Đây là một trong những nội dung được nhiều đại biểu Quốc hội quan tâm, cho ý kiến khi thảo luận ở hội trường về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về tổ chức chính quyền đô thị và thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP. Đà Nẵng.
Sẽ là đột phá nổi bật, dám nghĩ, dám làm, dám chấp nhận rủi ro
Thí điểm thành lập khu thương mại tự do là một trong nhóm chính sách đặc thù phát triển TP. Đà Nẵng, được thể hiện trong dự thảo Nghị quyết trình Quốc hội lần này. Theo các đại biểu, đây là một mô hình rất mới, không có tiền lệ ở nước ta. Tuy nhiên, trên thế giới đã và đang tổ chức thực hiện rất thành công, đặc biệt là những nước có ưu thế về cảng biển, như Singapore (có 9 khu thương mại tự do), Trung Quốc (có 21 khu thương mại tự do), Philippines, Indonesia, Malaysia...
Việt Nam hiện đã từng bước tiếp cận với mô hình kinh tế - thương mại tự do thông qua việc phát triển những mô hình tương tự có quy mô nhỏ hơn, như các khu chế xuất, khu phi thuế quan, cửa hàng miễn thuế nhằm tiến tới thành lập khu thương mại tự do ở nước ta. Khẳng định điều này, ĐBQH Trần Quốc Quân (Long An) nêu vấn đề, để hội nhập sâu rộng với kinh tế quốc tế, dự thảo nghị quyết đề xuất phương án phát triển khu thương mại tự do Đà Nẵng gồm 3 khu chức năng: sản xuất, hậu cần cảng - logictics, thương mại và dịch vụ. “Quy định chính sách thí điểm tại khu thương mại tự do ở Đà Nẵng phù hợp với điều kiện, thể chế của nước ta. Đồng thời bảo đảm tính tuần tự, từng bước thí điểm kèm theo việc kiểm tra, giám sát, hạn chế tối đa rủi ro có thể gặp phải trong quá trình thực hiện, triển khai thực hiện các chính sách về sau”, đại biểu Trần Quốc Quân nêu rõ.
Còn theo ĐBQH Lã Thanh Tân (Hải Phòng), trong bối cảnh hiện nay, việc thí điểm thành lập khu thương mại tự do tại TP. Đà Nẵng "đã và đang hội tụ đủ các yếu tố thiên thời, địa lợi, nhân hòa". Đây là một trong những đột phá nổi bật - đột phá dám nghĩ, dám làm, dám chấp nhận rủi ro của Đà Nẵng khi đề xuất thí điểm mô hình, mặc dù đã được thực hiện thành công trên thế giới nhưng chưa có tiền lệ ở Việt Nam.
Do đó, đại biểu Lã Thanh Tân đề nghị, cần thiết phải có chính sách ưu đãi để hỗ trợ, thúc đẩy phát triển thí điểm khu thương mại tự do ở TP. Đà Nẵng, hướng tới các mục tiêu thu hút đầu tư tài chính, thương mại, du lịch, dịch vụ chất lượng cao. Khu thương mại tự do ở TP. Đà Nẵng cần được áp dụng các cơ chế, chính sách ưu đãi về thuế thu nhập doanh nghiệp; miễn, giảm tiền thuê đất và các ưu đãi khác, như khu kinh tế, áp dụng đồng bộ cơ chế quản lý hải quan, chính sách về thu phí hải quan, thuế quan. Cùng với đó, cần nghiên cứu bổ sung các cơ chế, chính sách, biện pháp dự báo, dự liệu quản lý, phòng ngừa và ứng phó với các tình huống rủi ro nếu xảy ra trong quá trình thực hiện, với mục tiêu cuối cùng là hỗ trợ Đà Nẵng thực hiện thí điểm thành công, nhất là trong bối cảnh mô hình này đang được một số địa phương dự kiến đề xuất trong thời gian tới.
Nhấn mạnh, khu thương mại tự do góp phần cải thiện môi trường đầu tư cũng như tăng khả năng cạnh tranh của nước ta trong khu vực, từ đó thu hút được nhiều tập đoàn lớn đầu tư vào Đà Nẵng, ĐBQH Nguyễn Hải Nam (Thừa Thiên Huế) đề xuất các chính sách ưu đãi về miễn, giảm tiền thuê đất, chính sách tạo điều kiện về đầu tư kinh doanh và phân cấp cho Đà Nẵng để có chế độ ưu tiên về thủ tục hải quan, đặc biệt là cơ chế một cửa tại chỗ. Theo đại biểu Nguyễn Hải Nam, cần bảo đảm khả năng kiểm soát khu thương mại tự do, không chỉ về kinh tế mà cả quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội.
Ủng hộ phương án như dự thảo nghị quyết, song đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) bày tỏ lo ngại về công tác bồi thường, thu hồi đất và đề nghị, "khi thu hồi đất để thành lập khu thương mại tự do cần tính đến lợi ích của người dân, đặc biệt là áp dụng theo giá đền bù mới của Luật Đất đai năm 2023”.
Cần khung pháp lý với mô hình khu thương mại tự do
Giải trình trước Quốc hội về chính sách thí điểm thành lập khu thương mại tự do tại Đà Nẵng, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng nêu rõ: Khu thương mại tự do đối với nước ta là mới, nhưng với quốc tế đã thành lập từ rất lâu. "Quan trọng nhất là họ không chờ đợi, vì đây là cuộc cạnh tranh thu hút đầu tư; nước nào tạo được môi trường đầu tư tốt, dòng đầu tư đó sẽ đổ về”.
Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cũng nêu rõ, khu thương mại tự do là mô hình có chức năng, có ranh giới địa lý xác định, được thành lập để thực hiện thí điểm các cơ chế, chính sách nhằm mục tiêu thu hút đầu tư, thu hút tài chính, thương mại, du lịch và dịch vụ chất lượng cao.
Hiện nay, ngoài các chính sách ưu đãi về thuế, đất đai, lao động, nguồn lực, Bộ trưởng cho biết, có hai chính sách Bộ "đang nghiên cứu và thấy rất quan trọng": một là, thủ tục hành chính, và hai là cho phép các tập đoàn lớn được thành lập văn phòng mà không cần dự án. Về thủ tục hành chính, Bộ trưởng cho biết, Đà Nẵng "có đề xuất và chúng tôi rất ủng hộ, phải thí điểm đưa cơ chế, chính sách thật sự đột phá, thủ tục hành chính một cửa tại chỗ; phân cấp triệt để và mạnh dạn, không nửa vời là cái này vẫn đưa về bộ này, bộ kia, cái này vẫn phải xin thủ tục này, thủ tục kia. Chúng tôi ủy quyền cho Đà Nẵng và ủy quyền cho Ban Quản lý quyết định thì giải quyết rất nhanh, tạo được môi trường tốt để thu hút đầu tư”.
Với việc cho phép các tập đoàn lớn được thành lập văn phòng mà không cần dự án, Bộ trưởng cũng cho biết, hiện “đã có những khái niệm "kinh tế văn phòng", tức là cho phép các doanh nghiệp đặt văn phòng mà không cần dự án và thực tế họ đã tạo nên sự đóng góp lớn cho phát triển". Theo Bộ trưởng, "người ta tìm ra các cơ hội để chúng ta đầu tư, tức là người ta có đóng góp rất nhiều chứ không hạn hẹp gì, nên không phải có dự án tôi mới cho ông lập văn phòng. Những nhà đầu tư lớn lập văn phòng đương nhiên sẽ có đóng góp, họ vào đây không phải để chơi, mà cũng sẽ lập dự án, nếu chúng ta lại ràng buộc ngay từ đầu thì mất cơ hội”.
Nhấn mạnh, thí điểm khu thương mại tự do là một mô hình mới, nhưng đã được nhiều nước áp dụng thành công, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải đề nghị, cần có khung pháp lý về quản lý nhà nước đối với mô hình này, có thể xem xét áp dụng cho một số địa phương với cơ chế phù hợp và giao Chính phủ về thẩm quyền trên một số lĩnh vực trong áp dụng như đề xuất của Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư.
