Theo VASEP, lũy kế 11 tháng đầu năm 2023, xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang Nhật Bản đạt 1,38 tỷ USD; trong đó tôm thẻ chân trắng đạt 302 triệu USD, tôm sú đạt 86 triệu USD, xuất khẩu mực đạt trên 72 triệu USD, bạch tuộc đạt gần 70 triệu USD.
Xuất khẩu cá hồi sang Nhật đạt 227 triệu USD, cua đạt 87 triệu USD, cá nục đạt 77 triệu USD. Cả năm 2023, xuất khẩu thủy sản sang Nhật Bản sẽ thu về trên 1,5 tỷ USD, giảm 12% so với năm 2022.
Sau hơn hai thập kỷ giá cả ổn định hoặc giảm, nền kinh tế Nhật Bản đã trải qua đợt tăng giá liên tục trong hơn một năm rưỡi qua do các yếu tố địa chính trị toàn cầu cũng như sự suy yếu đáng kể của đồng yên Nhật so với đồng đô la Mỹ.
Kể từ tháng 3.2023, giá thực phẩm đã tăng với tốc độ hơn 8% so với cùng kỳ năm ngoái với một số sản phẩm tăng ở mức hai con số. Chính phủ Nhật Bản cho rằng chi phí nhiên liệu, thức ăn và nguyên liệu dùng trong thủy sản tăng cao là nguyên nhân gây ra lạm phát trên thị trường thủy sản.
Đặc biệt, giá bột cá, thành phần chính trong thức ăn hỗn hợp cho nuôi trồng thủy sản, đã dao động quanh mức 1.540 USD/tấn kể từ năm 2022, cao gần gấp đôi so với một thập kỷ trước.
Chính phủ Nhật Bản ước tính rằng người tiêu dùng thủy sản bình quân đầu người đã giảm 14% vào năm 2022. Tiêu thụ giảm một phần là do giá tăng cũng như sở thích của người tiêu dùng chuyển sang các loại protein khác như thịt bò, thịt lợn và thịt gà đã trở nên dễ tiếp cận hơn. Hải sản thường được coi là khó chế biến hơn so với các loại protein khác vì việc phải loại bỏ da và xương cá khiến nhiều người khó chịu.
Tiêu thụ hải sản tại nhà (không bao gồm ăn ngoài) thậm chí còn giảm nhanh hơn. Tiêu dùng hộ gia đình đứng ở mức khoảng 14 kg bình quân đầu người vào năm 1995, giảm hơn 40% xuống chỉ còn dưới 8 kg bình quân đầu người vào năm 2021.
Do đó, các nhà sản xuất và bán lẻ Nhật Bản đang nỗ lực nhiều hơn để phát triển các sản phẩm thủy sản vừa dễ chế biến vừa mang những đặc tính có giá trị gia tăng (chẳng hạn như “được sản xuất bền vững”) để giải thích cho cho sự tăng giá.
VASEP cho rằng, các dự báo về tăng trưởng kinh tế Nhật Bản trong năm 2024 không có sự đồng nhất, nhưng nhìn chung sẽ không có sự đột phá ở thị trường này về mặt nhu cầu.
Tuy nhiên, so với các thị trường lớn khác như Mỹ, EU, Trung Quốc… thì thương mại thủy sản với Nhật Bản được đánh giá là ổn định hơn. Điều quan trọng là các doanh nghiệp Việt sẽ phải tính toán kỹ hơn bài toán về giá thành và giá bán cạnh tranh, đồng thời nắm bắt tận dụng xu hướng tiêu thụ tại Nhật Bản.
