Việc sử dụng xylazine, còn gọi là “Tranq”, đã tăng vọt ở Hoa Kỳ trong những năm gần đây. Chất này gây nghiện nguy hiểm đến mức số ca tử vong do dùng quá liều xylazine đã tăng tới 1,127% ở một số tiểu bang miền Nam Hoa Kỳ chỉ trong vòng một năm. Nhưng hiện nay các chuyên gia tin rằng tình trạng này đang trở nên phổ biến hơn ở Anh. Họ đặc biệt lo lắng vì loại thuốc mạnh này được tìm thấy trong thuốc lá điện tử và thuốc viên, có nghĩa là mọi người có thể bị nghiện mà thậm chí không biết rằng họ đang dùng thuốc.

Thuốc gây nghiện “thây ma” núp bóng thuốc an thần

Được nhà hóa dược Farbriken làm việc cho hãng sản xuất dược phẩm Bayer (Đức) điều chế năm 1962, xylazine có tính năng ức chế hệ thần kinh trung ương, an thần, giãn cơ, giảm đau, hạ huyết áp, giảm nhịp tim, thường được dùng như thuốc giảm đau trong thú y, nhưng có độc tính gây nghiện cao.

Chúng được các con nghiện sử dụng kết hợp phổ biến với thuốc phiện như heroin như một phương pháp rẻ tiền để kéo dài độ “phê” của mỗi liều. Thuốc này cũng được tìm thấy trong thuốc lá điện tử cần sa.

Xylazine có thể đe dọa tính mạng nếu sử dụng và gây ra hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, đặc biệt khi người dùng kết hợp nó với thuốc giảm đau fentanyl. Loại thuốc này khiến con người rơi vào trạng thái hôn mê, nhiều người nằm trên sàn với tay chân gần như tê liệt hoặc cúi gập người như thây ma.

Sử dụng lâu dài cũng có thể gây ra các vết loét lớn, hở trên da, dần dần nhiễm trùng và trở nên thối rữa khiến nó được gọi là “thuốc thây ma” hay “thuốc ăn thịt người”. Thậm chí, xylazine có thể gây ra những tác dụng phụ "gây hủy hoại cơ thể" chẳng hạn như tổn thương da nặng đến mức có thể phải cắt cụt chi. Xylazine cũng gây khó thở, huyết áp thấp và nhịp tim chậm. Thuốc này thường được tiêm, nhưng cũng có thể nuốt hoặc hít.

Theo một nghiên cứu của nhóm nghiên cứu quốc gia về lạm dụng chất gây nghiện tại Đại học King's College của Anh, ít nhất 11 người ở Anh đã tử vong do lạm dụng xylazine tính từ ca đầu tiên cho đến nay.

Theo Cơ quan Phòng chống ma túy Mỹ, số ca tử vong liên quan đến sử dụng xylazine đang tăng mạnh trên khắp nước này, tăng từ 102 trường hợp lên 3.468 trường hợp trong khoảng thời gian 3 năm từ 2018 đến 2021.

Báo động chất gây nghiện xylazinetrong thuốc lá điện tử

Một trong những điều đáng lo ngại nhất về xylazine là rất khó để đảo ngược tình trạng quá liều. Không giống như heroin, nó không phải là thuốc phiện, điều đó có nghĩa là thuốc cấp cứu như naloxone không thể ngăn chặn phản ứng thuốc.

Xxylazine thường được trộn với các chất khác như heroin và fentanyl, nghĩa là người dùng có thể sử dụng mà không hề hay biết.

Năm 2022, công dân Anh Karl Warburton, 43 tuổi, đến từ Solihull, West Midlands, đã tử vong sau khi dùng một số loại thuốc, bao gồm cả xylazine. Ngoài ra, trong cơ thể anh ta còn có heroin, fentanyl và cocaine. Warburton là trường hợp tử vong đầu tiên được ghi nhận ở châu Âu có liên quan đến xylazine. Các nhà nghiên cứu điều tra cái chết của Warburton cho biết vào thời điểm đó: “Có khả năng người này đã mua heroin mà không biết rằng nó có chứa xylazine và fentanyl”.

Trong một nghiên cứu mới, các nhà khoa học đã xem xét độc chất học, xét nghiệm ma túy và nguồn thu giữ ma túy trên khắp cả nước và phát hiện ra Tranq trong 35 trường hợp. Ngoài dấu vết trong heroin và fentanyl, họ còn tìm thấy xylazine trong codeine và diazepam, còn được gọi là Valium. Trong một trường hợp, các nhà nghiên cứu cũng phát hiện xylazine đã được cho vào thuốc lá điện tử chứa cần sa.

Thuốc lá điện tử có tẩm thuốc phiện đang là mối lo ngại ngày càng tăng. Vào tháng 1.2024, năm thiếu niên ở London đã phải nhập viện sau khi sử dụng thuốc lá điện tử có tẩm thuốc gây nghiện bất hợp pháp Spice. Tiến sĩ Caroline Copeland, đến từ Trường Khoa học Ung thư và Dược phẩm, cho biết những phát hiện của nghiên cứu mới này đáng lo ngại.

“Chúng ta hiện biết rằng xylazine đã thâm nhập vào thị trường ma túy bất hợp pháp của Vương quốc Anh. Đây là lý do đáng báo động vì một bộ phận lớn hơn nhiều người sử dụng ma túy ngoài những người dùng heroin sẽ phải chịu tác hại của nó”, bà Caroline Copeland nói.

Người dùng ở Anh có thể bị nghiện xylazine khi nó được trộn lẫn hoặc “pha” với các loại thuốc khác. Những kẻ buôn bán thuốc làm như vậy để tăng trọng lượng của thuốc, do đó tăng giá bán hoặc để che giấu chất lượng thấp.

Một lý do khiến họ làm như vậy là vì nguồn cung heroin ở châu Âu đang giảm. Khi Taliban cấm sản xuất cây thuốc phiện ở Afghanistan vào năm 2022, điều này đã dẫn đến việc giảm 95% diện tích trồng cây thuốc phiện. Do đó, những kẻ buôn bán opioid bất hợp pháp đã tìm kiếm các nguồn khác và có thể chuyển sang Tranq hoặc sử dụng nó để bổ sung cho opioid tổng hợp.

Bước đi quyết liệt đầu tiên trên thế giới

Sau khuyến nghị của Hội đồng Tư vấn về lạm dụng ma túy (ACMD), một văn bản luật đã được trình lên Quốc hội Anh vào tuần trước để kiểm soát xylazine như một loại ma túy loại C, một bước đi được coi là quyết liệt và đầu tiên trên thế giới.

Theo dự luật mới, xylazine cùng với 15 chất khác được phân loại là ma túy loại C. Điều này đồng nghĩa với việc người sở hữu những chất này để sử dụng cá nhân sẽ bị phạt tù đến 2 năm, trong khi những người buôn bán xylazine sẽ chịu mức án phạt tiền không giới hạn, án tù lên đến 14 năm hoặc cả hai.

Ngoài ra, 6 chất khác sẽ được kiểm soát như ma túy loại A theo Đạo luật Lạm dụng Ma túy năm 1971. Bất kỳ ai bị phát hiện sản xuất hoặc cung cấp các loại ma túy loại A này có thể phải đối mặt với án tù chung thân, phạt tiền không giới hạn hoặc cả hai.

Những loại thuốc bị cấm theo luật mới cũng bao gồm các dạng của nitazene, một loại ma túy tổng hợp gây nghiện cao, mạnh hơn heroin hàng trăm lần, do đó có nguy cơ gây quá liều rất lớn. Điều này sẽ ngăn chặn các băng đảng ma túy cố gắng sử dụng các điều chỉnh nhỏ đối với hợp chất tổng hợp của họ để cố gắng lách luật ma túy của Anh.

Thứ trưởng Bộ Nội vụ Anh, Diana Johnson, nhấn mạnh: “Một trong những nhiệm vụ trọng tâm của chính phủ mới là khiến cho đường phố trở nên an toàn hơn. Chúng tôi sẽ không chấp nhận việc sử dụng các chất gây nguy hiểm đến tính mạng và tạo điều kiện cho các băng đảng ma túy kiếm lợi từ việc bóc lột những đối tượng dễ bị tổn thương”.

Bà nhấn mạnh: “Chúng ta đã chứng kiến ​​những gì xảy ra ở các quốc gia khác khi việc sử dụng các loại thuốc này trở nên mất kiểm soát, và đây là lý do tại sao chúng ta trở thành một những quốc gia đầu tiên hành động và bảo vệ cộng đồng khỏi những loại thuốc mới nguy hiểm như vậy”.

“Những kẻ tội phạm sản xuất, phân phối và hưởng lợi từ các loại thuốc này sẽ phải chịu sự trừng phạt nghiêm khắc của pháp luật, và những thay đổi được đưa ra trong tuần này cũng sẽ giúp dễ dàng trấn áp những bên cung cấp đang cố gắng lách luật”, bà lưu ý.

Theo luật mới, xylazine vẫn có sẵn để kê đơn cho thú y. Tuy nhiên, thuốc này chỉ có sẵn nếu được kê đơn hợp pháp và sẽ là hành vi phạm tội nếu sở hữu hoặc cung cấp thuốc này trừ khi theo đơn thuốc hợp pháp hoặc theo giấy phép thuốc do Bộ Nội vụ Anh kiểm soát. Bộ Môi trường, Thực phẩm và Nông thôn Anh sẽ cung cấp hướng dẫn chính thức về việc sử dụng xylazine làm thuốc thú y.

Vào tháng 4.2023, Nhà Trắng đã chỉ định xylazine kết hợp với fentanyl là “mối đe dọa ma túy mới nổi”, điều này đã cho phép thực hiện một kế hoạch hành động ở cấp liên bang để giải quyết mối đe dọa này và thường đi trước việc lên lịch một loại thuốc là chất bị kiểm soát. Một số tiểu bang riêng lẻ của Hoa Kỳ, bao gồm Florida, Illinois, Ohio, Pennsylvania và West Virginia, đã thực hiện lệnh cấm của riêng họ.