TỦ SÁCH CỔ ĐIỂN: Vua Lia

Một trong những bi kịch thơ vĩ đại nhất của nhà văn Anh William Shakespeare, Vua Lia (King Lear) được công diễn lần đầu vào khoảng năm 1905- 1906. Theo các nhà nghiên cứu, Shakespeare dựa vào cốt truyện của một vở kịch về Vua Lia do một tác giả vô danh viết năm 1594 nhan đề Câu chuyện thực về cuộc đời của Vua Lia và ba người con gái, Goneril, Regan, Cordelia để xây dựng tác phẩm của mình, đồng thời nhà văn cũng khai thác thêm một số tình tiết về Vua Lia trong các tác phẩm khác.

      Vua Lia tuổi già sức yếu muốn từ bỏ việc Triều đình, chia vương quốc cho ba người con gái làm của hồi môn. Để quyết định việc phân chia, nhà vua hỏi các con gái để xem ai là người yêu mình nhất. Hai người chị, Goneril và Regan lần lượt bày tỏ tình cảm bằng những lời lẽ hoa mỹ, khoa trương, một tấc đến giời và họ được nhận phần của hồi môn xứng đáng. Đến lượt cô em út Cordelia, nàng chỉ nói với vua cha: “Con yêu cha theo đúng đạo nghĩa của kẻ làm con”. Vua Lia không hài lòng, cho phép Cordelia nói lại. Nhưng nàng không thể nói được gì hơn những điều vừa nói. Vua Lia nổi giận truất phần của hồi môn của Cordelia đem chia cho Goneril và Regan; Đuổi Cordelia đi. Vua lại ban cho hai chàng rể, Công tước Cornwall và Công tước Albany mọi quyền binh. Nhà vua chỉ giữ danh hiệu cùng với một trăm tùy tùng và sẽ luân phiên đến ở với một hai cô con gái. Trong khi đó Công tước Burgundy thấy Cordelia bị ruồng bỏ liên xin bãi hôn. Nhưng vua Pháp cảm phục đức hạnh của Cordelia, xin kết hôn với nàng. Bá tước Kent can ngăn vua không được cũng chịu chung số phận bị ruồng bỏ. Hai người con gái, sau khi nắm được quyền hành bèn thay đổi thái độ, từ lạnh nhạt đến hách dịch, cuối cùng ruồng bỏ vua cha. Vua Lia phẫn uất hóa điên, ra đi trong một đêm dông bão... 
      Trong một tình tiết khác, ở lâu đài của Bá tước Gloucester, Edmund, đứa con hoang của Bá tước lập mưu chiếm đoạt toàn bộ gia tài. Hắn viết một bức thư giả mạo là của Edgar, anh mình, dựng đứng lên chuyện Edgar có mưu đồ giết cha và rủ Edmund cùng hành động. Cả tin, Bá tước Gloucester ra lệnh cho Edmund phải tìm bắt Edgar về trị tội. Y đến gặp Edgar và bằng mưu mẹo thâm độc bịa chuyện dữ, xin Edgar mau mau chạy trốn; Sau đó hắn tự đâm mình bị thương để vu cho Edgar. Bá tước Gloucester nổi cơn thịnh nộ ra lệnh cho gia nhân truy đuổi. Bá tước Gloucester tỏ thái độ bất bình của mình cho Edmund biết. Ông còn nói cho y biết có một bức thư báo tin quân Pháp đã kéo vào nội địa để trả thù cho đức vua và ông sẽ quyết phò vua trừng trị lũ gian tặc. Edmund lấy trộm bức thư dâng cho Công tước Cornwall. Bá tước Gloucester bị Cornwall và Regan móc mắt. Một gia nhân căm phẫn hành động bạo ngược đó liền rút gươm đâm chết Cornwall. Vua Lia, trú mưa trong một túp lều tranh giữa cánh đồng, gặp Edgar lúc này giả danh là thằng Tom bị điên. Khi Bá tước Gloucester bị mù ra đi, lại gặp Tom và nhờ Tom dẫn đường... 
      Goneril và Regan cùng đem lòng yêu Edmund. Goneril sai tên Oswald đưa thư nhắc Edmund phải mau thực hiện mưu đồ giết Công tước Albany. Regan căn dặn Oswald phải tìm cho ra tung tích Bá tước Gloucester và nhờ Oswald trao tặng phẩm cho Edmund. Nhưng Oswald bị Tom giết chết. 
      Quân Anh và quân Pháp giao chiến. Quân Pháp bại trận, vua Lia và Cordelia bị bắt. Công tước Albany hạ lệnh bắt Edmund vì tội phản bội và kêu gọi mọi người vạch tội ác của hắn. Edmund chấp nhận sự thách thức đó. Goneril vì muốn chiếm đoạt Edmund đã đầu độc Regan chết. Edgar xuất hiện, giao đấu với Edmund và chiến thắng. Công tước Albany đưa bức thư phản trắc của Goneril ra, vạch trần tội ác của vợ (bức thư do Tom giết Oswald đoạt được). Goneril tự sát. Trong lúc hấp hối, Edmund nói cho mọi người phải đến lâu đài cứu vua Lia và Cordelia. Nhưng không kịp, Cordelia đã bị một tên lính, theo lệnh của Edmund, thắt cổ chết. Vua Lia đau đớn bội phần cũng từ giã cõi đời. Trước đó, biết rõ kẻ dẫn đường cho mình chính là Edgar, Bá tước Gloucester hối hận, đau xót mà chết... 
      Vua Lia chỉ ra sự tan rã của hệ tư tưởng và đạo đức phong kiến, gia trưởng, đồng thời cũng phơi bày sự đổ vỡ kinh khủng của tất cả mối quan hệ giữa người với người: tình cha con, chị em, anh em, tình nghĩa vợ chồng... Chủ nghĩa cá nhân như là sản phẩm của thời đại mới, thời đại tiền tư bản chủ nghĩa ở nước Anh, đã chiến thắng những ảo tưởng trong con người Vua Lia, Bá tước Gloucester. Nhưng cũng chính chủ nghĩa cá nhân đã hủy hoại ngay bản thân những kẻ tôn thờ như một lẽ sống: Gônơrin, Regan, Cornwall, Edmund, Oswald... Vở bi kịch cho chúng ta thấy rõ sự bế tắc của lý tưởng nhân văn chủ nghĩa trong việc giải quyết vấn đề chính trị, xã hội. Vua Lia không còn, nhưng những người thừa kế ông- Công tước Albany, Bá tước Kent, Edgar sẽ xây dựng lại cái vương quốc Anh như thế nào, theo cách nào và làm thế nào để không còn tái diễn tấn bi kịch của vua Lia? Đây là một câu hỏi mà thực tế nước Anh trong thế kỷ XVI- XVII và cho đến sau này nữa chỉ có thể trả lời bằng những tấn bi kịch đẫm máu, đau xót hơn.

Văn hóa

Những kỷ vật đi cùng năm tháng được gia đình gìn giữ cận thận
Văn hóa

Gặp lại người may cờ Tổ quốc cho chiến dịch năm xưa ở Tây Nguyên

Chúng tôi gặp bà Nguyễn Thị Ngọc Lan trong những ngày cuối tháng Tư, khi khắp nơi trên cả nước đang hướng về kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30.4.1975 - 30.4.2025). Trong căn nhà nhỏ trên đường Nguyễn Viết Xuân, TP. Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk, người phụ nữ đã ngoài 80 tuổi tiếp chuyện bằng giọng nói nhỏ nhẹ nhưng gương mặt ánh lên sự rắn rỏi, kiêu hãnh khi nhắc về những tháng năm thanh xuân cống hiến cho cách mạng.

Tác giả tại bờ bắc bến sông Thạch Hãn - Nơi từng diễn ra các đợt trao trả tù binh chiến tranh theo một điều khoản Hiệp định Paris 1973
Văn hóa - Thể thao

Thạch Hãn chảy mãi khúc khải hoàn ca

Tròn nửa thế kỷ trôi qua kể từ ngày đất nước trọn niềm vui, Bắc - Nam sum họp một nhà trong hòa bình, thống nhất; những ngày tháng ấy, hàng triệu người con đất Việt mừng vui, vất vả ngược xuôi vượt sông Thạch Hãn để vào Nam hay ra Bắc, tìm lại người thân yêu sau bao năm dài chiến tranh, ly tán. Làm sao quên dòng sông ấy từng là giới tuyến, gánh vác sơn hà, xã tắc trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc cho đến ngày đại thắng mùa Xuân năm 1975, non sông thu về một mối.

GS.TS PHẠM HỒNG TUNG (Đại học Quốc gia Hà Nội)
Văn hóa - Thể thao

Tinh thần, cốt cách của người Việt Nam

Theo GS.TS. PHẠM HỒNG TUNG (Đại học Quốc gia Hà Nội), thắng lợi của sự nghiệp kháng chiến chống Mỹ cứu nước là một thành quả vĩ đại của cách mạng Việt Nam, khẳng định ý chí thống nhất đất nước không gì lay chuyển, khát vọng hòa bình cháy bỏng của Nhân dân Việt Nam, được hun đúc bởi truyền thống chống ngoại xâm từ trong lịch sử đến ngày nay.

Cao cả đức hy sinh - Mạch nguồn dựng xây đất nước
Văn hóa - Thể thao

Cao cả đức hy sinh - Mạch nguồn dựng xây đất nước

Đại thắng mùa Xuân 1975 đã khắc ghi những trang sử hào hùng trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam. Tinh thần hy sinh cao cả ấy - vì nước quên thân, vì dân quên mình - đã trở thành mạch nguồn bất tận, hun đúc niềm tin và khát vọng vươn mình của dân tộc ta. Hôm nay, trong hào khí tháng Tư lịch sử, toàn Đảng, toàn dân, toàn quân đang tiếp nối mạch nguồn ấy bằng cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy nhà nước - dám hy sinh lợi ích cá nhân vì một Việt Nam phồn vinh và thịnh vượng.

"Binh chủng đặc biệt" lay động cả non sông
Văn hóa - Thể thao

"Binh chủng đặc biệt" lay động cả non sông

Trên thế giới, hiếm có dân tộc nào sở hữu thứ "vũ khí" bảo vệ Tổ quốc độc đáo như vậy. "Vũ khí" ấy không phải gươm giáo, đạn bom, mà là những vần thơ thấm đẫm máu và hoa, là khúc ca hùng tráng át tiếng bom đạn, là thước phim lay động trái tim, là nét vẽ kiên cường trên trang giấy… Tất cả đã tạo nên sức mạnh tinh thần phi thường, đủ sức lấn át mọi vũ khí, hun đúc ý chí, tôi luyện quyết tâm đánh thắng kẻ thù, giành lại tự do cho Tổ quốc.

Trải qua chiến tranh càng thấy giá trị của hòa bình
Văn hóa - Thể thao

Trải qua chiến tranh càng thấy giá trị của hòa bình

Trưa ngày 30.4.1975, quân ta tiến vào Sài Gòn, chiếm Dinh Độc Lập. Tổng thống Việt Nam Cộng hòa Dương Văn Minh lên đài phát thanh Sài Gòn tuyên bố đầu hàng vô điều kiện. “Khi Đài Tiếng nói Việt Nam vừa đưa dứt thông tin đó, chúng tôi nhảy cẫng lên ôm chầm lấy nhau, nước mắt lưng tròng. Đó là những giọt nước mắt của hạnh phúc”...

Vòng tay lớn mãi để nối sơn hà...
Văn hóa - Thể thao

Vòng tay lớn mãi để nối sơn hà...

Thời gian có làm phai mờ dấu vết chiến tranh nhưng ký ức hào hùng vẫn in đậm trong trí nhớ những người có mặt trong thời khắc lịch sử 50 năm trước. Nhắc nhớ câu chuyện ấy tiếp thêm ngọn lửa truyền cảm hứng, biến niềm tin và tự hào thành động lực dựng xây Tổ quốc hôm nay.

“Vĩ tuyến 17 ngày và đêm” - Khát vọng và niềm tin
Văn hóa - Thể thao

“Vĩ tuyến 17 ngày và đêm” - Khát vọng và niềm tin

Bộ phim “Vĩ tuyến 17 ngày và đêm” chứa đựng bề dày lịch sử đất nước và con người Việt Nam một thời; số phận của các nhân vật mang chiều rộng về không gian, chiều dài về thời gian, gắn bó với số phận của dân tộc trong mọi biến cố lớn lao tại nơi giới tuyến chia cắt hai miền Nam - Bắc đầy khốc liệt.

Thống nhất nước nhà - con đường sống của Nhân dân ta
Văn hóa - Thể thao

Thống nhất nước nhà - con đường sống của Nhân dân ta

Ngày 6.7.1956, trong thư gửi đồng bào cả nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Thống nhất nước nhà là con đường sống của Nhân dân ta”. Ngày 30.4.1975, điều này đã trở thành hiện thực, thành cơ sở đầu tiên của kỷ nguyên độc lập - tự do trong 50 năm qua và tiếp tục trở thành nền tảng vững chắc cho kỷ nguyên mới.

50 năm thống nhất đất nước, vẹn nguyên ký ức ngày giải phóng
Văn hóa

Vẹn nguyên ký ức ngày giải phóng

50 năm đã trôi qua nhưng ký ức về ngày nối non sông liền một dải vẫn vẹn nguyên trong tâm trí những người đã chiến đấu vì đất nước, trong đó có Đại tá Trương Quang Siều, nguyên Phó Chỉ huy trưởng Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Quảng Bình.

Chính thức ra mắt sách “Con đường tương lai”
Văn hóa

Chính thức ra mắt sách “Con đường tương lai”

Ngày 29.4, tại Thư viện Quốc gia Việt Nam, Hội Nhà văn Hà Nội phối hợp với Viện Khoa học Giáo dục và Môi trường cùng một số doanh nghiệp tổ chức lễ ra mắt cuốn sách “Con đường tương lai” - Tập 1 của nhà văn Nguyễn Xuân Tuấn.

Nhân dân Sài Gòn - Gia Định kéo về Dinh Độc Lập chào mừng Quân giải phóng
Văn hóa - Thể thao

Nghệ thuật tạo và chớp thời cơ

Nghệ thuật tạo thời cơ, chớp thời cơ là một trong những yếu tố quyết định thắng lợi của cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975; thay vì 2 năm như kế hoạch đã đề ra, chúng ta chỉ mất 55 ngày đêm thu non sông về một mối.