Tìm kiếm phương thức hợp tác công tư hiệu quả trong lĩnh vực giao thông

Bài 2: Nhiều quy định làm "chùn chân" doanh nghiệp

Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) với nhiều điểm đột phá như có cơ chế chia sẻ rủi ro giữa Nhà nước – nhà đầu tư, được kỳ vọng thúc đẩy thu hút tư nhân tham gia phát triển hạ tầng. Tuy nhiên, hàng loạt lỗ hổng trong quy định pháp luật gây ra tình trạng bất bình đẳng, làm chùn chân doanh nghiệp.

Nhiều hoạt động vẫn “ngoài vòng pháp luật”

PGS. TS. Dương Đăng Huệ, Phó Chủ nhiệm Câu lạc bộ Pháp chế doanh nghiệp, Bộ Tư pháp phân tích, sau hơn một năm rưỡi Luật PPP có hiệu lực đã xuất hiện một số vấn đề cả trong nội dung các quy định mà còn liên quan quá trình thực thi, gây ra không ít khó khăn, vướng mắc cho các nhà đầu tư.

Bài 2: “Luật như con gà rán ngon nhưng khó ăn” -0
Nhiều rào cản trong cơ chế chính sách đang khiến nhà đầu tư thiếu mặn mà với PPP. Ảnh: Vũ Quang

Thứ nhất, vẫn còn tình trạng chồng chéo, mâu thuẫn trong quy định của Luật PPP và các văn bản hướng dẫn thi hành.

Chẳng hạn, Nghị định số 28/NĐ-CP ngày 26.3.2021 quy định cơ chế quản lý tài chính dự án PPP nêu rõ: “Vốn đầu tư công hỗ trợ xây dựng hạng mục công trình, hệ thống cơ sở hạ tầng quy định tại điểm b khoản 5 Điều 70 Luật PPP chỉ được thanh toán cho khối lượng hạng mục hoàn thành đã được cơ quan ký kết hợp đồng dự án PPP xác nhận và theo tỷ lệ các nguồn vốn, giá trị, tiến độ, điều kiện được quy định tại hợp đồng dự án PPP, phù hợp với kế hoạch vốn đầu tư công trung hạn, hàng năm được cấp có thẩm quyền phê duyệt”. Điều này có nghĩa, nhà đầu tư phải chủ động bỏ vốn chủ sở hữu, vốn vay để thực hiện các hạng mục công trình trước, và chỉ sau khi hạng mục công trình đó đã được cơ quan ký kết hợp đồng dự án xác nhận là đã hoàn thành thì mới được Nhà nước giải ngân.

Quy định như vậy không những gây bất lợi cho nhà đầu tư mà còn mâu thuẫn với điểm b, Khoản 5, Điều 70 Luật PPP. Theo đó, vốn nhà nước hỗ trợ xây dựng công trình được “bố trí vào hạng mục cụ thể theo tỷ lệ và giá trị, tiến độ và điều kiện quy định tại hợp đồng dự án”.

Thứ hai, Luật PPP và các văn bản hướng dẫn thi hành còn nhiều quy định không cụ thể, đầy đủ, rõ ràng, gây ra không ít khó khăn cho nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án trong quá trình ký kết cũng như thực hiện hợp đồng dự án trên thực tế. “Điều này giải thích tại sao mặc dù đã có Luật PPP, hai Nghị định và một số Thông tư hướng dẫn nhưng nhiều vấn đề liên quan đến hoạt động đầu tư PPP đến nay vẫn ngoài vòng pháp luật”, ông Huệ nhấn mạnh.

Chẳng hạn, các quy định trong pháp luật PPP hiện hành chủ yếu chỉ liên quan đến hợp đồng BOT, còn các hợp đồng dự án khác (BTO, BOO, O&M, BLT, BTL…) thì lại ít được quan tâm điều chỉnh. Hệ quả là, nhiều nhà đầu tư muốn thực hiện dự án đầu tư hạ tầng giao thông đường bộ theo các hợp đồng khác (không phải là hợp đồng BOT) nhưng đã không thể thực hiện vì thiếu quy định pháp luật.

Không những thế, pháp luật hiện hành thiếu quy định về cơ quan có thẩm quyền giải quyết tranh chấp phát sinh trong quá trình xử lý phần doanh thu tăng, giảm cũng như trách nhiệm của UBND cấp tỉnh trong trường hợp chậm bàn giao mặt bằng…

Thứ ba, có tình trạng cơ quan ký hợp đồng lạm dụng vị thế, quyền lực của mình để ép doanh nghiệp dự án, nhà đầu tư chấp nhận yêu cầu của mình, kể cả những yêu cầu không phù hợp với quy định của pháp luật, có thể gây bất lợi cho nhà đầu tư, doanh nghiệp.

Chẳng hạn, trong quá trình đàm phán ký kết hợp đồng thực hiện dự án thành phần đầu tư xây dựng đoạn Cam Lâm – Vĩnh Hảo, phía cơ quan nhà nước có thẩm quyền (một bên ký kết hợp đồng) đã yêu cầu liên danh nhà đầu tư chỉ được ký kết hợp đồng vay vốn với một loại chủ thể duy nhất là tổ chức tín dụng. Yêu cầu này đã không nhận được sự đồng tình của liên danh nhà đầu tư vì trái với Luật Doanh nghiệp 2020 (quy định doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế đều có quyền lựa chọn hình thức, phương thức huy động vốn) cũng như trái với Luật PPP (bên cho vay là tổ chức, cá nhân cho nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án PPP vay vốn để thực hiện hợp đồng dự án PPP).

Bất bình đẳng khiến doanh nghiệp nản chí

PGS.TS Trần Chủng, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ Việt Nam, phân tích: Bản chất của phương thức đối tác công tư là nhà nước và các nhà đầu tư tư nhân cùng ký hợp đồng để phân chia lợi ích, rủi ro cũng như trách nhiệm của mỗi bên trong việc xây dựng công trình hay cung cấp một dịch vụ công nào đó. Như vậy, hai chủ thể này là đối tác bình đẳng theo pháp luật dân sự thông qua hợp đồng dự án.

Tuy nhiên, cơ quan quản lý nhà nước trong vị thế “đối tác” thì phương thức hoạt động vẫn mang đậm dấu ấn của cơ quan công quyền, cơ quan quản lý dẫn đến sự bất bình đẳng giữa theo nguyên tắc trong hợp đồng dân sự (Hợp đồng Dự án PPP). Cơ quan có thẩm quyền luôn nghĩ mình là cơ quan nhà nước có quyền quản lý và nhà đầu tư là đối tượng bị quản lý.

“Các nhà đầu tư quá mệt mỏi khi các cơ quan nhà nước quản lý các dự án này với vốn tư nhân đầu tư chiếm 80% nhưng được đối tác “soi” vào đủ thứ như cơ chế quản lý đầu tư công”, ông Chủng phát biểu.

Đáng chú ý, trong khi cơ quan nhà nước yêu cầu nhà đầu tư phải thực hiện nhiều cam kết, nếu không thực hiện đúng sẽ bị xử lý vi phạm nhưng ở chiều ngược lại, cơ quan nhà nước không thực hiện đúng cam kết như cấp vốn chậm, không tăng phí theo cam kết… gây thiệt hại cho nhà đầu tư, ngân hàng thì không có chế tài xử lý. Hậu quả để lại là nhà đầu tư BOT nản chí, không hào hứng tham gia các dự án BOT.

Sự bất bình đẳng cũng được ông Dương Đăng Huệ chỉ ra trong chính các quy định hiện hành. Cụ thể, Luật PPP và Nghị định 28/2021/NĐ-CP quy định cơ chế quản lý tài chính dự án PPP quy định, trong trường hợp phát sinh các điều kiện được áp dụng cơ chế chia sẻ doanh thu, cơ quan ký kết hợp đồng dự án PPP có trách nhiệm đề nghị Kiểm toán nhà nước kiểm toán phần tăng, giảm doanh thu thực tế để làm cơ sở chia sẻ doanh thu. “Tại sao chỉ có cơ quan ký kết hợp đồng dự án (cơ quan nhà nước) mới có quyền yêu cầu Kiểm toán nhà nước thực hiện việc kiểm toán, trong khi cả hai đều bình đẳng với nhau trong quan hệ hợp đồng? Và tại sao chỉ có Kiểm toán nhà nước mới được mời thực hiện việc kiểm toán mà không thể là một cơ quan kiểm toán nào khác, ví dụ kiểm toán độc lập?”, ông Huệ đặt vấn đề.

Nhìn vào những quy định hiện hành, PGS.TS Trần Chủng cho rằng, Luật PPP với những điểm đột phá, như quy định về cơ chế chia sẻ rủi ro, ưu đãi đầu tư… mở ra nhiều cơ hội song nhiều điều kiện lại không mở. “Điều này chẳng khác nào có con gà rán rất ngon bày ra trước mặt nhưng lại trói chặt cánh tay người ta lại nên không thể ăn được”.

Kinh tế

TH chinh phục giới trẻ với nước uống Mãng cầu sữa “hot trend”
Thị trường

TH chinh phục giới trẻ với nước uống Mãng cầu sữa “hot trend”

Nắm bắt xu hướng lựa chọn đồ uống tốt cho sức khỏe của nhiều độ tuổi, trong đó có cả giới trẻ, Tập đoàn TH - đơn vị sở hữu thương hiệu TH true MILK, đã tiên phong nghiên cứu và phát triển nhiều dòng sản phẩm sữa tươi sạch và đồ uống tốt cho sức khỏe, trong đó có Nước uống Sữa trái cây Mãng cầu tự nhiên TH true JUICE milk.

Nhà thầu có 1 nhân viên cùng lúc vẫn trúng, thi công 7 gói thầu giá trị hơn 75 tỷ đồng tại TP. Hồ Chí Minh
Doanh nghiệp

Nhà thầu có 1 nhân viên cùng lúc vẫn trúng, thi công 7 gói thầu giá trị hơn 75 tỷ đồng tại TP. Hồ Chí Minh

Mặc dù chỉ đăng ký hoạt động với 1 nhân viên nhưng trong 4 tháng, Công ty TNHH Thương mại - Dịch vụ và Xây dựng Thiên Quốc An liên tục trúng thầu, đang thi công cùng lúc 7 gói thầu xây lắp tại TP. Hồ Chí Minh với tổng giá trị hơn 75 tỷ đồng. Đáng chú ý, có gói thầu chỉ tiết kiệm cho ngân sách 0 đồng.

Ảnh minh họa
Thị trường

Gỡ nút thắt xuất khẩu chè giá rẻ

Ngành chè với bề dày lịch sử hàng nghìn năm, từng được ví như “vàng xanh” của đất nước, song giá chè xuất khẩu vẫn còn thấp. Theo đại diện Hiệp hội Chè Việt Nam, phải tạo được liên kết sản xuất, hình thành vùng nguyên liệu chất lượng mới nâng cao giá bán lên được. Nếu cứ "dìm nhau", phân tán, phân chia thị trường thì khó thoát khỏi bẫy giá rẻ của thế giới.

TH tự tin “vươn mình tiến vào kỷ nguyên xanh”
Kinh tế

TH tự tin “vươn mình tiến vào kỷ nguyên xanh”

“Chủ đề của Chương trình Thương hiệu Quốc gia năm nay là "Vươn mình tiến vào kỷ nguyên xanh". Trên hành trình nâng tầm thương hiệu Việt để "sánh vai với các cường quốc năm châu", TH luôn khẳng định chất lượng và uy tín của các sản phẩm xứng tầm Thương hiệu Quốc gia, cũng như cam kết hướng tới phát triển xanh”, ông Ngô Minh Hải, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn TH chia sẻ.

Tân Á Đại Thành 12 năm liên tiếp được vinh danh là Thương hiệu Quốc gia Việt Nam
Doanh nghiệp

Tân Á Đại Thành 12 năm liên tiếp được vinh danh là Thương hiệu Quốc gia Việt Nam

Ngày 4.11.2024 tại Lễ công bố Thương hiệu Quốc gia Việt Nam năm 2024, Tập đoàn Tân Á Đại Thành tự hào khi tiếp tục được vinh danh. Qua đó, đánh dấu chặng đường 12 năm liên tiếp được công nhận là Thương hiệu Quốc gia của Việt Nam. Sự kiện có sự tham gia và phát biểu chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cùng sự có mặt của Phó Thủ tướng Chính phủ Bùi Thanh Sơn, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên và cùng các đồng chí Ủy viên Trung ương Đảng, lãnh đạo các bộ, ban, ngành, cơ quan trung ương, các lãnh đạo tỉnh/thành địa phương…

Chủ tịch HĐQT Bảo hiểm Agribank Nguyễn Tiến Hải nhận Giải thưởng Thương hiệu Quốc gia 2024
Doanh nghiệp

Bảo hiểm Agribank đạt Giải thưởng Thương hiệu Quốc gia 2024

Sản phẩm Bảo An tín dụng của Bảo hiểm Agribank vừa vinh dự đón nhận giải thưởng danh giá Thương hiệu Quốc gia năm 2024. Đây là minh chứng cho sự nỗ lực không ngừng của Bảo hiểm Agribank trong việc phát triển các sản phẩm bảo hiểm nông nghiệp uy tín, đồng hành và bảo vệ quyền lợi của người nông dân và doanh nghiệp tại Việt Nam.

Krungsri muốn mua trước hạn 50% vốn điều lệ còn lại của SHBFinance
Tài chính

Krungsri muốn mua trước hạn 50% vốn điều lệ còn lại của SHBFinance

Ngân hàng TNHH Đại chúng Ayudhya (Krungsri) - thành viên Tập đoàn MUFG (Nhật Bản) vừa qua đã có đề nghị với Ngân hàng TMCP Sài Gòn - Hà Nội (SHB) về việc muốn mua trước hạn 50% vốn điều lệ còn lại của SHBFinance. Thương vụ chuyển nhượng sẽ đem lại nguồn thặng dư vốn đáng kể cho cổ đông của SHB cũng như nâng cao năng lực tài chính và vị thế của ngân hàng.

Cánh đồng điện gió Đầm Nại, Ninh Thuận
Doanh nghiệp

Sớm hoàn thiện khung pháp lý về điện gió ngoài khơi

Ngân hàng Thế giới (WB) nhìn nhận, tiềm năng điện gió ngoài khơi của Việt Nam vào khoảng 600GW; triển vọng nguồn năng lượng này có thể cung cấp 12% tổng sản lượng điện quốc gia vào năm 2035; theo các chuyên gia, để bảo đảm mục tiêu phát triển điện gió ngoài khơi theo Quy hoạch điện VIII, cần sớm hoàn thiện khung pháp lý nhằm đáp ứng nhu cầu năng lượng bền vững cho hiện tại và tương lai.

Vietcombank nhận giải thưởng "Ngân hàng mạnh nhất Việt Nam" năm 2024
Doanh nghiệp

Vietcombank nhận giải thưởng "Ngân hàng mạnh nhất Việt Nam" 2024

Trong khuôn khổ Hội nghị thường niên về thanh toán quốc tế (Sibos) diễn ra tại Bắc Kinh (Trung Quốc) với sự tham dự của đại diện các ngân hàng, định chế tài chính lớn của khu vực và thế giới, mới đây, Tạp chí The Asian Banker (TAB) đã tổ chức Lễ vinh danh 1.000 ngân hàng mạnh nhất thế giới.

Tập đoàn Công nghiệp - Viễn thông Quân đội Viettel có thêm 2 Phó Tổng Giám đốc
Kinh tế

Tập đoàn Công nghiệp - Viễn thông Quân đội Viettel có thêm 2 Phó Tổng Giám đốc

Tại Văn phòng Quân ủy Trung ương, Đại tướng Phan Văn Giang, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Bí thư Quân ủy Trung ương, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng vừa trao Quyết định về việc bổ nhiệm Thượng tá Cao Anh Sơn và Trung tá Nguyễn Đạt giữ chức vụ Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Công nghiệp - Viễn thông Quân đội (Viettel).