Bước đầu thay đổi nhận thức

Các sở, ngành nói "không” với rác thải nhựa

Những năm gần đây, lượng rác thải nhựa ngày càng gia tăng ở Việt Nam. Chỉ tính riêng trên địa bàn TP Hà Nội, khối lượng rác thải sinh hoạt phát sinh từ 5.500 - 6.000 tấn; trong đó, rác thải nhựa chiếm khoảng 8 - 10%. Các sản phẩm nhựa và túi nilon đã trở nên phổ biến trong cuộc sống người dân nhưng để lại những hậu quả không nhỏ đến môi trường, sức khỏe con người và hệ sinh thái.

Thực tế trên, từ năm 2019, thực hiện lời kêu gọi của Thủ tướng về chống rác thải nhựa, Hà Nội đã có nhiều chính sách, lộ trình thực hiện chương trình chống rác thải nhựa trên địa bàn thành phố. Cụ thể, tăng cường tuyên truyền nhằm thay đổi ý thức của người dân trong việc chống rác thải nhựa như: Không dùng chai nhựa tại các công sở, giảm túi nilon khi đi chợ, giảm bớt sử dụng nhựa trong cuộc sống hàng ngày, tiêu hủy rác thải nhựa...

Đến nay, sau gần 1 năm thực hiện kế hoạch của thành phố, toàn bộ cơ quan, đoàn thể, đơn vị trực thuộc UBND thành phố không sử dụng túi nilon khó phân hủy và các sản phẩm nhựa sử dụng một lần trong quá trình hoạt động tại công sở, tổ chức họp, hội nghị, hội thảo. Đặc biệt, để ngăn chặn rác thải nhựa tại các cơ quan, đơn vị, Sở Tài chính Hà Nội không bố trí và duyệt nguồn vốn ngân sách cho việc mua chai nước nhựa phục vụ tại cuộc họp, hội thảo. Đồng thời, phối hợp với Sở Công thương kêu gọi các siêu thị, cửa hàng cam kết không sử dụng bao bì túi nilon, chuyển dần sang dùng các sản phẩm thân thiện với môi trường.

Chi cục trưởng Chi cục Bảo vệ môi trường, Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội Mai Trọng Thái cho biết thêm, Hội liên hiệp Phụ nữ Hà Nội cũng đã tổ chức tuyên truyền cho các hội viên hội phụ nữ thuộc các quận, huyện, thị xã về tác hại của rác thải nhựa; đồng thời để khuyến khích hội viên hội phụ nữ tăng cường sử dụng các sản phẩm thân thiện với môi trường có thể sử dụng nhiều lần và dễ phân hủy cho hội viên hội phụ nữ thuộc các quận, huyện, thị xã.

Đánh giá hiệu quả từ những chính sách mà TP Hà Nội đưa ra về phòng, chống rác thải nhựa, Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Hà Nội, PGS.TS. Bùi Thị An cho rằng: Từ việc làm rất nhỏ khi các cơ quan, đơn vị tại Hà Nội không sử dụng chai nhựa một lần trong cuộc họp nhưng đã thể hiện được hiệu quả hoạt động điều hành của TP Hà Nội. Hành động phải xuất phát từ chính các cơ quan, đơn vị của thành phố mới thiết thực. Điều này đã tác động rất lớn sự thay đổi nhận thức của người dân.

Để không còn là"bề nổi"

Mặc dù đạt nhiều kết quả trong phong trào phòng chống rác thải nhựa, song theo nhìn nhận của các chuyên gia về môi trường “đây chỉ là bề nổi”. Thực tế, trong cuộc chiến nhằm giảm thiểu chất thải nhựa trên địa bàn thành phố vẫn còn nhiều vấn đề tồn tại. Bởi, thói quen của người dân trong việc sử dụng, vứt túi nilon vẫn còn khá phổ biến, diễn ra tại nhiều nơi, nhất là tại các chợ dân sinh, quán hàng bán đồ ăn uống nhanh. Bên cạnh đó thời gian gần đây, một số đơn vị thu gom rác tại chỗ, trong đó có rác thải nhựa, chọn giải pháp đốt. Điều này, không chỉ gây ô nhiễm môi trường không khí, ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng, mà còn vi phạm quy định trong việc thu gom, vận chuyển, xử lý...

Một trong những nguyên nhân của tình trạng này là do chính sách về vấn đề này chưa thật đồng bộ; chế tài xử lý chưa thật nghiêm; một số địa phương vào cuộc chưa thực sự quyết liệt. Mạng lưới các đơn vị thu gom, tái chế chất thải nhựa và túi nilon khó phân hủy từ sinh hoạt và kết nối với các hộ gia đình, tập thể cá nhân, các đơn vị tạo chu trình khép kín giảm thiểu tối đa lượng rác thải nhựa phát sinh lại chưa có... PGS.TS. Bùi Thị An cho rằng, chính sách là một trong 3 nhóm giải pháp lớn cần tích cực triển khai để giảm thiểu rác thải nhựa. Do đó, hệ thống cơ chế, chính sách phải đồng bộ, cụ thể hóa định hướng kinh tế tuần hoàn, phải có sự đồng bộ từ khâu thu gom - phân loại - tái chế, tái sử dụng chất thải đến cơ chế chính sách khuyến khích những công nghệ biến rác thải thành tài nguyên. “Hiện nay, các nhóm giải pháp đang được tích cực triển khai để giảm thiểu rác thải nhựa. Tuy nhiên, quan trọng nhất vẫn là trách nhiệm của cơ quan quản lý và người được giao thực hiện phải làm quyết liệt, thường xuyên, đến cùng thì mới giải quyết được vấn đề”, bà Bùi Thị An nhấn mạnh.

Đồng tình với ý kiến trên, đại diện các doanh nghiệp cũng cho rằng: Để ngăn chặn rác thải nhựa, cần có giải pháp tổng thể, ngoài việc chỉ đạo quyết liệt từ phía chính quyền, cần sự tham gia vào cuộc của các tổ chức chính trị - xã hội đoàn thể, sự đồng thuận hưởng ứng tích cực từ phía người dân. Phó Tổng Giám đốc Công ty Môi trường Đô thị (URENCO) Phạm Cao Thắng cho biết thêm, hiện việc phân loại được chia thành 3 loại tái chế, đốt được và không đốt được. Ngoài ra, các chính sách hỗ trợ về thuế xuất, mặt bằng, trợ giá đối với các hoạt động xử lý rác tái chế mà thị trường không thể điều tiết được… sẽ góp phần thúc đẩy hoạt động phân loại - thu gom - tái chế - tái sử dụng rác hiệu quả. Như vậy, có thể thấy sự chung tay của cộng đồng xã hội trong việc nói không với rác thải nhựa, mà trước hết là ở khâu phân loại đóng một vai trò rất quan trọng.