Dự án Luật Việc làm (sửa đổi) sẽ được trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ Chín khai mạc vào đầu tháng 5 tới. Dù đã qua nhiều lần sửa đổi, nhưng đây chắc chắn là lần sửa đổi nhiều thách thức nhất đối với đạo luật này bởi những tác động sâu sắc của cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0, trí tuệ nhân tạo và cuộc cách mạng về tinh gọn tổ chức, bộ máy đang đặt ra những yêu cầu hoàn toàn mới đối với chính sách, pháp luật về việc làm. Việc sửa đổi toàn diện Luật Việc làm cũng là "cơ hội vàng để thể chế hóa các định hướng lớn của Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, biến chính sách việc làm thành lợi thế cạnh tranh trong kỷ nguyên số".
Dự luật trình tại Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách lần thứ 7 vừa qua đã có những chỉnh lý hết sức quan trọng, trong đó đã có rất nhiều điểm mới, tiến bộ so với Luật hiện hành. Dù vậy, đặt trong bối cảnh đặc biệt của lần sửa đổi này như đã nêu ở trên thì còn nhiều nội dung cần tiếp tục rà soát kỹ lưỡng để có phương án quy định phù hợp, có thể ngay trong Luật Việc làm hoặc trong các văn bản quy định chi tiết.
Trước hết, để người lao động thích ứng được trong kỷ nguyên số, dự luật phải tiếp tục rà soát, thể chế hóa đầy đủ những định hướng lớn của Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị. Trong đó, một ví dụ cụ thể là về chính sách phát triển nguồn nhân lực số. Theo đánh giá của một số đại biểu Quốc hội, dự luật “dường như còn thiếu chiều sâu” khi mới chỉ quy định chung về đào tạo kỹ năng nghề mà chưa nhấn mạnh đào tạo kỹ năng số, nâng cấp năng lực công nghệ cho người lao động; nguyên tắc trọng dụng nhân tài cũng chưa được đề cập nhiều trong khi đây phải là định hướng quan trọng để thu hút chuyên gia công nghệ và khuyến khích doanh nghiệp sử dụng, đãi ngộ xứng đáng nhân sự trình độ cao.
Quy định về hạ tầng số của thị trường lao động cũng được đánh giá là chưa thể phát huy thành lợi thế cạnh tranh khi dự luật thiên về xây dựng một hệ thống thông tin thị trường lao động tập trung do Nhà nước quản lý, chưa kết nối với các nền tảng việc làm tư nhân - nơi có nhiều dữ liệu phong phú về cung cầu lao động. Nguyên tắc mở dữ liệu cũng chưa được đặt ra và chưa tính đến ứng dụng công nghệ dữ liệu lớn trong phân tích, dự báo. Điều này sẽ gây khó khăn cho việc hình thành hệ sinh thái mở để thúc đẩy, tạo việc làm nhanh và bền vững. Cơ chế thúc đẩy việc làm sáng tạo trong dự luật cũng còn mờ nhạt, thiếu động lực đột phá. Nhiều hình thức việc làm mới trong kinh tế số chưa được thừa nhận rõ trong dự luật, dễ dẫn đến tư duy không quản được thì cấm, trong khi lại thiếu các quy định linh hoạt để tạo đột phá cho khởi nghiệp sáng tạo, nguy cơ bỏ lỡ nhiều cơ hội việc làm trong nền kinh tế số.
Mặt khác, trong bối cảnh thực hiện cuộc cách mạng về tinh gọn tổ chức bộ máy hiện nay, các chính sách việc làm trong dự luật cũng phải được đánh giá thấu đáo hơn. Khi dự luật Việc làm (sửa đổi) được trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ Tám, chúng ta mới đang chuẩn bị thực hiện sắp xếp tinh gọn tổ chức bộ máy ở cấp trung ương với dự kiến có khoảng 100.000 người chịu sự tác động. Trong gần 6 tháng qua, với quyết tâm của cả hệ thống chính trị, chúng ta đã hoàn thành việc sắp xếp các cơ quan trung ương, các cơ quan cấp tỉnh và quyết liệt chuẩn bị các điều kiện để tiếp tục sắp xếp, sáp nhập tỉnh, không tổ chức cấp huyện và tiếp tục sắp xếp cấp xã.
Tới đây, sẽ có số lượng rất lớn cán bộ, công chức, viên chức, người lao động rời khu vực công sau sắp xếp để gia nhập khu vực tư. Chính sách việc làm trước mắt và cả lâu dài để hỗ trợ nhóm đối tượng này như thế nào là vấn đề cần đặc biệt quan tâm để giúp họ nhanh chóng ổn định cuộc sống, đồng thời cũng giảm bớt áp lực với Nhà nước trong việc giải quyết các chế độ, chính sách cho cán bộ sau sắp xếp. Trong đó, như gợi mở của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh, cần xây dựng mô hình việc làm linh hoạt và có các cơ chế, chính sách hỗ trợ tạo việc làm, chuyển đổi việc làm cho những người chịu ảnh hưởng sau sắp xếp tổ chức bộ máy hoặc có chính sách ưu tiên cho các doanh nghiệp, tổ chức tuyển dụng cán bộ, công chức, viên chức, người lao động sau sắp xếp.
Như vậy, phát triển việc làm bền vững, biến chính sách việc làm thành lợi thế cạnh tranh quốc gia trong kỷ nguyên số và trong bối cảnh tinh gọn bộ máy - dù khó nhưng chúng ta có thể và phải làm bằng được điều này, trước hết là phải tranh thủ tối đa "cơ hội vàng" từ sửa đổi toàn diện Luật Việc làm. Từ nay đến Kỳ họp thứ Chín, vẫn còn đủ thời gian để tiếp tục rà soát thật kỹ lưỡng, đánh giá thật thấu đáo, thể chế hóa tối đa các quan điểm, chủ trương của Đảng để có những sửa đổi đúng, trúng, toàn diện hơn nữa đối với đạo luật này.
