Khẳng định vị thế, vai trò của kinh tế tư nhân trong kỷ nguyên mới

- Trong bài viết “Phát triển kinh tế tư nhân - đòn bẩy cho một Việt Nam thịnh vượng”, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh, kinh tế tư nhân phải là lực lượng tiên phong trong kỷ nguyên mới. Ông có suy nghĩ gì về quan điểm này?

- Bài viết của Tổng Bí thư thể hiện sự thay đổi rất mạnh mẽ trong quan điểm của Đảng về phát triển kinh tế tư nhân. Quay trở lại lịch sử, khoảng đầu những năm 1980, khi chúng ta tiến hành công cuộc “cải tạo công thương nghiệp tư bản tư doanh” thì kinh tế tư nhân là đối tượng bị xóa bỏ, không được chấp nhận.

Đến năm 1986, chúng ta đổi mới tư duy kinh tế, từ kinh tế kế hoạch tập trung sang kinh tế thị trường thì khi đấy chúng ta mới thừa nhận sự tồn tại của kinh tế nhiều thành phần, trong đó có kinh tế tư nhân.

Điều đó có nghĩa là kinh tế tư nhân từ không được phép tồn tại sang cho phép được tồn tại. Tuy nhiên, lúc đó, kinh tế tập thể, kinh tế nhà nước, các thành phần kinh tế khác được đánh giá cao hơn, kinh tế tư nhân chỉ là một thành phần được phép tồn tại chứ chưa được có vị thế.

Khoảng chừng mười năm sau chúng ta mới nâng vị thế của kinh tế tư nhân thêm một bước nữa, đó là, coi mọi thành phần kinh tế đều được tồn tại bình đẳng với nhau.

Nếu như trong giai đoạn đầu đổi mới, kinh tế tư nhân chỉ giữ vai trò thứ yếu, nền kinh tế chủ yếu dựa vào khu vực nhà nước và vốn đầu tư nước ngoài thì trong hai thập niên trở lại đây, nhất là khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 09 năm 2011 và Trung ương ban hành Nghị quyết 10 năm 2017 về phát triển kinh tế tư nhân, khu vực này đã trỗi dậy mạnh mẽ, trở thành một trong những trụ cột quan trọng hàng đầu của nền kinh tế và ngày càng thể hiện là động lực quan trọng nhất để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế quốc gia.

Nhìn lại quá trình đó, chúng ta thấy rất rõ bước chuyển về mặt tư tưởng, quan điểm, nhận thức của Đảng đối với vai trò của kinh tế tư nhân. Bài viết của Tổng Bí thư về kinh tế tư nhân xác định rõ hơn và đúng vị thế của kinh tế tư nhân trong nền kinh tế nước ta là “một trong những trụ cột quan trọng hàng đầu của nền kinh tế” và “ngày càng thể hiện là động lực quan trọng nhất” để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế quốc gia.

- Mặc dù kinh tế tư nhân nước ta đóng góp ngày càng lớn song khu vực này hiện vẫn đối mặt với nhiều rào cản nên chưa thể bứt phá được. Theo ông, đâu là rào cản lớn nhất?

- Về mặt thể chế và luật pháp, chúng ta đã công nhận các ngành kinh tế đều bình đẳng và không có phân biệt. Tuy nhiên, trên thực tế, khu vực kinh tế tư nhân vẫn đối mặt với những rào cản lớn, bị kìm hãm sự phát triển. Hiện nay, vướng mắc lớn nhất kìm hãm kinh tế tư nhân phát huy vai trò, năng lực chính là nguồn lực của kinh tế nhân hiện còn rất yếu. 95% tổng số doanh nghiệp nước ta là doanh nghiệp nhỏ và vừa, do đó, nguồn lực của kinh tế tư nhân vốn đã nhỏ lại còn phân tán ở rất nhiều đối tượng khác nhau và không có sự liên kết với nhau để tạo sức mạnh.

Kinh tế tư nhân của nước ta cũng chưa có sự định hướng chiến lược để phát triển dài hạn, chưa có tầm nhìn tương lai, một phần do năng lực của kinh tế tư nhân còn hạn chế, một phần nữa là do khu vực tư nhân chưa có sân chơi. Chẳng hạn, doanh nghiệp nhà nước trong lĩnh vực, trong ngành nào thì nhà nước đã định hướng cho doanh nghiệp đó hướng phát triển, dành thị trường, dành sân chơi cho doanh nghiệp đó; còn kinh tế tư nhân thì anh buộc phải tự thân vận động, tự mày mò, xoay sở và nếu bị cạnh tranh thì mất thị trường ngay. Do vậy, nếu có thị trường, có sân chơi, có định hướng chiến lược phát triển dài hạn, kinh tế tư nhân mới yên tâm tập trung đầu tư nguồn lực để phát triển, thực sự phát huy vai trò là một động lực, đòn bẩy cho sự bứt phá về tăng trưởng trong thời gian tới.

Phải nhất quán chính sách để kinh tế tư nhân thực sự an tâm đầu tư, phát triển

- Những năm gần đây, Đảng, Nhà nước ta thể hiện quyết tâm rất lớn và hành động quyết liệt trong việc tháo gỡ những điểm nghẽn về thể chế, cải thiện môi trường đầu tư - kinh doanh nhằm tạo thuận lợi hơn cho các thành phần kinh tế, trong đó có kinh tế tư nhân phát triển. Ông đánh giá thế nào về những bước tiến mà chúng ta đạt được trong lĩnh vực này?

- Đúng là trong thời gian vừa qua đã có rất nhiều những thay đổi nhằm hoàn thiện thể chế, kiến tạo phát triển, trong đó có kiến tạo môi trường để kinh tế tư nhân phát triển. Chẳng hạn như, chúng ta thay đổi từ quan điểm không cho phép kinh tế tư nhân tồn tại đến chỗ được phép tồn tại, rồi đến bình đẳng với các thành phần kinh tế khác và đến chỗ có vị thế, vai trò, tầm quan trọng trong nền kinh tế quốc gia. Bây giờ, quan điểm của chúng ta là kinh tế tư nhân đóng vai trò quan trọng nhất. Đấy là sự thay đổi rất lớn về mặt quan điểm, nhận thức. Thậm chí, các doanh nghiệp nhà nước còn nói rằng họ ước mơ được như tư nhân bởi vì doanh nghiệp tư nhân được quyền làm tất cả mọi thứ mà pháp luật không cấm, còn doanh nghiệp nhà nước chỉ được làm những thứ mà nhà nước cho phép đầu tư, kinh doanh.

Môi trường đầu tư, kinh doanh của chúng ta đã có rất nhiều cải thiện so với trước đây và thu hút các đầu tư nước ngoài rất tốt, tạo môi trường cạnh tranh tốt. Trong nước cũng có nhiều tập đoàn tư nhân mạnh, có những tập đoàn tạo ra sản phẩm có thể thay thế, cạnh tranh rất tốt với những sản phẩm của nước ngoài. Nhiều khu vực của nước ta đã phát triển nhờ vào các tập đoàn tư nhân trong nước, tạo ra tiềm lực và thậm chí là có nhiều tập đoàn tư nhân vươn ra thế giới để đầu tư và cạnh tranh được với quốc tế. Điều đó chứng tỏ rằng Nhà nước đã có những tháo gỡ và thúc đẩy cho kinh tế tư nhân phát triển.

Bên cạnh những kết quả tích cực đó, chúng ta cũng thấy rằng, vẫn cần có định hướng của Nhà nước, cần có bàn tay của Nhà nước, cần có sự hỗ trợ của Nhà nước để kinh tế tư nhân thực sự phát huy vai trò, thực sự trở thành đòn bẩy cho sự đột phá về tăng trưởng của đất nước.

- Cụ thể, kinh tế tư nhân cần những sự hỗ trợ nào của Nhà nước, theo ông?

- Như tôi đã nói ở trên, kinh tế tư nhân cần được dành thị trường để phát triển. Bản thân sản phẩm mà doanh nghiệp trong nước nói chung tạo ra, kể cả doanh nghiệp quốc doanh và doanh nghiệp tư nhân, đã tạo ra, sản xuất ra thì chúng ta phải có thị trường cho những sản phẩm ấy được tiêu thụ. Doanh nghiệp có thị trường cam kết để tiêu thụ sản phẩm thì người ta mới có thể yên tâm đầu tư sản xuất và có khả năng cạnh tranh. Do vậy, cần phải có chính sách bảo hộ cho các doanh nghiệp trong nước nói chung đối với sản phẩm, hàng hoá sản xuất ra được tiêu thụ ở trong nước và không bị các sản phẩm nhập khẩu cạnh tranh.

Ngay cả trong lĩnh vực mua sắm công, cần phải ưu tiên cho những hàng hóa, vật tư, phương tiện được sản xuất trong nước. Nhà nước phải đi đầu trong chuyện đó và phải tạo khuôn khổ để thúc đẩy người dân trong nước, những doanh nghiệp trong nước ưu tiên mua sắm, tiêu dùng sản phẩm, hàng hóa sản xuất trong nước. Cùng với đó, cần phải tạo nhiều cơ hội cho các doanh nghiệp tư nhân tham gia vào nhiều hơn vào những chương trình đầu tư công của Chính phủ.

Nhà nước cũng cần có những chính sách khuyến khích các doanh nghiệp tư nhân trong phong trào khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo bởi đây chính là động lực mới để tạo ra được sự bứt phá trong tăng trưởng.

Khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo gắn với yếu tố rủi ro cao, do vậy, đầu tư của nhà nước trong lĩnh vực rủi ro còn rất hạn chế do việc sử dụng ngân sách Nhà nước để đầu tư đòi hỏi cần phải quản lý chặt chẽ, tuy nhiên khu vực tư nhân lại rất sẵn sàng. Khu vực tư nhân sẵn sàng chấp nhận “5 ăn, 5 thua”, thậm chí lĩnh vực nào càng rủi ro cao, lợi nhuận mang lại càng lớn nên khu vực tư nhân sẵn sàng chấp nhận sự mạo hiểm. Do đó, có nhiều dư địa cho kinh tế tư nhân tham gia và Nhà nước cần phải thúc đẩy, khuyến khích để kinh tế tư nhân đầu tư vào những lĩnh vực mới, lĩnh vực mạo hiểm.

So với trước đây, bây giờ chúng ta đã “mở ra” rất nhiều lĩnh vực cho kinh tế tư nhân tham gia vào, chúng ta đã bỏ tư tưởng “không quản được thì cấm” và cho phép kinh tế tư nhân được tự do đầu tư, kinh doanh trong rất nhiều lĩnh vực mới, chưa từng có trước đây như tiền số, tiền ảo, công nghệ số, tài chính số…

- Cộng đồng doanh nghiệp đang rất hồ hởi và đặt nhiều kỳ vọng vào Nghị quyết mới của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân. Cá nhân ông kỳ vọng gì vào Nghị quyết này?

- Những điều mà chúng ta hy vọng trong thời gian tới đây là những thay đổi mạnh mẽ không chỉ dừng lại ở tư duy, nhận thức mà cả trong hành động đối với kinh tế tư nhân. Bài viết của Tổng Bí thư về kinh tế tư nhân đã cho thấy tư duy mới, đề cao vị trí, vai trò của kinh tế tư nhân trong nền kinh tế quốc gia và đưa ra những định hướng chính sách hỗ trợ để kinh tế tư nhân phát triển. Bài viết đề cập đến việc cần có các chính sách cụ thể để hỗ trợ, khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tư nhân phát triển, bao gồm cả việc cải cách thủ tục hành chính, giảm thiểu rào cản kinh doanh.

Tôi hy vọng rằng, tới đây Bộ Chính trị ban hành nghị quyết về kinh tế tư nhân sẽ giúp tạo ra sự chuyển biến thực chất từ quyết tâm sang hành động. Nhà nước phải có các hành động đó là đưa tay ra định hướng, dẫn dắt và nâng đỡ cho kinh tế tư nhân phát triển. Cần có sự định hướng của Nhà nước để kinh tế tư nhân đầu tư vào những lĩnh vực nào, đầu tư cho nhóm doanh nghiệp nào, thậm chí có thể phải đặt ra mệnh lệnh hành chính cho các doanh nghiệp cụ thể để tránh tình trạng kinh tế tư nhân tự cạnh tranh với nhau.

Cần phải có những chính sách nhằm giúp tạo dựng được những doanh nghiệp tư nhân lớn, dựng lên những trụ cột lớn trong khu vực kinh tế tư nhân và những thứ khác sẽ xoay quanh những trụ cột đó, thay vì để tình trạng chia năm, xẻ bảy thị trường. Do đó, rất cần có bàn tay của Nhà nước trong việc hỗ trợ kinh tế tư nhân phát triển, phải có cam kết thị trường và cũng phải nhất quán chính sách để kinh tế tư nhân thực sự an tâm, tin tưởng và đầu tư phát triển.

- Xin cảm ơn ông!