tế nhằm kích thích sự quan tâm của công chúng, cung cấp những thông tin sai lệch để đánh lừa nhận thức dư luận về việc lấy phiếu tín nhiệm; tìm cách làm xói mòn niềm tin của cử tri, Nhân dân về vị trí vai trò, chức năng, nhiệm vụ của Quốc hội; làm giảm sự đóng góp, giúp đỡ, xây dựng của Nhân dân đối với hoạt động của Quốc hội, HĐND các cấp; bôi nhọ cán bộ và công tác cán bộ của Đảng; xuyên tạc mối quan hệ giữa Đảng với Quốc hội...
Để xứng đáng với niềm tin, sự kỳ vọng của Nhân dân, cử tri cả nước, hoạt động lấy phiếu là việc làm vô cùng cần thiết nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội; nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước; góp phần đánh giá uy tín và kết quả thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được giao của người được lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm, giúp họ thấy được mức độ tín nhiệm của mình để tiếp tục phấn đấu, rèn luyện, nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác; làm cơ sở để cơ quan, tổ chức có thẩm quyền xem xét quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, bố trí, sử dụng cán bộ.
Thực hiện nội dung: Thanh Mai
Trình bày: Trung Hiếu
