Theo tài liệu của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), chất Xyanua (hay còn gọi Cyanide) là một trong những chất hóa học bị hạn chế, thậm chí nhiều quốc gia đã cấm hoàn toàn lưu hành hiện nay.
Xyanua là hợp chất hóa học cực kỳ độc hại, nổi tiếng với khả năng gây chết người chỉ trong vài phút. Xyanua có thể tồn tại dưới nhiều dạng khác nhau, bao gồm khí Hydro Xyanua, muối Xyanua như Kali Xyanua và Natri Xyanua. Chất này thường được sử dụng trong ngành công nghiệp khai thác mỏ, xi mạ và sản xuất hóa chất.
Mùi vị của Xyanua được miêu tả khá giống với vị đắng nhẹ của hạnh nhân và nếu chỉ có ít, thậm chí còn không phát ra mùi, gây cản trở trong quá trình nhận biết sự tồn tại của chúng.
Tuy nhiên, Xyanua được biết đến qua các vụ ngộ độc nghiêm trọng, hàng loạt và được coi là một chất gây nguy hiểm lớn đến tính mạng con người nếu không được xử lý đúng cách.
Trong tự nhiên, nhiều thực phẩm cũng có chứa Xyanua, điển hình như khoai mì, hạnh nhân, đậu lima còn sống… Đặc biệt, măng tươi chứa khá nhiều Xyanua. Trong 1kg măng tươi nguyên củ có thể chứa đến 250mg Xyanua – hàm lượng đủ để lấy đi tính mạng 1 người. Thế nên WHO khuyến cáo điều cần làm là người sử dụng phải rửa măng thật sạch, sơ chế kỹ trước khi phục vụ cho nhu cầu ẩm thực.
Một số trái cây như đào, táo, mơ,… cũng có nhưng khá ít. Ngay cả khói thuốc lá cũng có một lượng Xyanua nhất định gây hại khi dùng lâu dài. Chất khí Hydro Xyanua không có màu nhưng vị hơi đắng nhẹ gần giống hạnh nhân nhưng chỉ có khoảng 40% dân số thế giới nhận ra điều bất thường này.
Xyanua độc như thế nào với cơ thể người?
Thực tế chứng minh, chỉ với khoảng 50 - 150mg, không những làm hại sức khỏe mà chất độc này còn có thể cướp đi tính mạng của 1 người khỏe mạnh. Đây là chất cực độc và tại Việt Nam đã bị cấm lưu hành, buôn bán, trao đổi, phát tán, sử dụng,… dưới mọi hình thức.
Chia sẻ về vấn đề độc tố của xyanua, các chuyên gia WHO cho biết, Xyanua khi vào đến cơ thể có tốc độ hấp thu cực nhanh, ảnh hưởng trực tiếp đến hệ tiêu hóa, thần kinh, hô hấp, tuần hoàn và cuối cùng là lấy đi sinh mạng chỉ sau khoảng thời gian rất ngắn từ khi nhiễm độc.
Mức độ nguy hiểm của Xyanua phụ thuộc khá nhiều vào lượng Xyanua và chiết xuất Xyanua mà nạn nhân nhiễm phải. Với nồng độ nhỏ, dưới ngưỡng 50mg xyanua có thể gây tàn phế vĩnh viễn hoặc người bệnh có vấn đề về thần kinh, tiêu hóa, tuần hoàn… không thể chữa khỏi.
Xyanua gây độc do nguyên lý hoạt động khiến các tế bào không sử dụng được oxy và từ đó dẫn đến ngừng hoạt động, cuối cùng nạn nhân tử vong do tim, thần kinh… ngừng hoạt động.
Khi ngộ độc Xyanua, giai đoạn đầu nạn nhân có dấu hiệu kích động, thở gấp và lú lẫn, mất nhận thức. Sau đó họ cảm thấy khó thở, co giật, giảm huyết áp nhanh. Và cuối cùng hôn mê sâu, bị trụy tim và tử vong.
Với những trường hợp tiếp xúc lượng Xyanua lớn qua đường hô hấp, có thể có các triệu chứng như mất ý thức, tụt huyết áp nhanh, đột ngột, chấn thương phổi, co giật, rối loạn nhịp tim, gây suy hô hấp...
Tóm lại, Xyanua có độc và rất nguy hiểm. Ngay khi nhận thấy nạn nhân có triệu chứng nhiễm độc xyanua cần nhanh chóng xử lý, sơ cứu và liên hệ y tế kịp thời, tránh trường hợp xấu nhất có thể xảy ra.
