Nên ban hành bộ tiêu chí định hướng chung, dài hơi hơn
Sau 2 năm triển khai thực hiện, bước đầu 3 Chương trình mục tiêu quốc gia đã tạo ra sự đổi mới, hương sắc mới rất đáng kể trong đời sống vật chất và tinh thần của Nhân dân, nhất là vùng đồng dân tộc thiểu số và miền núi. Việc Quốc hội tổ chức giám sát việc triển khai thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về các Chương trình mục tiêu quốc gia là rất có ý nghĩa, nhận được sự quan tâm rất lớn của đồng bào và cử tri cả nước.
Liên quan đến Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, ĐBQH Hoàng Thị Đôi (Sơn La) nêu vấn đề, một số tiêu chí như thu nhập, nghèo đa chiều vẫn quy định khá cao, trong khi tốc độ phát triển kinh tế - xã hội của các xã khó bắt kịp so với chỉ tiêu bộ tiêu chí; một số chỉ tiêu khi áp dụng thực tiễn khó triển khai như chỉ tiêu “xã phải có vùng nguyên liệu tập trung để truy xuất nguồn gốc sản phẩm” trong khi nhiều xã vùng III của các tỉnh không có vùng nguyên liệu tập trung, các sản phẩm nông lâm sản và thủy sản quy mô nhỏ, chủ yếu theo mùa vụ; hoặc chỉ tiêu quy định diện tích sân bóng đá, thể thao; chỉ tiêu quy định tỷ lệ phần trăm phải hỏa táng chưa phù hợp với vùng, miền, dân tộc.
Nêu lên bất cập trong việc đề ra một số chỉ tiêu, tiêu chí chưa phù hợp với điều kiện từng địa phương, ĐB Hoàng Thị Đôi đề nghị, cần rà soát, đánh giá và có sự điều chỉnh, sửa đổi, bổ sung các tiêu chí, chỉ tiêu cho phù hợp tình hình thực tiễn để triển khai có hiệu quả và đạt mục tiêu đề ra. Cùng với đó, đại biểu cũng đề nghị, xem xét, chấp thuận cho các địa phương trong kế hoạch hằng năm, địa phương được điều chỉnh nguồn kinh phí giữa các nội dung trong cùng một dự án không cùng lĩnh vực chi, để nâng cao tính chủ động, đẩy nhanh tiến độ giải ngân nguồn vốn, hạn chế việc nộp trả ngân sách cho trung ương.
Liên quan đến vấn đề này, ĐBQH Hồ Thị Kim Ngân (Bắc Kạn) cũng cho biết, bộ tiêu chí nông thôn mới giai đoạn 2021 – 2025 tăng nhiều chỉ tiêu và yêu cầu cao hơn so với bộ tiêu chí nông thôn mới giai đoạn 2016 - 2020. Cụ thể, bộ tiêu chí xã nông thôn mới tăng 8 chỉ tiêu; bộ tiêu chí xã nông thôn mới nâng cao tăng 2 chỉ tiêu; bộ tiêu chí huyện nông thôn mới tăng 22 chỉ tiêu và 3 điều kiện; một số tiêu chí có mức độ đánh giá đạt chuẩn cao hơn so với giai đoạn trước… Trong khi đó, các xã đạt chuẩn nông thôn mới có nhiều xã đặc biệt khó khăn, cần nhiều nguồn lực đầu tư nên việc đạt chuẩn nông thôn mới theo bộ tiêu chí của giai đoạn 2021 - 2025 là rất khó khăn.
ĐB Hồ Thị Kim Ngân cũng nêu thực tế, việc duy trì nông thôn mới của các xã đã được công nhận nông thôn mới ở giai đoạn trước khi áp theo bộ tiêu chí ở giai đoạn này khó đạt được. Bên cạnh đó, một số tiêu chí khó đánh giá ở thời điểm hiện tại như: tỷ lệ người có sức khỏe, tỷ lệ người dân có sổ sức khỏe điện tử và tham gia sử dụng ứng dụng khám, chữa bệnh từ xa, do điều kiện kinh tế của người dân còn nhiều khó khăn, không có điện thoại thông minh, một số nơi chưa có hoặc còn hạn chế trong tiếp cận dịch vụ internet; một số chỉ tiêu, tiêu chí chưa phù hợp với điều kiện thực tế như quy định tỷ lệ nghèo đa chiều đạt dưới 13% là bài toán khó, thách thức đối với những địa phương có tỷ lệ hộ nghèo đa chiều cao…
Đồng tình với kiến nghị của Đoàn giám sát về việc cần sớm tham mưu sửa đổi, bổ sung các tiêu chí, chỉ tiêu trong bộ tiêu chí nông thôn mới cho phù hợp với tình hình thực tiễn, nhất là vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, vùng khó khăn, ĐB Hồ Thị Kim Ngân cũng đề nghị, nghiên cứu đề xuất ban hành bộ chỉ số, biểu mẫu giám sát đánh giá kết quả thực hiện chương trình giai đoạn 2021 - 2025; đồng thời, đề nghị xem xét ban hành bộ tiêu chí mang tính chất định hướng chung, xuyên suốt và dài hơi hơn.
Đề nghị tăng vốn đầu tư cho các tỉnh khó khăn
ĐBQH Chu Thị Hồng Thái (Lạng Sơn) nêu vấn đề, tỷ lệ đối ứng của Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới cao trong khi nguồn thu ngân sách một số địa phương còn hạn chế dẫn đến khó khăn trong việc cân đối ngân sách địa phương để bảo đảm vốn đối ứng theo quy định.
Cụ thể, thực hiện Quyết định số 07 của Chính phủ, các tỉnh nhận hỗ trợ từ ngân sách Trung ương từ 60-80%, hằng năm ngân sách địa phương phải đối ứng tối thiểu bằng tổng vốn ngân sách Trung ương với tỷ lệ hỗ trợ là 1:1. Trong khi đó, ở địa phương, ngoài thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia, còn rất nhiều hạng mục công trình cần phải đầu tư, nhất là công trình giao thông ở các xã, thôn đặc biệt khó khăn, đường kiểm tra cột mốc khu vực biên giới và thực hiện các chính sách an sinh xã hội trên địa bàn. Hằng năm, ngân sách của tỉnh không thể cân đối hết các nhiệm vụ này mà phải huy động nguồn lực trong nhân dân, song đời sống của nhân dân còn hết sức khó khăn nên việc huy động nguồn lực còn rất hạn chế.
Do đó, Chu Thị Hồng Thái đề nghị Chính phủ xem xét, sửa đổi theo hướng giảm tỷ lệ đối ứng đối với các tỉnh nhận hỗ trợ lớn từ ngân sách Trung ương để các địa phương còn khó khăn có thể cân đối được nguồn vốn của địa phương mà không mất đi nguồn hỗ trợ từ ngân sách trung ương. Bên cạnh đó, đại biểu cũng đề nghị Quốc hội, Chính phủ xem xét tăng nguồn vốn đầu tư cho các tỉnh miền núi, các tỉnh nhận hỗ trợ lớn ngân sách từ trung ương để thực hiện các công trình giao thông, nhất là ở khu vực miền núi.
