Vài năm trở lại đây, cây măng được phát triển và mở rộng, phục vụ mục đích kinh tế gắn với trồng rừng, hình thành các chuỗi liên kết sản xuất, chế biến măng theo chuỗi giá trị nông dân - tổ hợp tác - hợp tác xã - doanh nghiệp xuất khẩu, nhằm giải quyết việc làm, đem lại thu nhập cho bà con vùng đồng bào dân tộc thiểu số.
Từ cây rừng trở thành sản phẩm Ocop tiêu biểu
Huyện Vân Hồ có hàng nghìn ha rừng tre tự nhiên, người dân ở đây thường thu hái măng tươi về sơ chế bán lại cho thương lái. Nhưng thu nhập như vậy không cao, hơn nữa, việc thu hái măng của bà con rất vất vả vì măng mọc trong rừng sâu, đường đi trơn trượt rất nguy hiểm.
Nhận thấy những khó khăn của bà con, và muốn tận dụng nguồn nguyên liệu quý của địa phương, chị Cao Thị Tâm đã đứng lên thành lập Hợp tác xã (HTX) nông nghiệp trung tâm Tân Xuân 269 chuyên về sản xuất măng nứa sấy khô.
Nói về hành trình đưa sản phẩm thủ công của quê hương thành sản phẩm Ocop tiêu biểu, chị Cao Thị Tâm cho biết, tháng 4.2019, mô hình chuỗi măng sạch đầu tiên được triển khai tại 3 xã Xuân Nha, Tân Xuân và Chiềng Xuân do Dự án “Nâng cao quyền năng kinh tế cho phụ nữ dân tộc thiểu số thông qua phát triển chuỗi măng sạch huyện Vân Hồ” thuộc Chương trình GREAT của Chính phủ Úc tài trợ. HTX sản xuất măng sạch Tân Xuân 269 đã được chọn để tham gia dự án.
Dự án đã đào tạo tư vấn thành lập các tổ hợp tác và HTX; hướng dẫn thu hái và chế biến măng rừng tự nhiên bền vững, bảo đảm các tiêu chuẩn hữu cơ; hỗ trợ các dụng cụ phục vụ chế biến, nhà xưởng, nhà sấy năng lượng mặt trời; liên kết sản xuất tiêu thụ với các công ty xuất khẩu. Ngoài ra, Dự án còn tư vấn hỗ trợ xây dựng thương hiệu sản phẩm, hỗ trợ đưa măng lên sàn giao dịch thương mại điện tử...
Từ những kỹ thuật học được và sự ứng dụng linh hoạt trong chế biến, sản phẩm măng của HTX Tân Xuân 269 đã được công nhận là sản phẩm Ocop 4 sao và được đông đảo người tiêu dùng đón nhận.
Kết nối phụ nữ với thị trường
Nói về những ngày đầu lập nghiệp, chị Cao Thị Tâm cho biết: “Ban đầu tôi cũng gặp rất nhiều khó khăn bởi vốn nhập hàng, đầu tư máy móc, thiết bị tới hơn một nửa là vay ngân hàng, phần còn lại là các chị em trong HTX góp lại do tin tưởng mình. Tuy nhiên, nhờ có Dự án phát triển vùng mang sạch tôi đã học hỏi cách bán hàng, thu hút khách hàng, tìm kiếm đối tác và tạo điểm nhấn cho thương hiệu để sản phẩm có đầu ra thuận lợi”.
Không chỉ HTX của chị Cao Thị Tâm mà nhiều HTX thuộc Dự án “Nâng cao quyền năng kinh tế cho phụ nữ dân tộc thiểu số thông qua phát triển chuỗi măng sạch huyện Vân Hồ” đều vươn lên mạnh mẽ và xây dựng được chỗ đứng trên thị trường. Điển hình như HTX sản xuất măng sạch Xuân Nha, bản Tưn. Bà Lò Thị Nguyễn, Giám đốc HTX cho biết, HTX có 13 thành viên, có nhà ươm 1.000 m², nhà xưởng 500 m² và nhà sấy năng lượng mặt trời 100 m². HTX ký hợp đồng thu mua nguyên liệu măng từ các tổ hợp tác và ký kết hợp đồng sản xuất, cung cấp măng xuất khẩu với Công ty cổ phần Yên Thành.
Năm 2021, được sự cho phép của Kiểm lâm và được hướng dẫn kỹ thuật thu hái măng tự nhiên bền vững, HTX thu hoạch và xuất khẩu 15 tấn thành phẩm măng hốc muối chua. Sản phẩm măng hốc muối chua đã được xây dựng thương hiệu, có tem nhãn trích xuất nguồn gốc và được công nhận sản phẩm OCOP 3 sao cấp tỉnh. Với mục tiêu sản xuất măng hàng hóa, ngoài khai thác măng rừng tự nhiên, HTX đã vận động các thành viên chuyển đổi trồng mới 150 ha măng Bát độ xuất khẩu.
Dự án “Nâng cao quyền năng kinh tế cho phụ nữ dân tộc thiểu số thông qua phát triển chuỗi măng sạch huyện Vân Hồ” hiện đã được nhân rộng ra 19 xã của 5 huyện: Bắc Yên, Phù Yên, Sốp Cộp, Sông Mã và Vân Hồ, với 7 HTX, 34 tổ hợp tác, hơn 2.900 hộ tham gia. Dự án đã hỗ trợ xây dựng được 3 vườn ươm cây giống măng Bát Độ quy mô 5 vạn cây giống/năm; hỗ trợ 23 nồi luộc măng cải tiến, 4 nhà sấy năng lượng mặt trời và 2 nhà xưởng chế biến cho các HTX. Hỗ trợ, tư vấn thành lập các chuỗi liên kết sản xuất măng xuất khẩu giữa nông dân - tổ hợp tác - HTX - doanh nghiệp xuất khẩu.
Đến năm 2025, dự kiến vùng nguyên liệu măng Bát độ trên địa bàn tỉnh sẽ tăng khoảng 5.000 ha, tổng sản lượng khoảng 50.000 tấn nguyên liệu. Để phát triển mô hình trồng măng Bát độ bền vững, hiệu quả cần phát triển mở rộng vùng trồng theo quy hoạch; duy trì và mở rộng liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị nông dân - tổ hợp tác - HTX - doanh nghiệp xuất khẩu, cam kết về giá, đầu ra ổn định cho các HTX và tổ hợp tác. Các HTX, tổ hợp tác củng cố bộ máy tổ chức, tài chính, nâng cao năng lực, khả năng quản trị... nhằm tạo việc làm, thu nhập bền vững cho đồng bào dân tộc thiểu số.
