Điều đáng mừng là trong thực hiện các nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về chất vấn và giám sát chuyên đề từ đầu nhiệm kỳ Khóa XV đến hết năm 2023 cả 6 lĩnh vực này đều "cơ bản hoàn thành”, “cơ bản đạt và vượt chỉ tiêu Quốc hội đề ra”, “tiếp tục có nhiều chuyển biến tích cực”, “tiếp tục được nâng cao”...

Trong những kết quả đó, chắc chắn có vai trò của các Bộ trưởng, trưởng ngành với trách nhiệm là “tư lệnh ngành” được giao quản lý nhà nước về 6 lĩnh vực.   

Đã cơ bản hoàn thành sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, xã giai đoạn 2019 - 2021

Một trong những kết quả như vậy có lẽ phải kể đến ngành nội vụ với nhiệm vụ không hề dễ dàng liên quan đến việc thực hiện Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về sắp xếp, đổi mới đối với đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã. Theo đó, việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2019 - 2021 đã “cơ bản hoàn thành”. Đến hết năm 2021, đã có 45 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương hoàn thành việc kiện toàn tổ chức bộ máy của các cơ quan đảng cấp huyện, cấp xã cho nhiệm kỳ 2020 - 2025 và kiện toàn tổ chức HĐND, UBND cấp huyện, cấp xã nhiệm kỳ 2021 - 2026.

Tương tự như vậy, với lĩnh vực tư pháp, hiện đã hoàn thành việc rà soát đối với 109/125 nhiệm vụ lập pháp (theo Kế hoạch số 81/KH-UBTVQH15), đạt 87,2%, bảo đảm tiến độ, chất lượng.

Với lĩnh vực an ninh, trật tự, an toàn xã hội, việc thực hiện các nghị quyết của Bộ Chính trị, Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội về công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật được tập trung triển khai thực hiện với những nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm, phấn đấu xây dựng lực lượng Công an nhân dân cơ bản tinh, gọn, mạnh vào năm 2025 và tinh nhuệ, chính quy, hiện đại vào năm 2030. Hầu hết các chỉ tiêu được Quốc hội giao trong Nghị quyết số 96/2019/QH14 đều đạt hoàn thành trở lên.

Với lĩnh vực thanh tra, đã thực hiện 7/7 nội dung kiến nghị về sửa đổi, bổ sung các quy định của pháp luật về khiếu nại, tố cáo và lĩnh vực đất đai, xây dựng, chung cư thương mại phát sinh nhiều khiếu nại, tố cáo theo yêu cầu của Nghị quyết. Công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo đã được các cấp, các ngành quan tâm hơn và có nhiều chuyển biến tích cực, nhất là việc thực hiện tiếp công dân của Thủ trưởng cơ quan hành chính nhà nước...

Tuy nhiên, ngay trong những kết quả tổng thể đạt được, cả 6 lĩnh vực cũng đều còn một số vấn đề tồn tại, hạn chế được đại biểu tiếp tục thẳng thắn đặt ra tại phiên chất vấn chiều nay. 

Ngay ở lĩnh vực được đánh giá là đạt nhiều kết quả tích cực và cơ bản hoàn thành là nội vụ, thì sau 4 năm kể từ ngày Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về sắp xếp, đổi mới đối với từng đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã có hiệu lực thi hành, thì vẫn còn 58/706 cán bộ, công chức cấp huyện và 1.405/9.694 cán bộ, công chức cấp xã dôi dư chưa được sắp xếp, giải quyết chế độ; có 5/6 đơn vị hành chính, chiếm 83,33% đô thị cấp huyện hình thành sau sắp xếp chưa được cấp có thẩm quyền phê duyệt, điều chỉnh quy hoạch chung đô thị; có 43/152 đơn vị hành chính cấp xã hình thành sau sắp xếp chưa được cấp có thẩm quyền phê duyệt quy hoạch; 58/104 đơn vị hành chính đô thị cấp xã hình thành sau sắp xếp đều có nguyên nhân là phụ thuộc vào nguồn lực và khả năng cân đối ngân sách của các địa phương. Trong khi đó, đa số các địa phương chưa tự cân đối được ngân sách, gặp khó khăn về nguồn kinh phí để thực hiện. Nêu vấn đề này, ĐBQH Hồ Thị Kim Ngân (Bắc Kạn) đề nghị Bộ trưởng Bộ Nội vụ cho biết giải pháp căn cơ để tháo gỡ những vướng mắc, tồn tại nêu trên?

Thừa nhận thực tế đại biểu nêu, Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà cho biết, trong giai đoạn sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã vừa qua, số dôi dư ở cấp xã lên tới trên 18.000 người, nhưng “đến nay đã giải quyết được như vậy là khá cơ bản”. Và theo các Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, thì đến hết năm 2025 tới phải giải quyết xong số dôi dư này. “Chúng tôi đánh giá rất cao nhiều địa phương trong thời gian vừa qua đã rất nỗ lực để thực hiện sắp xếp cán bộ, công chức dôi dư, điển hình như Quảng Ninh, Thanh Hóa...; nhưng bên cạnh đó, vẫn còn một số địa phương do số lượng đơn vị hành chính cấp xã còn lớn, nên việc sắp xếp dôi dư còn có những mặt khó khăn” - Bộ trưởng thẳng thắn chia sẻ.

Do số dôi dư còn lại không nhiều, nên Bộ trưởng cũng mong muốn các địa phương quan tâm, tập trung rà soát, xem xét công khai, dân chủ, công bằng, tiếp tục vận dụng các chính sách hiện có của Trung ương và địa phương để giải quyết dứt điểm việc cán bộ, công chức dôi dư, bảo đảm đến hết 2025 là kết thúc việc này.

Một nhiệm vụ lớn, nhưng vừa qua cũng có khó khăn

Tương tự như vậy, liên quan đến điều chỉnh quy hoạch đô thị và phân loại đô thị hình thành sau sắp xếp giai đoạn 2019-2021, thừa nhận “đây là một tồn đọng” như đại biểu nêu, Bộ trưởng cũng chỉ rõ, đây là “một nhiệm vụ rất lớn, nhưng giai đoạn qua chúng ta cũng có những khó khăn”. Do đó, có việc các địa phương thực hiện trễ, nhưng cũng có những địa phương làm rất tốt. Ví dụ như Quảng Ninh hoặc một số địa phương khác đã rất nỗ lực, quyết liệt thực hiện. Cho nên, mong muốn là “các địa phương cần nỗ lực hơn, quyết tâm cao để hoàn thành được việc quy hoạch, đáp ứng yêu cầu khi sắp xếp đơn vị hành chính phải đồng bộ với quy hoạch tỉnh, quy hoạch đô thị, quy hoạch nông thôn và các quy hoạch liên quan” - Bộ trưởng nói.

Cũng liên quan đến trách nhiệm của các địa phương, báo cáo của Chính phủ cho thấy, giai đoạn 2023 - 2025 cả nước thực hiện sắp xếp 49 đơn vị cấp huyện, 1.247 đơn vị hành chính cấp xã của 53 địa phương và việc sáp nhập phải hoàn thành trước tháng 10.2024. Tuy nhiên, đến nay mới có 3 địa phương trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định và 3 địa phương đang trình thẩm tra.

Thừa nhận thực tế là tiến độ công việc nêu trên “đúng là rất chậm”, Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà cho biết, với tiến độ này có thể nhìn thấy là trước mắt đang rất khó khăn và khó có thể hoàn thành trước tháng 10. Và ở đây, “có trách nhiệm của Bộ Nội vụ và có trách nhiệm của các địa phương”, Bộ trưởng một lần nữa khẳng định.

Dẫn ví dụ điển hình về việc Nam Định đã làm rất tốt nhiệm vụ này, Bộ trưởng cũng thẳng thắn, “nếu như địa phương nỗ lực, cố gắng, quyết tâm cao, tập trung quyết liệt cho việc này thì chúng ta sẽ thực hiện được”. Cho nên, mong muốn là trong thời gian còn lại, các địa phương sẽ cố gắng, nỗ lực hơn nữa và Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng sẽ tháo gỡ một số khó khăn, vướng mắc liên quan đến quy hoạch đô thị và phân loại đơn vị hành chính đô thị. Tuy nhiên, theo Bộ trưởng, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng “chỉ tháo gỡ được một phần, còn chủ yếu là các địa phương phải cố gắng, tập trung cao cùng với Bộ Nội vụ để hoàn thành được nhiệm vụ này”.

Liên quan đến trách nhiệm của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về vấn đề địa giới hành chính, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, Chủ tịch Quốc hội đã có chỉ đạo Ủy ban Thường vụ Quốc hội thường xuyên phối hợp chặt chẽ và nếu Chính phủ trình thì Ủy ban Thường vụ Quốc hội, kể cả họp đêm, họp ngày, cả thứ Bảy, Chủ nhật, cũng sẵn sàng dành 1 - 2 ngày tập trung để làm. Ngay trong chiều mai (22.8 - PV), Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ xem xét, xử lý 3 bộ hồ sơ của 3 địa phương Chính phủ mới trình, đồng thời sẽ ra Nghị quyết để tháo gỡ một số khó khăn liên quan đến các nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về phân loại đô thị, tiêu chuẩn của đơn vị hành chính và phân loại đơn vị hành chính, sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023-2030 để thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính là đô thị giai đoạn 2023-2025.

“Tinh thần là Chính phủ và Ủy ban Thường vụ Quốc hội phối hợp hết sức chặt chẽ để chỉ đạo các địa phương làm khẩn trương. Rất mong các đại biểu ủng hộ và tăng cường giám sát, đôn đốc các địa phương để thực hiện đúng Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội là phấn đấu cơ bản xong trong tháng 9, trước tháng 10”, Phó Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Cùng với Bộ trưởng Bộ Nội vụ, trong phiên chất vấn chiều nay, Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long, Bộ trưởng Bộ Công an Lương Tam Quang, Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao Nguyễn Hòa Bình, Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao Lê Minh Trí và Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong đã lần lượt đăng đàn trả lời các chất vấn của đại biểu. Các vấn đề thuộc hai nhóm lĩnh vực Ủy ban Thường vụ Quốc hội đưa ra chất vấn lần này đều là những nội dung quan trọng, được cử tri và Nhân dân quan tâm, theo dõi.

Sáng mai, 6 “tư lệnh ngành” sẽ còn khoảng gần 2 tiếng rưỡi để tiếp tục trả lời các chất vấn của đại biểu trước khi Phó Thủ tướng Chính phủ, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, phát biểu làm rõ thêm một số vấn đề liên quan thuộc trách nhiệm của Chính phủ. Trong đó, ít nhất đã có 6 vấn đề đại biểu nêu đang chờ câu trả lời của Bộ Tư pháp, Bộ Công an, Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao và Tòa án Nhân dân Tối cao.

Đây lần đầu tiên trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV, Ủy ban Thường vụ Quốc hội triển khai hoạt động “giám sát lại”. Song diễn biến thực tế phần hỏi - đáp của các đại biểu và Bộ trưởng, trưởng ngành đã một lần nữa khẳng định chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội, thể hiện rõ nét trách nhiệm của cơ quan thường trực của Quốc hội trong việc giám sát đến cùng việc thực hiện các yêu cầu, kiến nghị của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Qua đó đánh giá một cách toàn diện, làm rõ khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện, từ đó có những giải pháp để tháo gỡ kịp thời, nâng cao hơn nữa trách nhiệm của các cơ quan chịu sự giám sát.

Đặc biệt, như khẳng định của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, đó là “thể hiện sự đồng hành của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội với Chính phủ trong việc thực hiện, triển khai các yêu cầu đã được Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề ra trong các nghị quyết về giám sát chuyên đề, chất vấn”.