Đảng LDP mất tính chính danh
Theo kết quả bầu cử chính thức ngày 28.10, đảng LDP và Komeito, vốn kiểm soát 288 ghế trước khi Hạ viện giải tán vào ngày 9.10, chỉ giành được tổng cộng 215 ghế trong cuộc bầu cử, không đủ 233 ghế cần thiết để bảo đảm thế đa số quá bán tại cơ quan lập pháp. Trong khi đó, đảng Dân chủ Lập hiến (CDP), đảng đối lập chính, đã chứng kiến những bước tiến đáng kể với 148 ghế, tăng từ 98 ghế.
Đây là thành tích tệ nhất của LDP kể từ năm 2009, khi đảng này bị tụt lại phía sau trong suốt ba năm trước khi trở lại dưới sự lãnh đạo của cựu Thủ tướng Shinzo Abe.
Thủ tướng Shigeru Ishiba thừa nhận cử tri đã đưa ra "phán quyết nghiêm khắc" đối với LDP. “Tôi tin rằng, nói một cách đơn giản, sự tức giận của người dân vẫn chưa hề nguôi ngoai”, ông Ishiba phát biểu. Cử tri đã "gửi đi thông điệp mạnh mẽ rằng LDP cần phải tự suy ngẫm và trở thành một đảng hành động theo đúng nguyện vọng của người dân", ông nói với đài truyền hình NHK.
Cuộc bầu cử ngày 27.10 được coi là "cuộc trưng cầu dân ý sớm" về chính quyền mới thành lập của Thủ tướng Ishiba, người đã đánh cược bằng cách kêu gọi một cuộc bầu cử bất thường chỉ 8 ngày sau khi trở thành thủ tướng với hy vọng một chiến thắng thuyết phục của liên minh cầm quyền sẽ mang lại “tính chính danh” cho Chính phủ cũng như tìm kiếm sự ủng hộ của dư luận để thúc đẩy các kế hoạch cải cách của mình.
Tuy nhiên, thất bại lần này càng làm lung lay uy tín của đảng cầm quyền, vốn đã xuống rất thấp sau bê bối gian lận tài chính và khủng hoảng chi phí sinh hoạt, vụ việc khiến Thủ tướng tiền nhiệm Fumio Kishida đã phải từ chức. Vụ bê bối quỹ chính trị cũng là lý do chính khiến LDP gặp trở ngại lớn trong cuộc bầu cử lần này khi có hơn 70% cử tri được khảo sát cho biết họ đã "cân nhắc" vấn đề này khi bỏ phiếu.
Trong đảng LDP, hiện đang nổi lên những lời kêu gọi yêu cầu trách nhiệm giải trình của ban lãnh đạo đảng sau thất bại bầu cử. Thậm chí một số thành viên LDP cho rằng Thủ tướng Ishiba nên từ chức vì chính ông đặt mục tiêu thành công trong cuộc bầu cử sớm là liên minh cầm quyền phải giành thế đa số.
Đài NHK đưa tin, Chủ tịch Ủy ban Bầu cử của đảng LDP Shinjiro Koizumi đã bày tỏ ý định từ chức, cho thấy các cuộc thảo luận về trách nhiệm của ban lãnh đạo đảng đã bắt đầu được xúc tiến. Trong khi đó, phát biểu vào sáng ngày 28.10, Tổng thư ký đảng LDP Hiroshi Moriyama bày tỏ sự tiếc nuối trước kết quả bầu cử. Ông cho biết: "Kết quả cho thấy đây là thời điểm đặc biệt khó khăn đối với LDP và tôi muốn làm hết sức mình để ngăn chặn mọi nguy cơ xáo trộn trên chính trường quốc gia khi thúc đẩy Hạ viện thông qua ngân sách bổ sung và ngân sách năm tới"; đồng thời, ông nói không có ý định từ chức.
Ông Tobias Harris, người sáng lập Công ty Tư vấn rủi ro chính trị Japan Foresight nhận định: “Cho dù Thủ tướng Shigeru Ishiba có từ chức lãnh đạo LDP hôm nay hay không, thì có vẻ như ông ấy cũng sẽ không trụ vững để lãnh đạo một Chính phủ mới với tư cách là Thủ tướng... mặc dù có khả năng ông ấy sẽ tiếp tục giữ chức vụ tạm quyền".
Kể từ khi nhậm chức vào ngày 1.10, ông Ishiba đã phải đối mặt với những lời chỉ trích về sự thay đổi liên tục của mình. Trong chiến dịch tranh cử chức Chủ tịch LDP vào tháng trước, ông Ishiba cho biết, ông sẽ giải tán Hạ viện để tổ chức bầu cử sớm sau khi tổ chức các phiên họp của Ủy ban Ngân sách Hạ viện để cử tri có thể thấy những ưu tiên chính sách của ông. Nhưng khi trở thành Thủ tướng, ông đã bỏ qua phiên họp của Ủy ban Ngân sách để ủng hộ việc tiến hành bầu cử sớm hơn, được cho là theo lời khuyên của Chủ tịch đảng Moriyama.
30 ngày nước rút thành lập liên minh
Theo Hiến pháp Nhật Bản, các đảng hiện có 30 ngày để thành lập liên minh, nhưng áp lực dự kiến sẽ gia tăng đối với các chính trị gia cấp cao để hành động nhanh chóng. Tình trạng bế tắc chính trị diễn ra vào thời điểm bất ổn đối với nền kinh tế Nhật Bản cũng như trong bối cảnh tình hình chính trị và an ninh ở khu vực Đông Bắc Á cũng như trên thế giới có nhiều biến động, đặc biệt là chỉ vài ngày trước cuộc bầu cử Tổng thống Hoa Kỳ.
Sau khi chứng kiến kết quả bầu cử, Thủ tướng Ishiba giờ đây sẽ phải tìm kiếm một đảng thứ ba tham gia liên minh để tiếp tục nắm quyền, có thể là đảng Dân chủ trung hữu vì nhân dân (DPP) hoặc đảng Đổi mới Nhật Bản theo chủ nghĩa dân túy.
Theo kết quả bầu cử, DPP giành được 28 ghế, tăng từ 7 ghế trong Hạ viện khóa trước, trở thành đảng lớn thứ tư tại Hạ viện. Trong khi đó, đảng Đổi mới Nhật Bản, đảng lớn thứ ba, giành được 38 ghế. Tuy nhiên, cho đến nay, cả hai đảng này đều loại trừ khả năng liên minh với LDP. Điều này có thể dẫn đến tình huống là Nhật Bản có thể sẽ chứng kiến một Chính phủ thiểu số và LDP sẽ phải tìm kiếm sự ủng hộ đối với từng dự luật hoặc chính sách cụ thể khi trình ra nghị viện.
Việc chấp nhận nhượng bộ để bảo đảm mọi dự luật và chính sách mà LDP đệ trình lên Hạ viện sẽ nhận được sự ủng hộ của đa số sẽ làm trầm trọng thêm tình trạng bất ổn chính trị và làm giảm đáng kể thẩm quyền của LDP đối với liên minh, một bước đi có thể khiến chính quyền của ông Ishiba thậm chí còn lung lay hơn. Quá trình hoạch định chính sách chắc chắn sẽ trở nên rời rạc và tốn nhiều công sức, đòi hỏi rất nhiều vốn chính trị từ chính phủ.
Trong khi đó, các nhà phân tích cho rằng, các thành viên LDP không được đảng này ủng hộ do liên quan đến vụ bê bối quỹ đen nhưng lại giành được ghế trong Quốc hội với tư cách là ứng cử viên độc lập có thể trở thành chìa khóa nếu liên minh cầm quyền không đảm bảo được đa số. Tuy nhiên, Thủ tướng Ishiba tỏ ra thận trọng với lựa chọn này: “Trong quá trình vận động tranh cử, có nhiều ý kiến phản đối việc ủng hộ họ với tư cách là thành viên của LDP”, ông Ishiba nói. “Chúng ta cần cân nhắc xem liệu đó có phải là điều mà người dân sẽ chấp nhận hay không”.
Phe đối lập thiếu sự đoàn kết
Phát biểu trong một cuộc họp báo sau khi có kết quả bầu cử, lãnh đạo đảng đối lập chính CDP Yoshihiko Noda tuyên bố kết quả này là bằng chứng cho thấy liên minh LDP-Komeito không còn đủ uy tín để tiếp tục lãnh đạo. "Kết quả này không phải là kết thúc, mà là sự khởi đầu", ông Noda khẳng định, đồng thời nói thêm rằng đảng của ông sẽ hợp tác với các đảng đối lập khác để hướng tới mục tiêu thay đổi chính phủ.
Ông Noda cho biết, ông bắt đầu thảo luận về khả năng hợp tác với các đảng khác tại cuộc họp của Ban Chấp đảng diễn ra trong ngày 28.10. "Nếu đến lúc chúng ta phải cạnh tranh để giành quyền lãnh đạo, thì việc chúng ta đưa ra ứng cử viên là điều tự nhiên", ông Noda phát biểu.
Tuy nhiên, rất ít nhà phân tích tin tưởng các đảng này có thể đoàn kết để thành lập một liên minh thay thế do có sự khác biệt quá lớn về lập trường chính trị và quan điểm chính sách. Yu Uchiyama, Giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Tokyo, cho biết cách tiếp cận trung dung của ông Noda có thể đã giành được phiếu bầu từ những người bảo thủ ôn hòa không hài lòng với LDP, giúp đảng đối lập chính giành được nhiều ủng hộ hơn. Nhưng ông nói thêm rằng khả năng thay đổi toàn bộ chính phủ vẫn còn thấp vì việc thành lập liên minh gồm nhiều đảng sẽ rất khó khăn đối với phe đối lập.
Tình trạng bấp bênh trên chính trường Nhật Bản đã khiến đồng yên giảm xuống mức thấp nhất trong vòng 3 tháng qua so với đồng USD vào sáng 28.10 khi các nhà đầu tư chuẩn bị cho một giai đoạn bất ổn về chính trị và kinh tế. Masakazu Tokura, Chủ tịch của nhóm vận động hành lang kinh doanh có ảnh hưởng nhất Nhật Bản, đã kêu gọi các đảng phái nhanh chóng ổn định chính trường vì lợi ích của nền kinh tế. "Chúng tôi kỳ vọng mạnh mẽ vào khả năng chính trị định hướng chính sách thông qua việc thành lập một Chính phủ ổn định tập trung vào liên minh LDP-Komeito", ông cho biết trong một tuyên bố.
