Thương mại điện tử chiếm 2/3 giá trị nền kinh tế số
Năm 2024, trên bình diện toàn cầu, thương mại điện tử tiếp tục giữ tốc độ tăng trưởng gần gấp 3 lần so với tốc độ tăng trưởng của thương mại truyền thống và đóng góp khoảng 20% vào tổng doanh thu hàng hóa, dịch vụ bán lẻ vào năm 2024. Trong đó, Đông Nam Á tiếp tục là khu vực có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử và kinh tế số cao nhất thế giới.
Tại Hội nghị tổng kết công tác năm 2024 và triển khai nhiệm vụ năm 2025 mới đây, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số cho biết, quy mô thị trường thương mại điện tử của nước ta năm 2024 đã sớm vượt mốc 25 tỷ USD, tăng 20% so với năm 2023. Con số này chiếm 9% so với tổng mức bán lẻ hàng hóa, doanh thu dịch vụ tiêu dùng cả nước; và chiếm 2/3 giá trị của nền kinh tế số nước ta.
“Tốc độ tăng trưởng của thương mại điện tử, kinh tế số Việt Nam tiếp tục tăng trưởng hai con số vững chắc, thuộc Top 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử hàng đầu thế giới, tạo động lực phát triển kinh tế số và dẫn dắt chuyển đổi số trong doanh nghiệp”, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số đánh giá.
Đáng chú ý, thương mại điện tử không chỉ mang lại cơ hội bứt phá doanh thu cho doanh nghiệp Việt Nam, mà còn là nền tảng để các doanh nghiệp tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng quốc tế, từ đó nâng cao vị thế của hàng hóa Việt Nam trên thị trường toàn cầu; bà Megan Lim, Giám đốc Chiến lược kinh tế Access Partnership (tổ chức nghiên cứu quốc tế về thương mại điện tử) cho biết, năm 2023, giá trị xuất khẩu thương mại điện tử B2C (doanh nghiệp tới người tiêu dùng) của Việt Nam đạt 86 nghìn tỷ đồng (khoảng 3,5 tỷ USD). Dự kiến năm 2028, giá trị này sẽ tăng gấp 1,7 lần, đạt 145,2 nghìn tỷ đồng (khoảng 5,8 tỷ USD); trong đó, các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa đóng góp 25% vào tổng giá trị này.
Cũng theo bà Megan Lim, 65% trong số doanh nghiệp được khảo sát cho rằng, hơn một nửa doanh số thương mại điện tử B2C của doanh nghiệp đến từ thị trường nước ngoài, và 50% kỳ vọng mức tăng trưởng trên 20% tổng doanh số thương mại điện tử bán lẻ của doanh nghiệp trong 5 năm tới.
Sẽ hoàn thiện luật chuyên ngành về thương mại điện tử
Thương mại điện tử đã duy trì được tăng trưởng ấn tượng trong thời gian dài, song công tác quản lý và phát triển theo hướng bền vững cũng gặp nhiều thách thức.
Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số cho biết, Nghị định 85/2021/NĐ-CP sửa đổi Nghị định 52/2013/NĐ-CP về thương mại điện tử đã có các quy định ban đầu về các điều kiện áp dụng cho chủ thể cung cấp dịch vụ thương mại điện tử xuyên biên giới vào thị trường Việt Nam. Tuy nhiên, việc quản lý, giám sát hoạt động kinh doanh với các nền tảng thương mại điện tử xuyên biên giới đối diện nhiều khó khăn. Nhiều nền tảng thương mại điện tử xuyên biên giới chưa được cấp phép hoặc đang trong quá trình cấp phép vẫn thực hiện cung cấp dịch vụ thương mại điện tử tại Việt Nam, bán các sản phẩm, hàng hóa xuyên biên giới vào thị trường Việt Nam với giá cả thấp. Điều này không chỉ ảnh hưởng xấu đến thị trường tiêu thụ nội địa, gia tăng áp lực cạnh tranh lên các nền tảng thương mại điện tử nội địa mà còn tác động lớn đến hành vi mua sắm của người tiêu dùng.
Bên cạnh đó, hoạt động livestreams bán hàng đang là xu hướng phát triển nhanh chóng của thương mại điện tử song quy định pháp lý về thương mại điện tử mới chỉ điều chỉnh chung giống như một hoạt động quảng cáo đi kèm với bán hàng. Hiện chưa có quy định riêng rẽ về các chủ thể tham gia livestream, các trường thông tin tối thiểu phải cung cấp cho người xem, trình độ chuyên môn của người thực hiện livestreams, định danh chủ tài khoản và những vấn đề về kiểm soát thông tin trong quá trình phát livestreams…
Ngoài ra, nạn hàng giả, hàng nhái, hàng cấm, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, hàng kém chất lượng… diễn biến phức tạp cũng đòi hỏi cơ quan quản lý nhà nước phải có công cụ quản lý hiệu quả hơn.
Nhằm phát triển thương mại điện tử bền vững, bà Lê Hoàng Oanh, Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, cho biết, năm 2025, Cục sẽ tiếp tục nghiên cứu, xây dựng và hoàn thiện luật chuyên ngành về thương mại điện tử, xác định đây là một trong những ưu tiên hàng đầu. Cùng với đó là tăng cường quản lý nền tảng thương mại điện tử xuyên biên giới, bảo đảm tính minh bạch và tuân thủ pháp luật.
Chia sẻ một góc nhìn khác, TS. Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược thương hiệu và Cạnh tranh cho rằng, thương mại điện tử tạo ra sự phát triển đồng đều hơn, giảm bớt khoảng cách về thu nhập song có thể khu vực bán lẻ truyền thống bị thu hẹp... "Chúng ta cần quan tâm về mặt chính sách để không ai bị thiệt thòi, bỏ lại phía sau. Bên cạnh đó, điểm lưu ý thứ hai liên quan đến những câu chuyện về thể chế, về xử lý tranh chấp, bảo vệ người tiêu dùng cũng như khuyến khích sáng tạo, mô hình kinh doanh mới...", TS. Võ Trí Thành khuyến nghị.
