Dứt khoát phải chấm dứt các hình thức khai thác tận diệt

- Từ thực tế thực hiện chính sách, pháp luật về chống khai thác IUU tại các tỉnh Khánh Hòa, Phú Yên, Bình Định mà Ủy ban Đối ngoại vừa khảo sát, ông đánh giá như thế nào về kết quả đạt được đến nay?

- Có thể thấy các địa phương đã rất nghiêm túc và có nhiều cố gắng trong việc thực hiện các quy định về chống khai thác IUU. Mặc dù vậy, mức độ đạt được của mỗi địa phương còn tùy thuộc vào điều kiện của từng nơi. Sự phối hợp với giữa các bộ, ngành, địa phương chưa đạt kết quả như mong muốn: từ công tác hỗ trợ, bảo hộ công dân gặp khó khăn khi đánh bắt cá trên biển đến việc rà soát, kiểm tra, quản lý đội tàu ở các địa phương khác. Do đó, công tác phối hợp giữa các bộ, ngành trung ương và giữa các địa phương cần phải tăng cường, thúc đẩy hơn nữa.

Qua đợt khảo sát, chúng tôi thấy rằng, các địa phương phải tiếp tục nỗ lực hơn nữa, nhất là trong công tác tuyên truyền, vận động để người dân nhận thức cao hơn, rõ hơn về trách nhiệm tuân thủ các biện pháp chống khai thác IUU; đồng thời, cần tiếp tục đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện các quy định về chống khai thác IUU tại địa phương. Dứt khoát phải chấm dứt các hình thức khai thác tận diệt, làm cạn kiệt nguồn lợi thủy sản. Các địa phương cũng cần chú trọng hơn tới các giải pháp, chính sách nhằm giảm dần tỷ lệ đánh bắt, tăng dần tỷ lệ nuôi trồng thủy sản; tăng cường đầu tư, ứng dụng khoa học - kỹ thuật trong nuôi trồng biển; hình thành các đội tàu đánh cá đại dương để vươn ra biển lớn.

- Theo ông, khó khăn lớn nhất của các địa phương trong thực hiện các quy định về chống khai thác IUU là gì?

- Có lẽ vướng mắc lớn nhất đối với các địa phương vẫn là vấn đề cơ sở hạ tầng, khó khăn trong nguồn lực đầu tư, nâng cấp cảng cá nhằm đáp ứng khả năng truy xuất nguồn gốc thủy sản từ khai thác theo điều kiện của EC cũng như tổ chức các đội tàu hoạt động tiết kiệm, hiệu quả với quy trình, cách thức đánh bắt phù hợp với thông lệ quốc tế, vừa bảo đảm được sự an toàn cao.

- Đây là lần đầu tiên Ủy ban Đối ngoại khảo sát tình hình thực hiện các biện pháp chống khai thác IUU. Xin ông chia sẻ thêm về kết quả khảo sát?

- Chuyến khảo sát vừa qua là lần đầu tiên Ủy ban Đối ngoại tổ chức đoàn khảo sát về việc thực hiện chính sách, pháp luật về gỡ “thẻ vàng” của EC. Hoạt động này thu hút rất đông đại biểu Quốc hội đăng ký tham gia, cho thấy sự quan tâm đặc biệt của các nhà lập pháp đối với vấn đề này. Trong suốt chuyến khảo sát, các thành viên Đoàn đã rất tích cực đặt câu hỏi, trao đổi với lãnh đạo địa phương và các sở, ban, ngành các tỉnh về nhiều vấn đề trong việc thực thi, tuân thủ các quy định chống khai thác IUU trên thực tế.

Đoàn khảo sát đã có dịp trao đổi rất cởi mở, thẳng thắn về những kết quả và những hạn chế, khó khăn, vướng mắc trong thực hiện chính sách, pháp luật về chống khai thác IUU ở các địa phương. Đoàn cũng có dịp lắng nghe kiến nghị của cán bộ ở địa phương - những người trực tiếp triển khai, thực thi các quy định pháp luật về chống khai thác IUU, chẳng hạn như bất cập trong quy định liên quan đến công tác quản lý tàu cá; bất cập trong xử lý vi phạm hay trong cơ chế phối hợp…

Đặc biệt, qua khảo sát thực tế, Đoàn khảo sát có dịp trực tiếp gặp gỡ, trò chuyện cùng các chủ tàu, ngư dân; thăm các tàu cá của ngư dân và trực tiếp đánh giá thực trạng hạ tầng nghề cá, cũng như thực tiễn đánh bắt thủy sản của chủ tàu, ngư dân. Qua cuộc khảo sát, các địa phương, cơ sở cũng gửi gắm nhiều đề xuất, kiến nghị về những khó khăn, bất cập trong chính sách, pháp luật để cơ quan có thẩm quyền sớm tháo gỡ, nhằm tạo thuận lợi cho công tác quản lý, kiểm soát hoạt động khai thác thủy sản trên biển; hỗ trợ bảo đảm cho ngư dân duy trì sinh kế, bảo đảm cuộc sống và xa hơn là tạo điều kiện cho phát triển kinh tế biển bền vững.

Gắn nhiệm vụ chống khai thác IUU với thực hiện Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển

- Ông đánh giá thế nào về triển vọng EC gỡ “thẻ vàng” IUU đối với thủy sản nước ta?

- Sau khi có khuyến cáo của EC về chống khai thác IUU, Việt Nam đã tích cực triển khai các giải pháp để khắc phục. Trong đó, cùng với việc xây dựng pháp luật, hoàn thiện thể chế về bảo vệ biển, đại dương, chống khai thác, đánh bắt thủy sản bất hợp pháp theo quy định quốc tế, Việt Nam đã tổ chức tuyên truyền, giáo dục cho công dân nắm bắt và thực thi các quy định, tạo sinh kế thuận lợi cho người dân để giảm khai thác biển, lắp đặt các thiết bị giám sát hành trình để theo dõi, chấn chỉnh các hành vi đánh bắt bất hợp pháp. Thời gian qua, cả hệ thống chính trị của chúng ta đã vào cuộc rất quyết liệt, với quyết tâm cao nhằm sớm gỡ “thẻ vàng” của EC đối với thủy sản của Việt Nam. Chúng ta đang hành động quyết liệt và thực tế triển khai cũng cho thấy chuyển biến tích cực, được EC ghi nhận. Đến thời điểm này, có thể thấy có nhiều triển vọng để chúng ta thực hiện được tới cùng. 

- Từ kết quả khảo sát, Ủy ban Đối ngoại sẽ có những đề xuất như thế nào đối với lĩnh vực này?

- Chuyến khảo sát vừa qua, ngoài việc đánh giá tình hình thực hiện các biện pháp gỡ “thẻ vàng” của EC, chúng tôi còn quan tâm tới việc tổ chức thực hiện tốt các quy định của Luật Thủy sản. Thực tiễn cho thấy, cần rà soát, đánh giá việc thực hiện Luật này để có những phương án, đề xuất điều chỉnh, sửa đổi Luật cho phù hợp hơn, hoạch định các chính sách mới phù hợp hơn trong tình hình mới.

Từ kết quả rà soát, đánh giá thực hiện chính sách, pháp luật, chúng ta cần gắn nhiệm vụ chống khai thác IUU với nhiệm vụ thực hiện Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 theo chủ trương mà Bộ Chính trị đã ban hành. Trong đó, giữa nuôi trồng và đánh bắt thủy sản cần có sự gắn kết với nhau để bảo tồn môi trường tại vùng biển của nước ta. Bên cạnh đó, đối với các hoạt động đánh bắt tại vùng ven bờ, vùng lộng và vùng khơi, cần có chiến lược tổng thể hơn, có tầm nhìn xa để về lâu dài có thể hình thành các đội tàu chuyên nghiệp, thậm chí "xuất khẩu" ngư dân của chúng ta.

Về lâu dài, cần có chiến lược tổng thể hơn nhằm chống khai thác IUU, phát triển nghề cá bền vững và bảo tồn môi trường biển bởi mục tiêu của chúng ta không chỉ nhằm đáp ứng các điều kiện của EC mà là đáp ứng các điều kiện, tiêu chuẩn chung của thế giới và vì sự phát triển bền vững của chính chúng ta. 

Với người dân, Nhà nước và các cấp chính quyền cần tiếp tục nghiên cứu ban hành những cơ chế, chính sách phù hợp, sát thực tiễn, khả thi nhằm tạo điều kiện hơn cho phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương, bảo đảm sinh kế, đời sống cho người dân, đặc biệt là hỗ trợ, tạo điều kiện về cơ sở vật chất, các định hướng chính sách mới trong chuyển đổi nghề, từ đánh bắt sang nuôi trồng, tạo những khu bảo tồn mới để vùng biển của chúng ta có cá và nhiều cá lên. Khi đời sống tốt lên, nhận thức của người dân cao hơn, thì đương nhiên việc thực hiện, tuân thủ các quy định về chống khai thác IUU cũng sẽ tốt hơn. Đó cũng là quy luật rất tự nhiên.

- Xin cảm ơn ông!