Xem xét mở rộng đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt là “đồ uống có đường nói chung”
Theo Tờ trình dự án Luật, Chính phủ đề xuất bổ sung nước giải khát có đường theo Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) có hàm lượng đường từ 5g/100ml vào nhóm đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt.
Nhất trí bổ sung nước giải khát có đường vào nhóm chịu thuế tiêu thụ đặc biệt. ĐBQH Nguyễn Thị Kim Thúy (Đà Nẵng) cho rằng, đây là một biện pháp định hướng hành vi tiêu dùng, hạn chế lạm dụng chất có đường gây hại cho sức khỏe. Tuy nhiên, theo đại biểu, dự thảo Luật cần mở rộng đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt là “đồ uống có đường nói chung” thay vì “nước giải khát có đường”.
Bày tỏ lo ngại tác dụng ngược của đề xuất áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường vì có thể khiến người tiêu dùng hiểu lầm rằng chỉ nước giải khát có đường mới không được khuyến khích sử dụng, đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy cho biết, trên thực tế, nhiều loại đồ uống có đường khác còn chứa hàm lượng đường cao hơn nước giải khát.
Hơn nữa, khái niệm nước giải khát có đường theo TCVN hẹp hơn nhiều so với đồ uống có đường. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và các nhóm công tác về sức khỏe cũng có khuyến nghị với Chính phủ các quốc gia áp dụng biện pháp đánh thuế vào đồ uống có đường để định hướng hành vi tiêu dùng.
Do đó, đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy đề nghị, dự thảo Luật nên quy định theo 1 trong 2 hướng sau. Thứ nhất, áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường có hàm lượng đường từ 5g/100ml. Thứ hai, liệt kê các nhóm đồ uống có đường thuộc đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt hoặc giao Chính phủ quy định cụ thể.
“Nhưng dù quy định theo hướng nào thì trong dự thảo Luật cũng cần ghi rõ là áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường chứ không chỉ giới hạn là nước giải khát có đường. Như vậy, mới đúng với mục tiêu thực hiện chủ trương, chiến lược của Đảng và Nhà nước về bảo vệ sức khỏe Nhân dân, hạn chế tiêu dùng đối với một số mặt hàng có hại cho sức khỏe cộng đồng, trẻ em”, đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy nói.
Cần thực hiện áp thuế theo lộ trình
Cũng thống nhất với việc bổ sung sản phẩm đồ uống có đường vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt với thuế suất 10%, ĐBQH Cầm Thị Mẫn (Thanh Hóa) cho rằng, như vậy sẽ góp phần định hướng sản xuất tiêu dùng, mở rộng cơ chế khuyến khích các doanh nghiệp sản xuất đồ uống và người tiêu dùng chuyển sang sản xuất và tiêu thụ sản phẩm khác không có đường, góp phần hạn chế tình trạng thừa cân, béo phì và các bệnh không lây nhiễm.
Tuy nhiên, tại báo cáo nghiên cứu đánh giá tác động kinh tế của Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương có nêu, ngành nước giải khát chiếm 38% số lượng doanh nghiệp của ngành đồ uống, tương đương 2.500 doanh nghiệp với hơn 400 doanh nghiệp sản xuất nước giải khát và có gần 2.100 doanh nghiệp bán buôn, bán lẻ. Đối với tác động về nguồn thu ngân sách, kết quả tính toán cho thấy, khi áp dụng thu thuế tiêu thụ đặc biệt 10% thì quy mô sản xuất của các doanh nghiệp bị co hẹp. Đồng thời, việc áp thuế không chỉ tác động tới ngành nước giải khát, mà còn tác động tới 24 ngành khác trong quan hệ liên ngành.
Hệ quả tác động tới toàn nền kinh tế, tổng giá trị tăng thêm của nền kinh tế giảm 0,601% tương đương 55.077 tỷ đồng, kéo theo sự sụt giảm về GDP ở mức 0,448% tương đương giảm 42.570 tỷ đồng. Lợi nhuận của các doanh nghiệp giảm 0,56% tương đương 7.773 tỷ đồng. Vì thế, nguồn thu từ thuế doanh nghiệp bị sụt giảm là 2.152 tỷ đồng. “Đây là những con số tính toán rất đáng suy ngẫm”, đại biểu Cầm Thị Mẫn nêu quan điểm.
Bởi vậy, đại biểu Cầm Thị Mẫn cho rằng, cần phải cân đối mục tiêu định hướng hành vi của người tiêu dùng để góp phần hạn chế bệnh thừa cân, béo phì và các bệnh không lây nhiễm với hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh mặt hàng này. Chính phủ cần giải trình rõ hơn về khả năng đạt được mục tiêu của chính sách này thực chất là bảo vệ sức khỏe người dân hay chỉ là tăng thu ngân sách?
Đồng thời, việc bổ sung chính sách cần cân nhắc kỹ lưỡng để việc triển khai thực hiện được thông suốt, các doanh nghiệp có đủ thời gian xây dựng chiến lược kinh doanh nhằm bảo đảm kịp thời thích ứng chính sách mới, nâng cao tính tuân thủ; tạo đà cho người tiêu dùng lựa chọn sản phẩm khác thay thế hoặc sẵn sàng trả mức cao hơn khi tiêu thụ sản phẩm này.
Đại biểu Cầm Thị Mẫn đề nghị quy định về lộ trình thực hiện mức thuế suất tại dự thảo Luật theo hướng: từ ngày Luật có hiệu lực và kéo dài trong vòng 1 năm thì mức thuế suất là 5%; sau khi Luật có hiệu lực 1 năm thì mức thuế suất là 7,5%; sau khi Luật có hiệu lực 2 năm thì mức thuế suất là 10%. Qua đó, bảo đảm quá trình triển khai không có tác động quá lớn đến người tiêu dùng và doanh nghiệp. Đồng thời, các doanh nghiệp có thời gian điều chỉnh chiến lược sản phẩm, chuyển sang sản phẩm tốt hơn cho sức khỏe người tiêu dùng.
Ở khía cạnh khác, ĐBQH Nguyễn Thị Lệ Thủy (Bến Tre) cho rằng, việc áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường có thể làm giảm tiêu thụ đồ uống có đường nhưng không chắc có thể làm giảm tỷ lệ thừa cân, béo phì và các bệnh không lây nhiễm khác. Do vậy, đại biểu đề nghị đánh giá tác động kỹ lưỡng và toàn diện về tính hiệu quả của việc bổ sung mặt hàng nước giải khát có đường theo TCVN vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt để bảo đảm mục tiêu của chính sách là bảo vệ sức khỏe người dân.
Phát biểu kết luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải nêu rõ, trong phiên thảo luận đã có 15 đại biểu phát biểu, 1 đại biểu tranh luận, còn 7 đại biểu chưa phát biểu, đề nghị các đại biểu gửi văn bản có ý kiến tham gia về Ban Thư ký Kỳ họp để tổng hợp. Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Tài chính đã giải trình làm rõ một số ý kiến của các đại biểu Quốc hội.
Qua thảo luận, đại biểu thống nhất về sự cần thiết sửa đổi Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt để khắc phục những bất cập của Luật hiện hành, thể chế hóa chủ trương của Đảng, điều tiết tiêu dùng phù hợp với sự chuyển dịch về xu hướng tiêu dùng trong xã hội và định hướng của Đảng, Nhà nước về bảo vệ sức khỏe của Nhân dân, bảo vệ môi trường, phù hợp với xu hướng cải cách thuế trên thế giới.
Các đại biểu tham gia ý kiến thảo luận về việc đáp ứng các mục tiêu của cải cách hệ thống thuế với tinh thần đổi mới, hiệu quả và phù hợp thực tiễn; thuế tiêu thụ đặc biệt đối các mặt hàng rượu, bia, nước giải khát có đường, thuốc lá, xăng, phương tiện vận tải, máy điều hòa nhiệt độ và một số hàng hóa khác.
Các đại biểu cũng tham gia ý kiến về các đối tượng chịu thuế, căn cứ tính thuế, thuế suất, lộ trình tăng thuế, giảm thuế; đề nghị rà soát bảo đảm thống nhất và đánh giá tác động một cách toàn diện, hài hòa để bảo đảm mối quan hệ giữa người sản xuất, người tiêu dùng và lợi ích xã hội và sử dụng các công cụ khác nhau. Đây là những ý kiến tâm huyết, trách nhiệm và dưới nhiều giác độ khác nhau và còn có ý kiến băn khoăn về một số nội dung cần nghiên cứu kỹ lưỡng để hoàn thiện dự thảo Luật.
Phó Chủ tịch Quốc hội cho biết, ý kiến của các đại biểu Quốc hội đã được ghi âm, ghi chép đầy đủ. Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ chỉ đạo cơ quan thẩm tra phối hợp chặt chẽ với cơ quan soạn thảo và các cơ quan liên quan, các ý kiến phát biểu tại hội trường và các ý kiến thảo luận tại Tổ để tiếp thu hoàn chỉnh dự án Luật, trình Quốc hội xem xét, quyết định theo chương trình xây dựng pháp luật.
