Thực tế cho thấy, câu chuyện thủ tục hành chính trong quá trình thực hiện hoạt động nghiên cứu khoa học đã được phản ánh rất nhiều thời gian qua. Theo thông lệ hoạt động nghiên cứu trên thế giới, chỉ thực hiện hậu kiểm kết quả nghiên cứu, không kiểm tra chi tiết đầu vào làm như thế nào để thực hiện đề tài nghiên cứu. Trong khi đó, ở nước ta, để thực hiện một đề tài nghiên cứu, nhà khoa học không chỉ phải dành công sức cho nghiên cứu mà còn phải dành không ít thời gian để hoàn thiện các giấy tờ liên quan với rất nhiều thủ tục nhiêu khê.
Nghiên cứu khoa học sẽ khó phát triển khi chúng ta vẫn mang nặng quản lý về thủ tục hành chính. Chia sẻ trên diễn đàn Quốc hội, đại biểu Nguyễn Thị Thủy (Bắc Kạn) nói “khi vẫn còn tư duy quy định theo kiểu đồng nào mua mắm, đồng nào mua muối thì rất khó. Thực tế nhiều nhà khoa học khi nhìn các quy định thấy nản, nhất là trong khâu thanh toán". Chia sẻ này của đại biểu Thủy cũng lý giải vì sao có người cho rằng, giấy tờ thanh toán của một số đề tài còn nhiều hơn báo cáo tổng kết đề tài! Đây cũng là một trong những lý do khiến không ít những người làm công tác nghiên cứu, những nhà khoa học không còn cảm thấy hào hứng với việc thực hiện đề tài nghiên cứu khoa học.
Đảng và Nhà nước ta luôn coi khoa học, công nghệ là yếu tố quyết định và nền tảng cho sự phát triển bền vững của đất nước. Cho đến thời điểm hiện nay, khi mà thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo đang ngày càng trở nên cấp bách hơn bao giờ hết thì những rào cản từ các thủ tục hành chính rườm rà này cần phải được tháo gỡ càng sớm, càng tốt.
Nếu như Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị được coi là bước đột phá về tư duy phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, thì Nghị quyết số 193/2025/QH15 của Quốc hội là bước đổi mới về cơ chế, chính sách, nhằm thúc đẩy khoa học, công nghệ phát triển mạnh mẽ hơn trong thời kỳ mới. Với việc Quốc hội cho phép cơ chế khoán chi trong thực hiện nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, các nhà khoa học cho rằng đã thực sự tạo “luồng gió mới” để họ cảm thấy yên tâm hơn nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ mà không phải canh cánh nỗi lo mang tên "thủ tục hành chính".
Trên cơ sở Nghị quyết số 193/2025/QH15, Bộ Khoa học và Công nghệ đang xây dựng dự án Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo. Theo đó, để tháo gỡ điểm nghẽn về thủ tục hành chính, dự thảo luật đã đơn giản hóa các bước phê duyệt nhiệm vụ khoa học và công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước; giảm thời gian phê duyệt nhiệm vụ (đề xuất, xác định, tuyển chọn...) theo hướng giảm thời gian xét duyệt, yêu cầu, hồ sơ. Đồng thời làm rõ đổi mới cách thức triển khai theo hai phương thức: do Nhà nước đặt hàng và do tổ chức, cá nhân đề xuất có cơ chế giao kết quả phù hợp, thúc đẩy thương mại hóa kết quả nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước.
Bên cạnh đó, bỏ thủ tục đăng ký hoạt động khoa học, công nghệ đối với tổ chức thành lập theo quy định của pháp luật khác tham gia hoạt động khoa học, công nghệ (Luật Giáo dục đại học, Luật Doanh nghiệp...) khi tham gia hoạt động khoa học, công nghệ; chỉ yêu cầu đăng ký tổ chức khoa học, công nghệ đối với tổ chức thành lập theo quy định của pháp luật khoa học, công nghệ có chức năng chủ yếu là nghiên cứu và phát triển. Cùng với đó, dự thảo luật cũng quy định theo hướng đơn giản hóa quy định về hợp đồng thực hiện nhiệm vụ khoa học, công nghệ...
Khi cơ chế khoán chi được triển khai thực hiện, các vướng mắc thủ tục hành chính được tháo gỡ sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà khoa học toàn tâm, toàn ý tập trung cho công tác nghiên cứu. Từ đó tạo ra được những sản phẩm khoa học, công nghệ có chất lượng, mang tính ứng dụng cao, đáp ứng được yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
