Quan tâm đến đấu giá tài sản có giá trị lớn, khó định giá hay tài sản dạng "phi vật thể" như: quyền sử dụng đất, quyền khai thác khoáng sản, quyền sử dụng rừng, cho thuê rừng…, đại biểu Trần Văn Khải nêu rõ, việc đấu giá những tài sản này rất khác biệt, có nhiều bất cập. Vì vậy, "cần nghiên cứu bổ sung quy định chặt chẽ hơn, đặc biệt là các hành vi nghiêm cấm đối với người tham gia đấu giá tài sản như đấu giá quyền sử dụng đất".
Lỗ hổng lớn nhất là xác định “vốn thực có” của người tham gia đấu giá
Từ thực tế hoạt động đấu giá tài sản hiện nay, đại biểu Trần Văn Khải nêu hai vấn đề.
Thứ nhất, tình trạng người tham gia đấu giá không đủ năng lực tài chính đang là phổ biến.
Theo Luật Đấu giá tài sản hiện hành, Khoản 5 Điều 9 quy định các hành vi bị nghiêm cấm đối với người tham gia đấu giá tài sản không có quy định xác định nguồn lực tài chính của người tham gia đấu giá. Việc này dẫn đến tình trạng lợi dụng đấu giá làm rối loạn thị trường đất đai hay “đấu giá hộ” do không đủ nguồn lực tài chính, nhiều trường hợp "dựa hoàn toàn" vào ngân hàng bảo lãnh. Hay trường hợp bỏ cọc xảy ra không dễ thu tiền cọc. Hay trúng đấu giá xong triển khai dự án trì trệ… Chỉ rõ thực tế nêu trên, theo đại biểu Trần Văn Khải, "đây là vấn đề rất nghiêm trọng đã xảy ra phổ biến, đặc biệt là đấu giá quyền sử dụng đất".
Trong thực tiễn đấu giá quyền sử dụng đất vừa qua, vấn đề vướng mắc nhất hiện nay cũng là lỗ hổng pháp lý lớn nhất là xác định năng lực tài chính “vốn thực có” của người tham gia đấu giá quyền sử dụng đất. Làm sao kiểm soát nguồn tài chính, “nguồn vốn” công khai, minh bạch người tham gia đấu giá có đủ năng lực tài chính để tham gia đấu giá?
Theo đại biểu Trần Văn Khải, đây không chỉ là câu chuyện của Luật Đất đai mà còn là chuyện đầu cơ phức tạp, họ có thể lợi dụng từ giai đoạn đấu giá, bị can thiệp bởi nguồn "vốn đen" chiếm dụng hay rửa tiền... Điều này dẫn đến tính khả thi của tài sản đấu giá chậm trễ, kéo dài, bị khai thác sử dụng theo ý đồ doanh nghiệp hay thế lực khác, kìm hãm sự phát triển kinh tế - xã hội hay tác động đến an ninh xã hội, như quyền sử dụng rừng, quyền khai thác khoáng sản, quyền sử dụng đất vàng, đất ven biển, đất tiếp giáp khu vực an ninh - quốc phòng... trong khi doanh nghiệp thì bị thao túng bởi các nhà đầu tư nước ngoài ngày càng nhiều hơn.
Vì vậy, cùng với việc nghiên cứu hoàn thiện quy định về 8 trường hợp đấu giá tại Điều 118 Luật Đất đai, đại biểu Trần Văn Khải đề nghị, cần nghiên cứu bổ sung quy định: Nghiêm cấm người tham gia đấu giá tài sản không đủ nguồn lực tài chính hay sử dụng nguồn vốn không minh bạch để tham gia đấu giá hay việc liên kết nhận ủy quyền tham gia đấu giá, trả giá cho bên thứ 2, thứ 3 vào điểm 5, Điều 9, Luật Đấu giá tài sản sửa đổi lần này.
Từ đó, khắc phục tình trạng nhũng nhiễu trong đấu giá quyền sử dụng đất bằng nguồn vốn thiếu minh bạch, người tham gia đấu giá có thể trả giá cao ngất rồi bỏ cọc bóp méo thị trường đất đai hoặc giành giật quyền mua tài sản "phi vật thể" giá trị kinh tế, thương mại, an ninh, xã hội... rất lớn tuy không "bỏ cọc" nhưng không có đủ nguồn lực tài chính, nguồn vốn mua rồi "để đấy" chờ thời cơ sang nhượng, liên kết hay chuyển đổi.
Nghiêm cấm việc để người không đủ năng lực tài chính tham gia đấu giá
Thứ hai, về hiện tượng “cò đấu giá”, “quân xanh, quân đỏ” lộng hành, để ngăn chặn hiện tượng này, hay thông đồng, dìm giá, làm sai lệch kết quả đấu giá, đe dọa người tham gia đấu giá để “dìm giá”; bỏ giá rất cao một số lô đất, rồi "bỏ cọc", tạo mặt bằng “giá ảo" để thao túng thị trường..., thì việc xử lý nghiêm việc để “lộ lọt thông tin” như dự thảo Luật là cần thiết. Khẳng định điều này, song theo đại biểu Trần Văn Khải, cần nghiên cứu bổ sung ở điểm 2, điểm 3, Điều 9 quy định nghiêm cấm về tổ chức đấu giá tài sản và Hội đồng đấu giá tài sản để người không đủ năng lực tài chính, “nguồn vốn” tham gia đấu giá tài sản.
Về trình tự, thủ tục đấu giá tài sản tại Chương 3, Điều 38 quy định đăng ký đấu giá tài sản, tại điểm 4, về những người không được tham gia đăng ký đấu giá tài sản, đại biểu Trần Văn Khải đề nghị, cần bổ sung quy định không đủ năng lực tài chính (nhằm xác định lý lịch tài chính người tham gia đấu giá vào hồ sơ, trong đó xác định rõ ngành nghề, công việc, nguồn vốn, lịch sử tham gia đấu giá, việc đóng thuế, vi phạm hành chính, kinh tế…).
"Những bổ sung này là rất cần thiết, nhất là người tham gia đấu giá những tài sản có giá trị rất lớn, tài sản "phi vật thể" là quyền sử dụng đất, quyền khai thác khoáng sản hay quyền sử dụng rừng", đại biểu Trần Văn Khải chỉ rõ, "quyền sử dụng đất trong nhiều trường hợp là tài sản rất lớn, có ý nghĩa phát triển kinh tế - xã hội, sử dụng lâu dài liên quan đến an ninh kinh tế, quốc phòng..., vì vậy, không phải ai cũng có đủ năng lực tài chính để tham gia đấu giá".
