Bỏ quy định về miễn đào tạo nghề công chứng
Theo Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh, để nâng cao chất lượng, tính chuyên nghiệp của hoạt động công chứng, Luật Công chứng năm 2024 có những điểm mới. Trong đó, bỏ quy định về miễn đào tạo nghề công chứng, thay vào đó tất cả các đối tượng muốn bổ nhiệm công chứng viên đều phải tham gia đào tạo nghề công chứng, tuy nhiên có giảm 1/2 thời gian đào tạo nghề công chứng đối với một số đối tượng có trình độ pháp luật cao, có thời gian giữ một số chức danh pháp lý cụ thể. Luật quy định tất cả các đối tượng đều phải tập sự 12 tháng.
Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh
Luật bổ sung quy định chỉ được bổ nhiệm, bổ nhiệm lại công chứng viên cho người không quá 70 tuổi và công chứng viên chỉ được hành nghề cho đến khi tròn 70 tuổi. Công chứng viên quá 70 tuổi đang hành nghề công chứng tại thời điểm Luật này có hiệu lực thi hành thì được tiếp tục hành nghề công chứng trong thời hạn tối đa là 2 năm kể từ ngày Luật này có hiệu lực thi hành.
Luật bổ sung các trường hợp không được bổ nhiệm công chứng viên, các trường hợp bị miễn nhiệm công chứng viên và các trường hợp không được bổ nhiệm lại công chứng viên, nhằm bảo đảm những người thực sự xứng đáng mới được đứng trong đội ngũ công chứng viên.
Bổ sung một số nội dung quy định về quyền và nghĩa vụ của công chứng viên nhằm làm rõ quyền và trách nhiệm của công chứng viên. Cụ thể, bổ sung quyền chứng thực bản sao, chứng thực chữ ký cá nhân, quyền khai thác, sử dụng thông tin từ các cơ sở dữ liệu theo quy định pháp luật để thực hiện việc công chứng; quy định nghĩa vụ duy trì tư cách hội viên Hội Công chứng viên trong suốt quá trình hành nghề công chứng tại địa phương đó.
Đồng thời, để bảo vệ tốt hơn quyền và trách nhiệm hành nghề của công chứng viên, Luật năm 2024 bổ sung 1 hình thức hành nghề mới là công chứng viên làm việc theo chế độ hợp đồng lao động tại phòng công chứng.
Quy định rõ trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong trường hợp tổ chức hành nghề công chứng đã chuyển đổi, chuyển nhượng, hợp nhất, sáp nhập và trường hợp tổ chức hành nghề công chứng đã giải thể, chấm dứt hoạt động nhằm cá thể hóa và nâng cao ý thức trách nhiệm cho cả tổ chức hành nghề công chứng, công chứng viên và cá nhân có liên quan.
Chuyển đổi Phòng công chứng thành Văn phòng công chứng
Đáng lưu ý, Luật đã bổ sung quy định về chiến lược phát triển về lĩnh vực công chứng, đề án quản lý, phát triển các Tổ chức hành nghề công chứng. Về thẩm quyền, Bộ Tư pháp có trách nhiệm xây dựng, trình Chính phủ ban hành chiến lược; Bộ Tư pháp có trách nhiệm hướng dẫn việc xây dựng và UBND cấp tỉnh có trách nhiệm ban hành Đề án.
Luật giao Chính phủ quy định chi tiết việc chuyển đổi Phòng công chứng thành Văn phòng công chứng; giải thể Phòng công chứng tại các địa phương. Đây là cơ sở quan trọng cho việc xác định lộ trình thành lập, phát triển, phân bổ các tổ chức hành nghề công chứng tại từng địa phương cũng như trong cả nước trong thời gian tới.
Đối với Phòng công chứng, để bảo đảm sự tương đồng về điều kiện hoạt động giữa hai loại hình Tổ chức hành nghề công chứng (Phòng công chứng và Văn phòng công chứng), nâng cao tính ổn định của Phòng công chứng, Luật quy định Phòng công chứng cũng phải có từ 2 công chứng viên trở lên, trừ trường hợp các địa bàn cấp huyện được thành lập văn phòng công chứng theo loại hình doanh nghiệp tư nhân; phòng công chứng phải có trụ sở đáp ứng đủ các điều kiện do Chính phủ quy định.
Kế thừa quy định của Luật Công chứng năm 2014 về việc Văn phòng công chứng được tổ chức và hoạt động theo loại hình công ty hợp danh, tuy nhiên điểm mới là Luật năm 2024 cho phép thành lập Văn phòng công chứng theo loại hình tư nhân ở các đơn vị hành chính cấp huyện có mật độ dân số thấp, cơ sở hạ tầng và dịch vụ chưa phát triển và khó khăn trong việc thành lập Văn phòng công chứng theo loại hình công ty hợp danh. Danh mục các đơn vị hành chính cấp huyện được thành lập Văn phòng công chứng theo loại hình doanh nghiệp tư nhân do Chính phủ quy định.
Luật quy định tên của Văn phòng công chứng do các thành viên hợp danh của Văn phòng công chứng theo loại hình công ty hợp danh thỏa thuận hoặc trưởng Văn phòng công chứng theo loại hình doanh nghiệp tư nhân quyết định. Bổ sung quy định về các trường hợp không được thành lập, tham gia thành lập văn phòng công chứng để bảo đảm việc thành lập văn phòng công chứng đúng yêu cầu.
Thay vì quy định chuyển nhượng, Văn phòng công chứng theo loại hình công ty hợp danh theo Luật Công chứng năm 2014 bằng quy định về chuyển nhượng toàn bộ phần vốn góp của toàn bộ thành viên hợp danh của Văn phòng công chứng; bổ sung quy định về việc bán Văn phòng công chứng theo loại hình doanh nghiệp tư nhân.
Đặc biệt, đối với các trường hợp chấm dứt tư cách thành viên hợp danh, bán Văn phòng công chứng, chấm dứt hoạt động của Văn phòng công chứng thì công chứng viên hợp danh hoặc Trưởng Văn phòng công chứng theo loại hình doanh nghiệp tư nhân đều chỉ được tiếp tục hợp danh vào văn phòng công chứng khác hoặc làm trưởng văn phòng công chứng theo loại hình doanh nghiệp tư nhân khác sau thời hạn ít nhất là 2 năm.
Để tạo thuận lợi cho người yêu cầu công chứng, Luật bỏ phiếu yêu cầu công chứng trong thành phần hồ sơ yêu cầu công chứng.
Với thủ tục chung về công chứng giao dịch, Luật bổ sung một số loại giao dịch về bất động sản khi thực hiện công chứng thì không phải theo thẩm quyền địa hạt, phù hợp với tính chất của giao dịch.
Bổ sung quy định cho phép người yêu cầu công chứng được thỏa thuận với tổ chức hành nghề công chứng về thời hạn công chứng trong một số trường hợp cụ thể để vừa bảo đảm quyền của người yêu cầu công chứng, vừa không tạo sự cứng nhắc trong thủ tục công chứng. Quy định rõ hơn về các trường hợp được công chứng ngoài trụ sở để tạo sự linh hoạt phù hợp với điều kiện thực tiễn.
Luật cũng bổ sung 4 điều mới về công chứng điện tử nhằm tạo cơ sở pháp lý cho chuyển đổi số hoạt động công chứng.
Một điểm mới đáng chú ý của Luật là thực hiện chủ trương đổi mới tư duy lập pháp, thể hiện qua việc không quy định trong Luật mà giao Chính phủ quy định về hồ sơ, trình tự, thủ tục bổ nhiệm, bổ nhiệm lại công chứng viên, miễn nhiệm công chứng viên…; lược bỏ các quy định về quản lý nhà nước về công chứng và xử lý vi phạm, giải quyết khiếu nại và giải quyết tranh chấp, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tịnh nhấn mạnh.
Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 1.7.2025.
