Tăng mức tiền đặt trước có giúp ngăn chặn tình trạng bỏ giá cao sau đó bỏ cọc?

Trong dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đấu giá tài sản lần này tiếp tục giữ quy định người tham gia đấu giá phải nộp tiền đặt trước, với mức tối thiểu là 5% và tối đa là 20% giá khởi điểm của tài sản đấu giá. Nhưng, nâng tỷ lệ tiền đặt trước tối thiểu lên 10% khi đấu giá quyền sử dụng đất đối với trường hợp giao đất, cho thuê đất để thực hiện dự án đầu tư (khoản 1a, Điều 39), tăng 5% so với các tài sản đấu giá thông thường hiện nay.

Dự thảo Luật cũng bổ sung quy định tại khoản 1 Điều 39 về trường hợp đấu giá quyền sử dụng đất đối với trường hợp giao đất, cho thuê đất để thực hiện dự án đầu tư hoặc quyền sử dụng tần số vô tuyến điện, thì người có tài sản đấu giá và tổ chức đấu giá tài sản có thể thỏa thuận việc nộp tiền đặt trước vào tài khoản thanh toán riêng của tổ chức đấu giá tài sản mở tại ngân hàng thương mại hoặc chi nhánh ngân hàng nước ngoài tại Việt Nam và được phong tỏa theo quy định của pháp luật về ngân hàng. Những quy định nêu trên được kỳ vọng sẽ giúp hạn chế tình trạng lợi dụng đấu giá để gây nhiễu loạn thị trường và trục lợi.

Dẫu vậy, thực tiễn thời gian qua cho thấy, đã có nhiều trường hợp người đấu giá bỏ giá rất cao, vượt xa nhiều lần so với giá khởi điểm, nhưng sau đó đơn phương không thực hiện mua tài sản đấu giá, sẵn sàng bỏ tiền cọc, gây xáo trộn xã hội, ảnh hưởng đến hoạt động đấu giá của Nhà nước. Theo nhiều đại biểu Quốc hội, tình trạng này xảy ra do giá khởi điểm thấp nên người trúng đấu giá không phải cân nhắc quá nhiều khi bỏ cọc. Thực tế, trong vụ đấu giá đất Thủ Thiêm, hay đấu giá biển số ô tô... tiền đặt trước tối đa 20% giá khởi điểm hoàn toàn không thể so sánh với giá bỏ thầu nên nhiều đối tượng trúng đấu giá đã sẵn sàng bỏ tiền đặt trước.

Để hạn chế tình trạng bỏ cọc, người đấu giá thiếu thận trọng khi đấu giá, đặc biệt ngăn ngừa tình trạng phá giá vì lợi ích nhóm, lợi ích cá nhân, thậm chí thao túng, gây rối, các đại biểu đề nghị, cần tăng tiền đặt trướclên trên 20% giá khởi điểm; giao các địa phương căn cứ vào đặc điểm tình hình để xác định mức tiền đặt cọc tối đa phù hợp. Đồng thời, yêu cầu phải nộp ngay sau khi có kết quả trúng đấu giá, nếu không nộp tiền cọc sẽ bị loại ngay, để các cá nhân, tổ chức khác tiếp tục tham gia đấu giá. Theo ĐBQH Nguyễn Thị Việt Nga (Hải Dương), với những quy định như vậy, thì chỉ những người có nhu cầu thực sẽ tham gia đấu giá, các đối tượng "cò" sẽ ngần ngại hơn vì số tiền đặt cọc lớn.

Bên cạnh việc nâng mức tiền đặt trước, ĐBQH Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) cho rằng, cần tăng chế tài xử phạt vi phạm hành chính trong trường hợp này, không cho những đối tượng này tham gia đấu giá các lần sau; công nhận kết quả đối với người trả giá cao thứ hai, không cần tổ chức đấu giá lại, tránh tốn kém... "Có như thế mới giữ được kỷ cương trong hoạt động đấu giá tài sản, không chấp nhận đối tượng nào có tiền dư muốn làm thế nào thì làm, gây xáo trộn thị trường”, đại biểu Phạm Văn Hòa chỉ rõ.

ĐBQH Hồ Thị Kim Ngân (Bắc Kạn) cũng nhận thấy, với các quy định tại dự thảo Luật lần này, thời gian từ khi hết hạn nộp hồ sơ đấu giá cho đến khi hết thời hạn nộp tiền đặt trước tương đối dài, có thể dẫn đến việc người tham gia đấu giá thông đồng, thỏa thuận với nhau. Thời gian kéo dài cũng có thể làm nảy sinh hiện tượng rất đông người nộp hồ sơ, tuy nhiên khi nộp tiền đặt trước chỉ có một hoặc vài người thực hiện, gây nên tình trạng hồ sơ "ảo" khó kiểm soát, “dìm giá”. Do vậy, thay vì chia ra nhiều trường hợp đấu giá tài sản như phương án hiện nay, dự thảo Luật cần quy định tất cả các trường hợp đấu giá, không phụ thuộc loại tài sản, nếu đã nộp hồ sơ sẽ phải nộp tiền đặt trước; thời hạn nộp hồ sơ và tiền đặt trước được quy định hợp lý và thống nhất với nhau.

Phải có quy định để dừng đấu giá khi có dấu hiệu bất thường

Từ thực tiễn thực hiện công tác đấu giá tài sản, ĐBQH Phan Thị Mỹ Dung (Long An) nhận thấy, quy định mức tiền đặt trước như quy định tại dự thảo Luật là phù hợp, tạo điều kiện thu hút nhiều cá nhân, tổ chức tham gia đấu giá. Nếu nâng mức tiền đặt trước lên quá cao có thể sẽ ảnh hưởng đến quyền tự do tham gia giao dịch, sẽ có ít cá nhân, tổ chức tham gia đấu giá, giảm tính cạnh tranh, ảnh hưởng kết quả đấu giá. Đại biểu cũng lưu ý, cần thấy điểm khác với tiền đặt cọc trong giao dịch dân sự, vì khi đó nếu thực hiện đặt cọc cũng đã khẳng định xác lập việc mua bán, chuyển nhượng quyền tài sản đó. Tuy nhiên, trong hoạt động đấu giá, người trúng giá chưa chắc đã mua tài sản đấu giá.

Để siết tình trạng “đấu giá ảo”, gây nhiễu loạn thị trường, theo đại biểu Phan Thị Mỹ Dung, dự thảo Luật cần quy định người trúng đấu giá sau thời gian quy định nếu không nộp tiền mua tài sản mà không chứng minh được vì lý do bất khả kháng theo quy định của Bộ luật Dân sự hiện hành, thì ngoài việc mất tiền đặt trước sẽ bị phạt nộp thêm một số tiền bằng với số tiền đã nộp trước.

Thực tế thời gian qua đã có một số vụ việc trả giá cao bất thường so với mặt bằng giá thị trường, nhất là trong việc đấu giá tài sản công (quyền sử dụng đất, quyền khai thác mỏ) có trường hợp giá được trả tăng 204 lần so với giá khởi điểm. Vì thế, đại biểu Phan Thị Mỹ Dung đề nghị, cần nghiên cứu bổ sung quyền được dừng phiên đấu giá khi thấy người đấu giá có biểu hiện bất thường tại các quy định về quyền, nghĩa vụ của đấu giá viên (khoản 1 Điều 19) và quyền của người có tài sản đấu giá (khoản 1, Điều 47).

Đưa ra một phương án khác nhằm ngăn chặn tình trạng nhà đầu tư đưa ra mức trúng giá cao hơn nhiều lần so với giá khởi điểm, sau đó bỏ tiền đặt trước khi hết thời hạn thực hiện nghĩa vụ tài chính, ĐBQH Phạm Văn Thịnh (Bắc Giang) đề nghị, trong đấu giá theo hình thức trả giá lên nhiều vòng liên tục, khi nào giá bỏ thầu tăng gấp 2 lần giá khởi điểm sẽ cần cho điều chỉnh lại mức giá này. Và, nếu vòng này lặp lại lần nữa sẽ yêu cầu phải bổ sung mức tiền đặt trước. Tuy nhiên, theo đại biểu, tiền đặt trước này chỉ quy định đối với tài sản Nhà nước đem ra đấu giá, nếu các tài sản khác đưa ra đấu giá sẽ tùy theo thỏa thuận của người có tài sản đưa ra đấu giá và người tham gia.

Giải trình về vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho rằng, Luật Đấu giá tài sản là luật hình thức, không thể điều chỉnh toàn bộ các quy trình liên quan đến một tài sản, kể cả điều kiện đưa ra để bán đấu giá cho đến sau này bán đấu giá thành công thì xử lý theo quy định nào, thậm chí xác định giá khởi điểm cũng phải tuân theo pháp luật chuyên ngành. Mặt khác, về nguyên tắc, khi xác định mức giá khởi điểm hay tiền đặt cọc, tiền đặt trước phải cân nhắc kỹ để "thu được càng nhiều càng tốt", có người mua tài sản đắt hơn giá khởi điểm. Do vậy, cơ quan soạn thảo đã cân nhắc điều chỉnh tăng mức tiền đặt cọc đối với quyền sử dụng đất (tiền đặt trước tối thiểu là 10% và tối đa là 20% giá khởi điểm); những điều kiện ràng buộc khác sẽ phải tiếp tục xử lý theo pháp luật chuyên ngành.

Về chế tài đối với người bỏ cọc, trên cơ sở tiếp thu ý kiến của các ĐBQH, Bộ trưởng Bộ Tư pháp cho biết, sẽ nghiên cứu theo hướng “làm sâu sắc hơn nữa”; những gì "có thể bổ sung, siết chặt trong các quy định của pháp luật chuyên ngành sẽ góp ý để hoàn thiện; bổ sung quy định cấm tham gia đấu giá". Đồng thời cũng tính đến với những vi phạm về mặt tài chính sẽ quy định thêm việc cấm tham gia đấu giá, hoặc siết chặt hơn các điều kiện trong quy định của pháp luật chuyên ngành. Tuy nhiên, để bảo đảm quy định pháp luật được thực hiện một cách ngay tình, theo Bộ trưởng, trên thực tế có rất nhiều yếu tố liên quan, trong đó có quy định chặt chẽ của pháp luật, đạo đức kinh doanh, đạo đức hành nghề… nên phải tổng hợp nhiều quy định ở nhiều luật liên quan.