Dự diễn đàn có: Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Tuấn Anh; Phó Cục trưởng Cục Kiểm soát ô nhiễm môi trường Hồ Kiên Chung; Chủ tịch Hội Nước sạch và Môi trường Việt Nam, nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Nguyễn Linh Ngọc…
Nhiều khó khăn, vướng mắc
Phát biểu khai mạc diễn đàn, Chủ tịch Hội Nước sạch và Môi trường Việt Nam Nguyễn Linh Ngọc cho biết: Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có 6 điều quy định về quản lý chất thải rắn sinh hoạt. Trong đó, Điều 75 của luật này quy định về phân loại, lưu giữ, chuyển giao chất thải rắn sinh hoạt. Nghị định số 45/2022/NĐ-CP quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường dù thời điểm chính thức áp dụng bắt đầu từ ngày 1.1.2025, nhưng nếu không làm tốt công tác chuẩn bị, không có lộ trình rõ ràng cũng rất khó đưa chính sách vào cuộc sống.
"Phân loại rác thải sinh hoạt sẽ mang lại lợi ích lâu dài, nhưng là khó khăn trước mắt. Việc phân loại, thu gom và xử lý rác thải sinh hoạt là bài toán khó giải quyết ở cả thành thị lẫn nông thôn", TS. Nguyễn Linh Ngọc cho biết.
Tại diễn đàn, đại diện hơn 20 Sở Tài nguyên và Môi trường các địa phương và 30 đơn vị, công ty đang hoạt động trong lĩnh vực thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt, các chuyên gia, nhà khoa học cùng nêu ra thực trạng, khó khăn, vướng mắc của các địa phương trong việc thực hiện phân loại rác sinh hoạt hiện nay; khó khăn về thiết bị, hạ tầng cơ sở, các điểm tập kết cũng như nguồn kinh phí bố trí cho việc thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt. Trên cơ sở đó, đề xuất, kiến nghị hoàn thiện cơ chế, chính sách và các giải pháp việc phân loại rác thải sinh hoạt đi vào thực tiễn.
Theo Chủ tịch Mạng lưới Không khí sạch Việt Nam, TS. Hoàng Dương Tùng cho biết: hầu hết các địa phương khá lúng túng khi triển khai phân loại rác thải nhựa theo Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, kể cả một số địa phương đã ban hành Kế hoạch phân loại rác thải nhựa. Các địa phương đang đợi các hướng dẫn của Bộ Tài nguyên và Môi trường để triển khai thực hiện.
Các hộ dân, chủ nguồn thải vẫn chưa hiểu rõ phải phân loại rác như thế nào, phải trả tiền theo lượng rác thải ra sao; đổ rác phân loại ở đâu, như thế nào; các đơn vị thực hiện dịch vụ thu gom vẫn chưa có hướng dẫn về trang thiết bị, tần suất địa điểm thu gom rác đã phân loại, vẫn thực hiện theo nội dung hợp đồng đã ký kết (theo Quyết định 592/QĐ-BXD năm 2014), chưa có thay đổi trong công tác thu gom, vận chuyển xử lý; vẫn còn khoảng trống trong việc xử lý rác thực phẩm (đầu tư, quy trình, định mức và tiêu thụ đầu ra…).
“Còn 7 tháng nữa là đến hạn bắt buộc phải triển khai phân loại rác thải nhựa theo quy định, liệu thời hạn này các địa phương có đáp ứng được không? Những khó khăn, vướng mắc gì cần ưu tiên giải quyết ngay?” ông Tùng băn khoăn.
Chia sẻ tại diễn đàn, ông Nguyễn Thành Lam, đại diện Cục Kiểm soát ô nhiễm môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường cho hay: Trước khi có Luật Bảo vệ môi trường 2020, việc phân loại chất thải rắn sinh hoạt chỉ mang tính thí điểm, mô hình, không thành công. Sau khi có luật, việc phân loại chất thải rắn sinh hoạt đã bước đầu có địa phương tổ chức triển khai.
Chất thải rắn được phân loại theo nguyên tắc: Chất thải rắn có khả năng tái sử dụng, tái chế thì không phải trả chi phí thu gom, vận chuyển; chất thải thực phẩm được tận dụng, tái chế làm thức ăn chăn nuôi, phân hữu cơ vi sinh; chất thải rắn sinh hoạt khác. Việc phân loại chất thải rắn sinh hoạt, hình thức, kinh phí hộ gia đình chi trả theo quyết định UBND tỉnh và lộ trình thực hiện chậm nhất đến ngày 31.12.2024.
Từ thực tế địa phương, Phó trưởng phòng Phòng Quản lý chất thải, Sở Tài nguyên và Môi trường TP. Hải Phòng Đào Thu Huyền cho biết: chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn TP. Hải Phòng phát sinh khoảng 1860 tấn/ngày, trong đó tại khu vực đô thị khoảng 1000 tấn/ngày, khu vực nông thôn khoảng 860 tấn/ngày (số liệu thống kê năm 2023). Lượng chất thải rắn sinh hoạt đô thị đạt tỷ lệ thu gom, xử lý là 100%; xử lý mùn hữu cơ khoảng 70-100 tấn/ngày; vận hành khu xử lý bảo đảm về môi trường; ứng dụng công nghệ GPS... Chất thải sinh hoạt nông thôn được xử lý tăng dần qua các năm: năm 2016 đạt 85%, đến năm 2023 đạt 98%.
"Ngoài những thuận lợi thì việc phân loại rác thải sinh hoạt của địa phương hiện nay còn những khó khăn, tồn tại như chậm triển khai theo quy hoạch; công nghệ còn đơn điệu (chủ yếu chôn lấp hợp vệ sinh); đối mặt với sự quá tải, nguy cơ ô nhiễm cao; chưa khai thác được các lợi ích kinh tế từ rác thải; giá dịch vụ thu gom, vận chuyển thấp, thu không đủ bù chi", bà Huyền cho biết thêm.
Giám sát các nội dung liên quan đến phân loại rác thải
Cũng theo Phó trưởng phòng Phòng Quản lý chất thải, Sở Tài nguyên và Môi trường TP. Hải Phòng, để việc phân loại, thu gom và xử lý chất thải rắn sinh hoạt tốt hơn, cần sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, trong đó người dân cần thay đổi thói quen, nêu cao tinh thần ý thức trách nhiệm, vì cộng đồng; thường xuyên phân loại rác thải đảm bảo theo đúng hướng dẫn; các ngành đoàn thể, các thôn cần tích cực thực hiện nhiệm vụ, làm tốt công tác tuyên truyền, hướng dẫn người dân trong việc phân loại, thu gom và xử lý rác thải.
Phát biểu tại diễn đàn, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Tuấn Anh nhấn mạnh: liên quan đến quy định pháp luật về phân loại rác thải sinh hoạt, sau khi luật có hiệu lực, Quốc hội đã ban hành nghị quyết chỉ đạo rất chi tiết yêu cầu cơ quan có thẩm quyền ban hành quy chuẩn, tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, kinh tế kỹ thuật hướng dẫn xử lý rác thải. Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường theo dõi, giám sát và có báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội về các nội dung liên quan đến việc chấp hành quy định của pháp luật về phân loại rác thải.
Sau khi nghị quyết của Quốc hội ban hành, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đã nghiên cứu, khảo sát, giám sát tại một số tỉnh trên cả nước. Đồng thời, tổ chức phiên giải trình về việc chấp hành quy định của pháp luật về phân loại rác thải. Trong đó có báo cáo tổng thể việc thực hiện, đã có kết luận chi tiết. Tại kết luận đã nêu cụ thể vướng mắc, khó khăn của các bộ, ban ngành có liên quan, đồng thời yêu cầu các bên liên quan thực hiện một số nội dung của kết luận của phiên giải trình.
Hiện, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đang trình và xin ý kiến của Quốc hội đối với việc giám sát tối cao về môi trường. Đây là dịp để giám sát lại các nội dung liên quan đến công tác phân loại rác thải…
