Thay đổi từ quan điểm đến hành động

- Khu vực kinh tế tư nhân hiện được coi là động lực quan trọng hàng đầu cho tăng trưởng của nước ta. Ông đánh giá như thế nào về sự phát triển của kinh tế tư nhân trong thời gian qua?

- Từ thời kỳ đổi mới, Đảng và Nhà nước ta đã nhận thức được vị trí, vai trò của kinh tế tư nhân trong chính sách phát triển nền kinh tế nhiều thành phần. Nhờ vậy, kinh tế tư nhân không ngừng lớn mạnh, trở thành một trong những nhân tố chính tạo nên sự tăng trưởng kinh tế nhanh.

Trong hai thập niên trở lại đây, nhất là khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 9-NQ/TW năm 2011 và Trung ương ban hành Nghị quyết số 10-NQ/TW năm 2017 về phát triển kinh tế tư nhân, khu vực kinh tế này đã trỗi dậy mạnh mẽ, trở thành một trong những trụ cột quan trọng hàng đầu của nền kinh tế và ngày càng thể hiện là động lực quan trọng nhất để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế quốc gia.

Đáng chú ý, từ năm 2010 đến nay, sự phát triển về tư duy lý luận của Đảng đã tạo cơ sở cho xây dựng và hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách phát triển kinh tế tư nhân ở Việt Nam. Điều 51, Hiến pháp năm 2013 quy định rõ, nền kinh tế thị trường định hướng XHCN Việt Nam có nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế; trong đó, kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo; các thành phần kinh tế đều là bộ phận cấu thành quan trọng của nền kinh tế quốc dân, bình đẳng, hợp tác và cạnh tranh theo pháp luật.

Nhìn chung, cơ chế, chính sách phát triển kinh tế tư nhân không ngừng được hoàn thiện trong thời gian qua, qua đó đã hình thành khung pháp luật chung, thống nhất về thành lập, tổ chức và hoạt động của các hình thức tổ chức kinh doanh.

Trong những năm qua, kinh tế tư nhân đã tạo ra sản phẩm xã hội, dịch vụ và tham gia vào hầu hết các hoạt động của nền kinh tế, tạo ra nhiều việc làm cho xã hội. Nhưng, sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân đến nay vẫn chưa đạt một số mục tiêu được Nghị quyết số 10-NQ/TW đưa ra cũng như chưa đáp ứng các kỳ vọng, mong mỏi của chúng ta.

Mặt khác, mục tiêu chiến lược của Việt Nam đến năm 2030 trở thành quốc gia đang phát triển, có nền công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; đến năm 2045 trở thành nước phát triển, có thu nhập cao. Thời gian thực hiện mục tiêu chiến lược không còn nhiều, trong khi yêu cầu đặt ra rất cao.

Thực tế này đòi hỏi phải quán triệt lại định hướng quan điểm và nhận thức trong cả hệ thống chính trị về vai trò của kinh tế tư nhân như yêu cầu được Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh trong bài viết "Phát triển kinh tế tư nhân - Đòn bẩy cho một Việt Nam thịnh vượng”. Trong bài viết quan trọng này, Tổng Bí thư đã đưa ra những chỉ đạo tập trung, cụ thể và rõ ràng về các nhóm nhiệm vụ cần triển khai trong thời gian tới.

Trong thời gian tới, cần mở rộng tối đa phạm vi quyền tự do kinh doanh theo nguyên tắc “mọi người có quyền tự do kinh doanh trong những ngành nghề mà pháp luật không cấm" đã được Hiến pháp năm 2013 quy định. Cụ thể, cần thu hẹp danh mục cấm kinh doanh, kinh doanh có điều kiện với doanh nghiệp trong nước và FDI; giảm yêu cầu điều kiện, yêu cầu trong kinh doanh không phù hợp; bãi bỏ thủ tục đầu tư trùng lặp, không cần thiết; rút ngắn thời gian thực hiện thủ tục; hạn chế sự can thiệp sâu vào hoạt động sản xuất kinh doanh (quy hoạch chi tiết 1/500); xây dựng cơ chế đăng ký thay cho cấp giấy phép...

Bên cạnh thay đổi khung pháp lý cũng cần học tập kinh nghiệm của các quốc gia có liên quan để có mô hình vượt trội giúp thể chế hóa quyền tự do kinh doanh này. Kinh nghiệm rõ nét thể hiện ở các các khu thương mại, khu kinh tế tự do chuyên biệt, ở đó họ thúc đẩy quyền tự do kinh doanh mà tôi gọi là tuyệt đối.

Ủy viên là đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Đức Hiếu

- Rõ ràng chủ trương và định hướng đều đã có. Quan trọng có lẽ là triển khai những nhóm nhiệm vụ, giải pháp này như thế nào để tạo chuyển biến trong thực tế, thưa ông?

- Trong bối cảnh hiện nay đang cho thấy, rất cần có một Nghị quyết chuyên đề của Bộ Chính trị về phát triển khu vực kinh tế tư nhân. Trong đó, có thể đưa vào các nhóm giải pháp mang tính kế thừa những gì trước đây chúng ta đã đề ra và vẫn còn phù hợp, nhưng phải được tinh chỉnh, có thể từ khâu tổ chức thực hiện, thiết kế chính sách. Đồng thời, có thêm những giải pháp mới, thực sự mang tính đột phá, phù hợp với bối cảnh mới, yêu cầu mới về phát triển kinh tế tư nhân để khu vực này thực sự trở thành động lực quan trọng trong phát triển kinh tế.

Theo tôi, trong nghị quyết đó cần có quy định cho phép tăng tính tự chủ, phát huy sáng kiến và thực tế tốt tại địa phương trong tổ chức thực thi pháp luật; nêu cao thẩm quyền của địa phương trong giải quyết thủ tục hành chính… Cân nhắc cho phép địa phương được giải quyết ngay thủ tục đơn giản, đòi hòi nhanh hoặc có thể giải quyết nhanh được (fast track); được quyền ban hành hướng dẫn và áp dụng tại địa phương trong trường hợp quy định chưa rõ ràng, chưa cụ thể trên cơ sở bảo đảm tốt nhất quyền lợi của doanh nghiệp.

Về quy hoạch, cần yêu cầu bỏ bớt quy hoạch không cần thiết, xác định lại vai trò của quy hoạch trong việc phê duyệt các dự án đầu tư. Xử lý triệt để trường hợp phê duyệt dự án đầu tư mà các quy hoạch không đồng bộ hoặc chưa có.

Về thuế, cần có yêu cầu rà soát, ban hành các mức thuế phù hợp, công bằng khuyến khích hoạt động mở rộng sản xuất kinh doanh; tính đúng, tính đủ chi phí hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp; thuế áp dụng công bằng theo tính chất, quy mô kinh doanh không phân biệt hình thức kinh doanh, loại hình doanh nghiệp. Giảm tối đa chi phí tuân thủ về kế toán, nộp thuế. Quy định rõ ràng, dễ thực hiện nhằm giảm tối đa rủi ro trong quyết toán thuế, kiểm tra, thanh tra thuế.

Phát huy tính đổi mới, sáng tạo của doanh nghiệp trong thiết kế sản phẩm, dịch vụ. Khuyến khích áp dụng tiêu chuẩn, quy chuẩn thay cho cấp giấy phép; khuyến khích quản lý theo tự quy định, công bố tiêu chuẩn, quy chuẩn là yêu cầu đặc tính kỹ thuật tối thiểu, cần thiết. Cùng với đó, thực thi hiệu quả công tác quản lý thị trường và duy trì cạnh tranh theo pháp luật về cạnh tranh.

Chủ động bỏ những thủ tục không cần thiết

- Thời gian qua, nhiều chính sách hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp đã được triển khai thực hiện. Khi xây dựng và triển khai các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp trong thời gian tới cần chú ý vấn đề gì?

- Có thể thấy, thời gian qua, nhiều chính sách hỗ trợ doanh nghiệp đã được triển khai thực hiện, nhưng hiệu quả chưa cao. Do đó, tới đây, các cơ quan chức năng cần mạnh dạn rà soát, bãi bỏ các chính sách hỗ trợ không cần thiết, không hiệu quả; tập trung nguồn lực vào chính sách hiệu quả, hướng đến không có thủ tục khi triển khai thực thi chính sách hỗ trợ doanh nghiệp.

Đồng thời, phải thay đổi chính sách hỗ trợ kinh tế tư nhân theo hướng tối đa hóa cơ chế thị trường trong việc thực hiện biện pháp hỗ trợ, giảm hành chính hóa chính sách để giảm phát sinh cơ chế xin-cho. Huy động tối đa sự tham gia của tư nhân vào hoạt động hỗ trợ thông qua cho phép thành lập công ty dịch vụ tài chính có vốn hỗn hợp Nhà nước và tư nhân, công ty đầu tư vốn (capital groups) và cơ chế chia sẻ lợi nhuận và rủi ro giữa nhà nước và tư nhân. Thực hiện các chính sách hỗ trợ kỹ thuật, tìm kiếm thị trường, nâng cao kỹ năng kinh doanh, kết nối giữa các doanh nghiệp…

- Trong bài viết về kinh tế tư nhân, Tổng Bí thư đưa yêu cầu tiếp tục đẩy nhanh việc hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường đầy đủ, theo định hướng XHCN, hiện đại, năng động và hội nhập… Cá nhân ông đánh giá như thế nào về chỉ đạo này?

- Cần tiếp tục đẩy nhanh việc hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường đầy đủ, theo định hướng XHCN. Bởi, đây là điều kiện tiên quyết để khu vực kinh tế tư nhân có thể phát triển nhanh và bền vững. Để thực hiện mục tiêu này, tôi cho rằng, cần tiếp tục triển khai những giải pháp như hiện nay, nhưng mức độ cải cách sẽ được nâng cao hơn. Theo đó, bên cạnh thực hiện xóa bỏ, giảm bớt các rào cản, thủ tục hành chính, thì nên nâng thêm một mức là chủ động bãi bỏ thủ tục không cần thiết để tăng thêm không gian, bảo đảm quyền tự do kinh doanh, sự chủ động của doanh nghiệp.

Về cách làm, tôi cho rằng, nên học tập cách làm đã có tiền lệ như quá trình bãi bỏ điều kiện kinh doanh và giao nhiệm vụ này cho một cơ quan của Chính phủ, Bộ Tư pháp, cơ quan mang tính chất độc lập như thành lập tổ công tác. Họ sẽ chủ động làm việc và phối hợp với các bộ, ngành có liên quan thay vì chúng ta giao cho từng bộ.

Trước mắt, cần tiến hành ngay việc rà soát, bãi bỏ, sửa đổi các quy định hiện hành. Giao cho cơ quan độc lập, chuyên môn như Bộ tư pháp hoặc thành lập một tổ công tác như Đề án 30 trước đây. Khi xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật mới phải tiến hành đánh giá tác động tới doanh nghiệp; không ban hành quy định có tác động bất lợi hơn đối doanh nghiệp; có lộ trình phù hợp và cơ chế hỗ trợ nếu tác động bất lợi cho một nhóm đối tượng doanh nghiệp này so với nhóm khác….

- Xin cảm ơn ông!