Thực chất, không đối phó

Nội dung thanh tra sẽ tập trung vào việc kiểm tra công tác quản lý đội tàu, gồm kiểm soát tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài; theo dõi, kiểm tra, giám sát tàu cá, sản lượng tại cảng và hoạt động của tàu cá trên biển. Kiểm soát nguyên liệu thủy sản có nguồn gốc từ khai thác nhập khẩu vào Việt Nam qua đường container và theo các biện pháp quy định tại Hiệp định về Biện pháp quốc gia có cảng (PSMA). Truy xuất nguồn gốc thủy sản từ khai thác và thực thi pháp luật, đặc biệt là kiểm soát tàu vi phạm vùng biển nước ngoài và kết quả triển khai các quy định sửa đổi tại Nghị định số 37/2024/NĐ-CP, Nghị định số 38/2024/NĐ-CP.

Sau khi bị EC rút “thẻ vàng” cảnh báo đối với nghề cá và xuất khẩu hải sản của nước ta vào thị trường Liên minh châu Âu (EU) vào tháng 10.2017, nước ta đã xác định chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định là một trong những ưu tiên hàng đầu với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, từ Trung ương đến địa phương.

Điều này thể hiện qua việc nước ta đã nỗ lực xây dựng khuôn khổ pháp lý để chống đánh bắt IUU, nhất là việc ban hành các luật, nghị định, thông tư, văn bản hướng dẫn. Bên cạnh đó, nước ta cũng đã chủ động, tích cực hợp tác trong giải quyết các vấn đề liên quan đến đánh bắt IUU với các nước cũng có vấn đề về IUU trong khu vực và với những nước khác thông qua các thỏa thuận hợp tác liên quan đến phòng chống IUU. Tham gia ký kết một số thỏa thuận hợp tác quốc tế của Liên Hợp Quốc liên quan đến lĩnh vực này trong khu vực Thái Bình Dương.

Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng cũng đã nỗ lực thực hiện giám sát việc thi hành và thực thi pháp luật đối với ngư dân. Các địa phương đã tăng cường kiểm tra, giám sát các hoạt động của tàu cá, khuyến khích ngư dân lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (VMS). Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất trong việc gỡ thẻ vàng IUU hiện nay là vẫn tồn tại tình trạng tàu cá vi phạm IUU ở vùng biển nước ngoài và việc truy xuất nguồn gốc thủy sản chưa thực sự hiệu quả.

Để giải quyết tình trạng này, tại hội nghị về chống khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định với sự tham dự của 8 tỉnh, thành phố từ Huế đến Ninh Thuận diễn ra mới đây, đại diện Cục Thủy sản đã đề nghị các địa phương tiếp tục quản lý đội tàu, bảo đảm tàu cá tham gia hoạt động đúng quy định. Các tàu cá không đủ điều kiện không được tham gia hoạt động. Việc giám sát đội tàu cũng phải được kiểm tra, kiểm soát, xử lý vi phạm theo quy định.

Đồng thời, việc truy xuất nguồn gốc phải bảo đảm mục tiêu giấy chứng nhận nguồn gốc thủy sản khai thác được cấp không vi phạm quy định khai thác IUU. Các hành vi vi phạm phải được xử lý triệt để, nghiêm minh và kết quả xử phạt phải theo dõi, báo kết quả trên cơ sở dữ liệu quốc gia.

Những nỗ lực này được EC đánh giá rất cao, tuy nhiên, như ý kiến của Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến thì đoàn Thanh tra EC sang nước ta làm việc lần này chính là thời cơ vàng để tháo gỡ “thẻ vàng”. Bởi vậy, vấn đề mấu chốt là các địa phương phải quyết tâm hành động dứt điểm. Phải xác định rõ là đối diện chứ không đối phó.

Quan trọng nữa, như trả lời chất vấn của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan (nay là Phó Chủ tịch Quốc hội) tại Phiên họp thứ 36 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội diễn ra hồi tháng 8.2024 thì cần thực hiện tốt Chiến lược phát triển thủy sản Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Chiến lược phát triển nông nghiệp và nông thôn bền vững giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, trong đó phát triển thủy sản dựa trên ba trụ cột là giảm khai thác, tăng nuôi trồng và bảo tồn biển.