Đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông là vấn đề hệ trọng, mang tính quốc sách hàng đầu, được đông đảo cử tri và Nhân dân, nhất là đội ngũ quản lý giáo dục, giáo viên và các bậc phụ huynh quan tâm. Do đó, lần đầu tiên, phiên giám sát chuyên đề của Ủy ban Thường vụ Quốc hội chiều 14.8 đã được phát thanh, truyền hình trực tiếp.

Đánh giá sâu hơn những hạn chế để có giải pháp phù hợp

Báo cáo kết quả giám sát chuyên đề sát chuyên đề việc thực hiện Nghị quyết số 88/2014/QH13và Nghị quyết số 51/2017/QH14 của Quốc hội về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông ghi nhận, trong bối cảnh phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, Nghị quyết số 88/2014/QH13 và Nghị quyết số 51/2017/QH14 của Quốc hội đã được Chính phủ, các bộ, ngành Trung ương, các tỉnh, thành phố và nhất là Bộ Giáo dục và Đào tạo, ngành giáo dục và toàn thể đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục phổ thông tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện nghiêm túc, với tinh thần trách nhiệm, quyết tâm cao, tạo chuyển biến tích cực, đạt được nhiều kết quả quan trọng, đáng ghi nhận.

Trong đó, về đổi mới chương trình giáo dục phổ thông, Đoàn giám sát nhận thấy, chương trình giáo dục phổ thông mới được xây dựng công phu, nghiêm túc, dựa trên cơ sở chính trị, khoa học, lý luận và thực tiễn, có tính kế thừa và phát triển; bám sát mục tiêu, yêu cầu và nội dung đổi mới theo Nghị quyết số 29-NQ/TW và Nghị quyết số 88/2014/QH13. Quy trình xây dựng, thẩm định, phê duyệt, ban hành Chương trình giáo dục phổ thông 2018 đã được thực hiện đúng quy định, công khai, minh bạch. Chương trình giáo dục phổ thông mới đã thay đổi từ truyền thụ kiến thức sang định hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh; xác định rõ 5 phẩm chất và 10 năng lực chủ yếu, cốt lõi cần phát triển đối với học sinh phổ thông; đổi mới đồng bộ về nội dung, phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá.

Việc đổi mới phương pháp giáo dục được tổ chức thực hiện ở tất cả các cơ sở giáo dục; được định hướng trong Chương trình tổng thể; cụ thể hóa trong các chương trình môn học và được thể hiện ở từng nội dung giáo dục, hướng tới mục tiêu phát triển năng lực, phẩm chất theo yêu cầu của Chương trình. Học sinh phát huy tính chủ động, sáng tạo, giáo viên đóng vai trò là người tổ chức, kiểm tra, định hướng. Hình thức tổ chức dạy học được đa dạng hóa, ứng dụng công nghệ tiên tiến. Nhiều mô hình giáo dục và phương pháp giáo dục mới được áp dụng trong thực tiễn. Các địa phương đã quan tâm chuẩn bị các điều kiện để triển khai thực hiện đổi mới chương trình giáo dục phổ thông nói chung và phát triển, nâng cao năng lực đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục nói riêng, trong đó có nội dung về đổi mới phương pháp giáo dục.

Đánh giá cao những kết quả tích cực đạt được trong việc thực hiện Nghị quyết 88 và Nghị quyết 51 của Quốc hội về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng đề nghị, bổ sung vào báo cáo kết quả giám sát nội dung đánh giá, ghi nhận những nỗ lực, sáng tạo của ngành giáo dục trong việc triển khai thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông năm 2018. Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật nêu rõ, trong bối cảnh có rất nhiều khó khăn, đặc biệt là giai đoạn cuối năm 2019 - 2020 khi cả hệ thống chính trị phải tập trung phòng, chống đại dịch Covid - 19 nhưng ngành giáo dục đã rất nỗ lực vừa triển khai ứng phó với đại dịch Covid - 19, vừa tiến hành cải cách giáo dục. Thực tế cho thấy, trong quá trình triển khai thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018 có rất nhiều cách làm sáng tạo của đội ngũ nhà giáo cũng như các cơ sở giáo dục.

Bên cạnh những kết quả đáng ghi nhận, việc thực hiện Nghị quyết 88 và Nghị quyết 51 vẫn còn những tồn tại, hạn chế như: vẫn còn tình trạng ban hành văn bản lãnh đạo, chỉ đạo, hướng dẫn triển khai thực hiện chưa bảo đảm yêu cầu về tiến độ và chất lượng, chưa phù hợp với quy định và yêu cầu của thực tiễn; việc thiết kế nội dung tích hợp ở các môn học cấp trung học cơ sở chưa hợp lý; việc xây dựng các tổ hợp môn học tại cấp trung học phổ thông còn bất cập, chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu định hướng nghề nghiệp và nhu cầu của học sinh; tình trạng thừa, thiếu giáo viên cục bộ và thiếu giáo viên dạy các môn học mới diễn ra phổ biến; việc biên soạn, thực nghiệm, thẩm định sách giáo khoa còn nhiều bất cập…

Liên quan đến vấn đề biên soạn sách giáo khoa, báo cáo kết quả giám sát nêu rõ, Bộ Giáo dục và Đào tạo không tổ chức biên soạn được một bộ sách giáo khoa theo quy định của Nghị quyết số 88/2014/QH13, chưa thực hiện đầy đủ trách nhiệm của Nhà nước, nhất là việc quản lý, phát triển chương trình, nội dung giáo dục phổ thông; quản lý, điều tiết giá sách giáo khoa; thực hiện chính sách xã hội với học sinh dân tộc thiểu số, học sinh khuyết tập, học sinh ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, miền núi, biên giới, hải đảo. 

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật cho rằng, báo cáo của Đoàn giám sát và dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về chuyên đề giám sát này cần đánh giá sâu hơn nữa những hạn chế, bất cập khi không có một bộ sách giáo khoa của Nhà nước, để trên cơ sở đó có giải pháp phù hợp hơn đối với vấn đề này. 

Nâng cao nhận thức, tạo sự đồng thuận, thống nhất để triển khai thực hiện

Từ kết quả giám sát, Đoàn giám sát đã đề xuất 3 nhóm giải pháp về thể chế, cơ chế và tổ chức thực hiện. Trong số nhóm giải pháp về thể chế, Đoàn giám sát kiến nghị, Chính phủ và các bộ, ngành liên quan cần hoàn thành việc hướng dẫn thi hành Luật Giáo dục 2019 trong năm 2024.

Cơ bản nhất trí với ba nhóm nhiệm vụ, giải pháp được nêu trong báo cáo, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật cũng đề nghị, Chính phủ, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần đánh giá khả năng hoàn thành việc ban hành một số văn bản quy định chi tiết và hướng dẫn thực hiện Luật Giáo dục năm 2019, nếu có thể thì cần xác định hoàn thành sớm hơn bởi đây là nhiệm vụ cần hết sức khẩn trương.

Đối với nhóm giải pháp về nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về đổi mới chương trình giáo dục phổ thông, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật đề nghị, cần ưu tiên, quan tâm hàng đầu việc tuyên truyền, quán triệt, phổ biến về chương trình, sách giáo khoa mới, nhằm nâng cao nhận thức cũng như tạo sự đồng thuận, thống nhất để triển khai thực hiện. Đây là vấn đề có tính chất nền tảng để qua đó khẳng định tính đúng đắn của chủ trương, đường lối của Đảng về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông. Đối tượng cần tập trung tuyên truyền, phổ biến không chỉ giới hạn trong đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục và đội ngũ giáo viên mà bao gồm cả cử tri, Nhân dân, phụ huynh học sinh bởi thực tế thời gian qua cho thấy trong dư luận xã hội vẫn có những ý kiến e ngại về tính phù hợp của đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông.

Tham gia Đoàn giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Đỗ Văn Chiến cũng đề nghị, phải làm tốt hơn nữa công tác tuyên truyền, vận động, truyền thông về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông, nhằm tạo sự thống nhất cao trong nội bộ ngành giáo dục, đào tạo và tạo sự đồng thuận cao trong xã hội, thực hiện tốt hơn nữa phương châm dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng.

Về chính sách của Nhà nước, Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đề nghị, Nhà nước cần có chính sách để thực hiện đổi mới chương trình, sách giáo khoa phổ thông, đặc biệt là chính sách đối với vùng dân tộc thiểu số và miền núi, những nơi còn khó khăn. Phải quán triệt sâu sắc hơn nữa nguyên lý cơ bản về chính sách dân tộc, quán triệt sâu sắc ý kiến chỉ đạo rất cụ thể của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ trong phiên chất vấn đối với Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Hầu A Lềnh đó là chính sách dân tộc phải tiếp cận cả hai yếu tố: địa bàn và dân tộc. Hiến pháp đã quy định chính sách dân tộc do Quốc hội quyết định.

Trong phát biểu kết luận, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn - Trưởng Đoàn giám sát nêu rõ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội yêu cầu Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ tiếp tục chỉ đạo các bộ, ngành địa phương nhìn nhận, rút kinh nghiệm về các tồn tại, hạn chế; khẩn trương triển khai các kiến nghị nêu trong Báo cáo của Đoàn giám sát để triển khai thành công Chương trình.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội yêu cầu Chính phủ tập trung lãnh đạo, chỉ đạo triển khai Chương trình theo lộ trình, tiến độ, chất lượng. Tiếp tục chỉ đạo nghiên cứu, hoàn thiện, phát triển Chương trình giáo dục phổ thông 2018 phù hợp với mục tiêu, yêu cầu đặt ra. Rà soát, đánh giá tác động về việc tích hợp nội dung các môn học ở bậc trung học cơ sở, điều chỉnh kịp thời nếu thấy không phù hợp. Tiếp tục chú trọng việc hướng dẫn việc đổi mới nội dung giáo dục, phương pháp giáo dục, phương pháp đánh giá chất lượng giáo dục.