Đồng bộ các giải pháp và lấy ý kiến Nhân dân
- Tại Kết luận số 127-KL/TW về triển khai nghiên cứu, đề xuất tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, Bộ Chính trị yêu cầu nghiên cứu chủ trương sáp nhập một số tỉnh. Ông nghĩ sao?
- Việc điều chỉnh, sáp nhập, mở rộng tỉnh là vấn đề không lạ trong quá trình phát triển của Việt Nam. Cứ mỗi giai đoạn mới chúng ta đều xem xét điều chỉnh tổ chức đơn vị hành chính cấp tỉnh, có lúc là 38, sau nâng lên 53, 61, 64 và hiện còn 63 tỉnh, thành phố. Chúng ta đang bước vào kỷ nguyên mới nên rất cần xem xét để có cách quản trị mới. Bên cạnh việc sắp xếp quận huyện, phường xã, đổi mới cơ cấu tổ chức thì vấn đề sắp xếp lại cấp tỉnh là cần thiết. Tuy nhiên, đây là vấn đề lớn nên cần phải xem xét 3 yếu tố: căn cứ pháp lý; đồng bộ các tiêu chí; và phải được nhân dân ủng hộ, nhất trí - đây là yếu tố rất quan trọng.
- Theo ông, chúng ta đang có những cơ sở nào cho việc sắp xếp, điều chỉnh mở rộng địa giới cấp tỉnh?
- Trước hết, về căn cứ pháp lý, cơ sở pháp lý quan trọng nhất, cao nhất là Hiến pháp. Điều 110 Hiến pháp năm 2013 quy định: Nước chia thành tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; tỉnh chia thành huyện, thị xã và thành phố thuộc tỉnh; thành phố trực thuộc Trung ương chia thành quận, huyện, thị xã và đơn vị hành chính tương đương; huyện chia thành xã, thị trấn; thị xã và thành phố thuộc tỉnh chia thành phường và xã; quận chia thành phường; đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội thành lập. Khoản 2 Điều 110 quy định: “Việc thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính phải lấy ý kiến Nhân dân địa phương và theo trình tự, thủ tục do luật định.
Như vậy, có thể khẳng định Hiến pháp 2013 cho phép chúng ta nhập, chia tách địa giới hành chính, nhưng phải theo trình tự, thủ tục và quan trọng nhất là phải lấy ý kiến Nhân dân địa phương.
Về tiêu chí, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 1211/2016/UBTVQH13 về tiêu chuẩn của đơn vị hành chính và phân loại đơn vị hành chính. Theo đó, tiêu chuẩn của tỉnh có 3 tiêu chí quan trọng. Một là, quy mô dân số: tỉnh miền núi, vùng cao từ 900.000 người trở lên; tỉnh ở khu vực khác từ 1.400.000 người trở lên. Hai là, diện tích tự nhiên: tỉnh miền núi, vùng cao từ 8.000km2 trở lên; tỉnh khu vực khác từ 5.000km2 trở lên. Ba là, số đơn vị hành chính cấp huyện trực thuộc có từ 11 đơn vị trở lên, trong đó có ít nhất 1 thành phố hoặc 1 thị xã.
Như vậy, cần dựa trên các tiêu chí này. Riêng với tiêu chí về số đơn vị hành chính, cần căn cứ trên kết quả triển khai việc sắp xếp cấp huyện, xã. Nếu sáp nhập tỉnh mà không tuân thủ tiêu chí hiện hành thì Quốc hội cần phải thay đổi tiêu chí cho phù hợp.
Cần gắn với việc phân chia các vùng kinh tế
- Như ông vừa nói, việc sắp xếp lại các tỉnh không phải là vấn đề mới. Vậy ở thời điểm này, khi sáp nhập tỉnh cần lưu ý điều gì?
- Ngoài việc bảo đảm theo các tiêu chí quan trọng ở trên, tôi cho rằng chúng ta cần phải lưu ý thêm các tiêu chí sau.
Một là, cần xem xét đến yếu tố đô thị hóa. Hiện nay, dù tốc độ đô thị hóa của nước ta nhanh nhưng tỷ lệ đô thị hóa vẫn khá thấp. Mục tiêu đến năm 2030, chỉ có 65 - 67% đô thị hóa là mức rất thấp, trong khi ở nhiều nước như Hàn Quốc, Nhật Bản… đã lên tới 90 - 100%. Do đó, cần phải xem xét đến yếu tố đô thị hóa cũng như việc lập thêm thành phố trực thuộc Trung ương, phải tạo điều kiện để các tỉnh sớm trở thành thành phố trực thuộc Trung ương, có như thế chúng ta mới xứng tầm các nước trong khu vực và trên thế giới.
Hai là, trong Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội được Đại hội XIII của Đảng thông qua xác định 3 khâu đột phá, trong đó nêu rõ “đổi mới quản trị quốc gia theo hướng hiện đại, nhất là quản lý phát triển và quản lý xã hội”. Vậy sắp tới, đổi mới quản trị quốc gia thế nào là vấn đề cần được quan tâm. Chiến lược cũng xác định nhiệm vụ phải “tập trung xây dựng nền hành chính nhà nước phục vụ Nhân dân, dân chủ, pháp quyền, chuyên nghiệp, hiện đại, trong sạch, vững mạnh, bảo đảm công khai, minh bạch, quản lý thống nhất, thông suốt, hiệu lực, hiệu quả”. Trong cuộc sắp xếp tổ chức bộ máy lần này, sẽ có sự biến đổi về nhân sự khi một lực lượng đội ngũ cán bộ, công chức ra về. Khi sáp nhập tỉnh cần lưu ý thêm vấn đề này.
Ba là, việc sắp xếp lại các tỉnh cần phải dựa vào yếu tố về kinh tế - xã hội. Hiện, cả nước có 6 vùng kinh tế - xã hội. Thực tế có những tỉnh rất mạnh nhưng nhiều tỉnh còn nghèo. Nguyên tắc của quốc gia là phát triển trên cơ sở phát triển đồng đều các vùng, và trong từng vùng cũng phải phát triển đồng đều với nhau. Do đó, sáp nhập tỉnh cần phải gắn với phân chia 6 vùng kinh tế - xã hội như hiện nay, trừ trường hợp nếu Trung ương có điều chỉnh các vùng thì phải có cách tiếp cận mới cho phù hợp.
Bốn là, yếu tố văn hóa, truyền thống rất quan trọng. Như kinh nghiệm của Hà Nội vừa qua định tổ chức lại các phường của các khu phố cổ, các yếu tố khác cơ bản là đủ, song vì liên quan đến văn hóa, sự đồng thuận của người dân nên cuối cùng giữ nguyên hiện trạng. Vì thế, sáp nhập tỉnh cần phải đặc biệt quan tâm tới yếu tố văn hóa, truyền thống; tránh trường hợp với khu vực là địa danh văn hóa mà lại tách đôi ra thì sẽ khó được chấp nhận. Hoặc, việc chọn tên gọi tỉnh mới như thế nào cũng cần phải gắn với yếu tố văn hóa, truyền thống và phải được nhân dân đồng tình.
Việc sáp nhập tỉnh lần này cũng cần tham khảo kinh nghiệm từ lần sáp nhập Hà Nội năm 2008. Ban đầu chỉ lấy một phần của Hà Tây, nhưng như thế tỉnh Hà Tây còn lại rất nhỏ, không đủ tiêu chí, sau đó đã lấy toàn bộ tỉnh Hà Tây, 4 xã của tỉnh Hòa Bình và huyện Mê Linh của tỉnh Vĩnh Phúc. Bài học này thể hiện mối quan hệ về kinh tế, các tiêu chí, đồng thời còn là các yêu cầu về mặt quản lý.
- Theo lộ trình, thời gian để xây dựng đề án sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh không còn nhiều. Theo ông, cần làm gì để bảo đảm triển khai hiệu quả?
- Như đã phân tích ở trên, trong kỷ nguyên mới này, vấn đề sắp xếp cấp tỉnh là cần thiết. Để thực hiện được việc đổi mới, sáp nhập một cách hợp lý, cần tuân thủ Hiến pháp; xem xét đồng bộ các tiêu chí, kế thừa các quy định của Quốc hội đã có, rà soát và rút ra bài học kinh nghiệm để có sự sáng tạo, đề xuất đổi mới tiêu chí linh hoạt để thích ứng với hoàn cảnh mới, thời điểm mới, vận mệnh mới của đất nước. Đặc biệt là phải được sự đồng thuận của người dân địa phương, đồng thời tham vấn ý kiến các nhà khoa học để gắn kết với hội nhập.
Điều quan trọng hiện nay là phải sớm đưa ra trình tự thực hiện, trong đó xác định rõ: Ai (cơ quan nào) đề xuất việc sáp nhập tỉnh? Đó là Bộ Nội vụ, hay các tỉnh, hay cơ quan nào khác? Lấy ý kiến Nhân dân thì lấy bằng cách nào, lấy ý kiến điện tử hay trực tiếp?...
Vai trò của Quốc hội là rất quan trọng trong việc sáp nhập tỉnh, do vậy cần phải có đầy đủ thông tin cho các đại biểu trước khi họ bấm nút thông qua.
- Xin cảm ơn ông!
