Còn những khoảng trống pháp lý
Kể từ khi Luật BVMT 2020 có hiệu lực từ đầu năm 2022, TP. Hồ Chí Minh đã tích cực triển khai bằng việc ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật cụ thể hóa. Theo đó, HĐND thành phố đã ban hành 3 nghị quyết; UBND thành phố ban hành 12 quyết định. Hiện tại, các đơn vị liên quan đang trong quá trình dự thảo thêm 10 văn bản khác, đồng thời xây dựng các kế hoạch, chương trình, đề án, dự án chi tiết để thực hiện Luật BVMT năm 2020, Chiến lược BVMT quốc gia và Quy hoạch BVMT quốc gia… Các văn bản này được tham mưu, ban hành đúng trình tự, thủ tục và hình thức theo quy định, tạo hành lang pháp lý quan trọng cho công tác quản lý Nhà nước về BVMT trên địa bàn thành phố.
Mặc dù đã có nhiều nỗ lực, UBND TP. Hồ Chí Minh cũng thẳng thắn đánh giá, quá trình triển khai Luật BVMT vẫn còn gặp không ít vướng mắc, chủ yếu liên quan đến thủ tục hành chính. Báo cáo cho thấy hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về môi trường, xử lý vi phạm tuy đã được ban hành đầy đủ, kịp thời nhưng vẫn còn tình trạng thiếu đồng bộ, gây khó khăn trong thực hiện và áp dụng. Các quy định liên quan đến vấn đề môi trường còn rải rác trong nhiều văn bản pháp luật khác nhau.
Cụ thể, sự thiếu thống nhất giữa Luật BVMT với các luật khác đã tạo ra những khoảng trống pháp lý và ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý Nhà nước. Nhiều điều khoản trong luật chỉ mang tính nguyên tắc, thiếu hướng dẫn cụ thể, dẫn đến khó khăn trong quá trình áp dụng vào thực tế. Bên cạnh đó, một số vấn đề dù đã được quy định trong luật nhưng địa phương vẫn chưa nhận được hướng dẫn từ các bộ, ngành Trung ương, ví dụ như hướng dẫn về hợp đồng PPP trong lĩnh vực xử lý chất thải hay quy chuẩn kỹ thuật về công trình xử lý nước thải tại chỗ… Ngoài ra, ý thức bảo vệ môi trường của một bộ phận người dân còn hạn chế, và mức xử phạt vi phạm hành chính hiện tại còn nhẹ, chưa đủ sức răn đe để thay đổi hành vi.
Kiến nghị sớm sửa đổi một số quy định cho phù hợp thực tế
Tại buổi làm việc, UBND TP. Hồ Chí Minh đã kiến nghị Đoàn giám sát báo cáo Quốc hội và các cơ quan có thẩm quyền nhiều vấn đề quan trọng. Cụ thể, thành phố đề xuất sớm ban hành Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 45/2022/NĐ-CP để phù hợp với tình hình thực tế. Đồng thời, kiến nghị cần xem xét sửa đổi Điều 151 Luật BVMT theo hướng quy định Quỹ BVMT cấp tỉnh là quỹ tài chính Nhà nước ngoài ngân sách và ban hành Luật Khu công nghiệp để có các quy định đồng bộ về hoạt động BVMT, thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn và cộng sinh trong các khu công nghiệp.
Để giải quyết vướng mắc trong việc cấp vốn điều lệ cho Quỹ BVMT cấp tỉnh, UBND TP. Hồ Chí Minh cũng kiến nghị, Đoàn giám sát có ý kiến với Quốc hội. Về vấn đề xử lý rác thải, thành phố kiến nghị Bộ Công Thương xem xét, điều chỉnh tăng quy mô nguồn điện rác trong Kế hoạch thực hiện Quy hoạch điện VIII từ 123MW lên tối thiểu 240MW, phù hợp với tiến độ triển khai các dự án nhà máy xử lý rác bằng công nghệ đốt phát điện trên địa bàn.
Qua trao đổi, các thành viên Đoàn giám sát ghi nhận và đánh giá cao những nỗ lực của các sở, ngành trong việc thực thi chính sách, pháp luật liên quan từ khi Luật BVMT 2020 có hiệu lực. Đồng thời, đề nghị các cơ quan, đơn vị liên quan làm rõ hơn về thực trạng ô nhiễm không khí, ô nhiễm tiếng ồn; các giải pháp nâng cao ý thức của người dân trong việc phân loại chất thải rắn tại nguồn; chế tài xử lý các hành vi vi phạm…
Đoàn giám sát cũng nhấn mạnh, việc triển khai chính sách, pháp luật về môi trường không chỉ là trách nhiệm của riêng ngành tài nguyên và môi trường mà cần sự phối hợp đồng bộ của nhiều sở, ban, ngành, địa phương cũng như cả cộng đồng. Đoàn ĐBQH thành phố sẽ tổng hợp đầy đủ các kiến nghị, đề xuất của thành phố để báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, phục vụ cho chuyên đề giám sát tối cao của Quốc hội về lĩnh vực BVMT trong năm 2025.
