Kinh tế tư nhân đang ở “thời điểm rất khác biệt”

Chia sẻ tại Tọa đàm “Giải pháp thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân” do Báo Người lao động tổ chức sáng 20.3, GS.TS. Vũ Minh Khương cho biết, nhiều quốc gia phát triển coi kinh tế tư nhân là vũ khí đặc biệt để nâng sức cạnh tranh quốc gia cũng như vị thế đất nước.

Tại Việt Nam, phát triển kinh tế tư nhân được Đảng, Nhà nước rất quan tâm, đặc biệt trong thời điểm này. Đáng lưu ý, theo chuyên gia, hiện tại, việc phát triển kinh tế tư nhân có tính đột phá cao bởi thỏa mãn 3 đặc trưng của đột phá. Một là, đáp ứng được khát khao của xã hội, đưa lực lượng này trở thành chủ đạo cho phát triển. Hai là nắm bắt xu thế thời đại, vì chỉ kinh tế tư nhân mới có thể nhạy bén nắm bắt đổi thay về công nghệ, cấu trúc thị trường thế giới để nâng cao sức chống chịu và tăng trưởng. Ba là kinh tế tư nhân có khả năng cộng hưởng và phát triển nội sinh rất cao, thậm chí có thể nói đến sự tiến hóa chứ không đơn thuần là tăng trưởng, mà nếu làm tốt sẽ hút dòng vốn cả trong nước và nước ngoài, tạo hệ sinh thái rất sống động. “Nếu chúng ta làm tốt và làm đúng sẽ có những kết quả đặc biệt”, ông Khương tin tưởng.

PGS.TS. Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam bổ sung, đây là “thời điểm rất khác biệt” với kinh tế tư nhân, khi Tổng Bí thư Tô Lâm đã khẳng định kinh tế tư nhân là “động lực quan trọng nhất” để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Điều này đã tạo ra bước chuyển mới, phá bỏ định kiến, giáo điều và cấm kỵ trong quan điểm về kinh tế tư nhân. Và cũng bởi thế, theo ông Thiên, chúng ta đang “có một điểm tựa rất quan trọng” để tin tưởng vào sự phát triển bền vững của đất nước.

Ở góc độ doanh nghiệp, Chủ tịch Hội Lương thực Thực phẩm TP. Hồ Chí Minh Lý Kim Chi bày tỏ sự lạc quan về vận hội mới của khu vực kinh tế tư nhân. “Tinh thần của cộng đồng doanh nghiệp đang rất phấn khởi. Chúng tôi cảm thấy tự tin hơn, mạnh dạn phát triển hơn, thấy tương lai trước mắt là những điều rất tốt cho doanh nghiệp”, bà Chi chia sẻ.

Phân nhóm doanh nghiệp để quản lý

Dù có những lạc quan và kỳ vọng về vận hội mới cho khu vực kinh tế tư nhân, song các chuyên gia cũng như đại diện doanh nghiệp vẫn còn những trăn trở.

PGS.TS. Trần Đình Thiên dẫn thực tế, trong một nền kinh tế thị trường bình thường thì khu vực kinh tế tư nhân, chủ yếu là doanh nghiệp tư nhân trong nước, phải đóng góp 60% - 80% GDP. Tuy nhiên, doanh nghiệp tư nhân của nước ta vẫn còn nhỏ và yếu, thậm chí lép vế so với doanh nghiệp FDI. “Nếu chúng ta chọn kinh tế thị trường và xác định kinh tế tư nhân đóng vai trò chủ đạo thì chính sách phải hỗ trợ cho nó trở thành lực lượng chủ đạo, làm cho nó lớn lên, trưởng thành để đua tranh với thế giới”, và “việc của Nhà nước là phải mở đường, dẫn dắt, quan trọng nhất là môi trường kinh doanh của nền kinh tế thị trường phải bình đẳng”.

Cũng theo chuyên gia, việc gỡ bỏ các trói buộc, điểm nghẽn đối với kinh tế tư nhân là rất đúng và là yêu cầu cấp bách hàng đầu, song như vậy chưa đủ. Tinh thần là phải sửa để thay, chứ không phải sửa để cải tiến cái cũ; phải làm hệ thống thể chế với các luật về lao động, sở hữu trí tuệ, khoa học và công nghệ mới. Doanh nghiệp Việt Nam phải được thiết kế thành lực lượng doanh nghiệp Việt Nam, giống như một khối sức mạnh, doanh nghiệp lớn kéo doanh nghiệp nhỏ, chứ không phải chỉ đơn thuần phát triển về số lượng doanh nghiệp.

Về phía doanh nghiệp tư nhân, đặc biệt là những doanh nghiệp tiên phong phải gây ra áp lực thay đổi chính sách, đòi thay đổi chính sách, chứ không chỉ dừng lại ở cơ chế xin cho, ông Thiên đề xuất.

Dẫn kinh nghiệm quốc tế, GS.TS. Vũ Minh Khương cho rằng, để thúc đẩy kinh tế tư nhân phát triển vượt bậc, cần có tầm nhìn quản trị để định hướng chiến lược dài hạn, trên cơ sở đó thiết kế chính sách phù hợp. Ông phân tích, việc quản lý để buộc doanh nghiệp phải tuân thủ thủ tục là đúng, nhưng nếu cơ chế quản lý cũ kỹ với các thủ tục rườm rà, phức tạp mà không tận dụng được quản trị (tức là định hướng tầm nhìn cho tương lai 2030, 2045… đến đâu; cách nào để rút ngắn khoảng cách với thế giới…) thì chúng ta sẽ chỉ loay hoay trong việc kiểm tra có làm đúng thủ tục hay không và sẽ không thể tạo ra đột phá.

Còn theo TS. Cấn Văn Lực, Chuyên gia kinh tế trưởng BIDV, nhìn từ kinh nghiệm của Trung Quốc trong phát triển kinh tế tư nhân, trước tiên, cần có sự thống nhất và nhất quán về tư duy đột phá đối với kinh tế tư nhân, coi đây là "động lực quan trọng nhất" trong tăng trưởng kinh tế, là lực lượng nòng cốt trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Cùng với đó, phải đẩy nhanh hoàn thiện thể chế, đặc biệt là môi trường đầu tư kinh doanh, thông qua việc sớm ban hành Nghị quyết mới về kinh tế tư nhân; sớm sửa đổi Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, trong đó đưa mức thuế với doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ giảm còn 17% và 15%, thay vì 20% như doanh nghiệp lớn; đồng thời phải phân nhóm doanh nghiệp để quản lý với các quy trình, thủ tục khác nhau.

Tán thành việc cần hỗ trợ doanh nghiệp dân tộc, song ông Lực lưu ý, không nên hỗ trợ dựa vào quy mô mà cần theo mức độ đóng góp cho đất nước. Đây cũng là hướng mà Ngân hàng Thế giới đã kiến nghị Việt Nam.

Nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tạo lập môi trường kinh doanh bình đẳng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP. Hồ Chí Minh, Chủ tịch HĐQT Bamboo Airways Phan Đình Tuệ cho rằng, doanh nghiệp tư nhân là một cổ đông, doanh nghiệp nhà nước cũng là một cổ đông, đều bỏ tiền ra làm doanh nghiệp để đóng góp xây dựng đất nước. Do vậy, “cần phải có hình thức đối xử bình đẳng thực sự, chứ không phải là khẩu hiệu”.

Cũng theo ông Tuệ, mối quan hệ giữa Nhà nước và doanh nghiệp tư nhân cần được xem như mối quan hệ giữa doanh nghiệp và khách hàng. Doanh nghiệp muốn bán được hàng thì phải tư duy theo hướng khách hàng cần gì, thích gì và phải tìm cách đáp ứng nhu cầu đó; tương tự, Nhà nước cần chủ động như thế để biết doanh nghiệp cần gì, mong muốn gì mà “dọn đường sẵn để doanh nghiệp đi”. Đối với những lĩnh vực Nhà nước muốn ưu tiên phát triển thì cần có cơ chế, chính sách hỗ trợ, lãi suất phù hợp, như vậy lĩnh vực đó sẽ phát triển.