Kinh tế tư nhân là “đầu kéo” chính
- Theo ông, ở thời điểm hiện nay, có cần thiết phải ban hành nghị quyết về các cơ chế, chính sách phát triển đột phá khu vực kinh tế tư nhân hay không? Vì sao?
- Kinh tế tư nhân hiện đóng góp khoảng 42 - 45% GDP, chiếm 85% tổng số lao động trong nền kinh tế, tạo ra hàng triệu việc làm.
Trong cuộc họp với Ban Chính sách, chiến lược trung ương mới đây, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: cần đổi mới tư duy về vai trò, vị trí của kinh tế tư nhân trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, trong đó xem kinh tế tư nhân là động lực quan trọng nhất cho tăng trưởng kinh tế và cần sớm ban hành một Nghị quyết mới, đột phá về kinh tế tư nhân.
Tôi cho rằng, chỉ đạo của Tổng Bí thư có ý nghĩa to lớn trong việc định hướng và thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân tại Việt Nam. Chỉ đạo này phản ánh sự thay đổi mang tính bước ngoặt trong tư duy chiến lược, từ việc xem kinh tế tư nhân là một trong nhiều thành phần quan trọng chuyển sang vai trò quan trọng nhất, là yếu tố quyết định để đạt mục tiêu tăng trưởng cao. Trong khi quan điểm cũ nhấn mạnh sự cân bằng giữa các thành phần kinh tế thì tư duy mới xác định kinh tế tư nhân như “đầu kéo” chính. Vì thế, việc ban hành một nghị quyết mới là cần thiết để cụ thể hóa tư duy đó thành cơ chế, chính sách đột phá, vượt xa các giải pháp trong Nghị quyết số 10-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân của Hội nghị Trung ương 5 Khóa XII, đặc biệt trong bối cảnh nước ta hướng đến tăng trưởng hai con số trong những năm tới.
Hơn nữa, so với năm 2017 - thời điểm ban hành Nghị quyết số 10-NQ/TW, bối cảnh thế giới hiện nay đối mặt với nhiều biến động như xung đột địa chính trị tại các quốc gia, cạnh tranh Mỹ - Trung, đứt gãy chuỗi cung ứng, chuyển đổi số…, đòi hỏi kinh tế tư nhân phải thích ứng nhanh hơn, mạnh mẽ và hiệu quả hơn. Ngoài ra, dù Nghị quyết số 10-NQ/TW đặt mục tiêu đến năm 2020 có 1 triệu doanh nghiệp nhưng cuối năm 2024 cả nước mới có khoảng 900 nghìn doanh nghiệp, đóng góp vào GDP chưa đạt kỳ vọng - cho thấy cần có một Nghị quyết mới, tạo sức đột phá lớn hơn cho kinh tế tư nhân.
- Để thiết kế được chính sách, cơ chế đột phá cho kinh tế tư nhân, trước hết, cần hiểu khó khăn của họ. Theo ông, đâu là khó khăn lớn nhất với doanh nghiệp tư nhân hiện nay?
- Theo tôi, rào cản thể chế và thủ tục hành chính là trở ngại lớn nhất. Thủ tục kinh doanh phức tạp, chồng chéo cùng với chi phí tuân thủ cao khiến các doanh nghiệp mất nhiều thời gian và nguồn lực. Nhiều hộ kinh doanh cá thể vẫn e ngại mở rộng quy mô do lo sợ các quy định pháp lý phức tạp.
Bên cạnh đó, doanh nghiệp tư nhân, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, rất khó khăn trong tiếp cận nguồn lực như vốn vay, đất đai và công nghệ. Thiếu liên kết và ít động lực đổi mới sáng tạo cũng là điểm yếu của khu vực này. Chính vì vậy, họ khó vươn lên thành những doanh nghiệp “đầu đàn”, có khả năng dẫn dắt các ngành chiến lược. Ngoài ra, nguồn nhân lực và cơ sở hạ tầng hiện nay cũng chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển của doanh nghiệp.
- Những thách thức trên không chỉ xuất phát từ nội tại của doanh nghiệp mà còn phản ánh sự chưa đồng bộ của chính sách và môi trường kinh doanh. Theo ông, nghị quyết mới về kinh tế tư nhân cần tháo gỡ các vướng mắc trên như thế nào?
- Tôi cho rằng, nghị quyết cần tập trung vào cải cách thể chế và thủ tục hành chính, cắt giảm ít nhất 30% điều kiện kinh doanh không cần thiết và số hóa toàn bộ thủ tục hành chính ngay trong năm 2025 như Tổng Bí thư và Thủ tướng đã yêu cầu. Đồng thời, cần xây dựng cơ chế đặc thù giúp hộ kinh doanh cá thể chuyển đổi thành doanh nghiệp mà không làm tăng gánh nặng pháp lý. Việc thực hiện triệt để nguyên tắc “doanh nghiệp được làm những gì pháp luật không cấm” sẽ giúp giảm thiểu rào cản pháp lý và thúc đẩy sự phát triển của khu vực tư nhân.
Một vấn đề quan trọng khác là tăng cường khả năng tiếp cận nguồn lực của doanh nghiệp tư nhân, đặc biệt là vốn, đất đai và công nghệ. Để giảm áp lực tài chính, cần xem xét kéo dài thời gian giảm thuế giá trị giá tăng, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, giảm lãi suất cho vay. Ngoài ra, cần thiết lập quỹ hỗ trợ tín dụng ưu đãi cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, ưu tiên các ngành mũi nhọn nhằm thúc đẩy đổi mới và tăng trưởng.
Theo tôi, Nghị quyết cần tập trung hỗ trợ đặc biệt cho 5 - 10 doanh nghiệp tư nhân tiềm năng thông qua việc cung cấp vốn, công nghệ và mở rộng thị trường. Các doanh nghiệp này sẽ được khuyến khích chuyển giao công nghệ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa nhằm tạo ra hệ sinh thái doanh nghiệp mạnh mẽ.
Các giải pháp quan trọng khác gồm tăng đầu tư công - tư vào nghiên cứu và phát triển lên mức 1 - 2% GDP để thúc đẩy đổi mới sáng tạo và năng lực cạnh tranh quốc tế; thúc đẩy liên kết ngành, xây dựng các cụm liên kết ngành (clusters) giữa doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp nhà nước để tận dụng sức mạnh hợp tác và nâng cao hiệu quả sản xuất; phát triển hạ tầng và nguồn nhân lực…
Để các giải pháp trên mang lại hiệu quả thực sự, cần phải quyết liệt đưa nghị quyết vào cuộc sống như chỉ đạo của Tổng Bí thư.
Tập trung hỗ trợ doanh nghiệp lớn trong giai đoạn đầu
- Theo ông, Việt Nam có thể học hỏi gì từ các mô hình kinh tế mới nổi thành công ở Đông Á trong việc phát triển kinh tế tư nhân ở thời điểm này?
- Các mô hình thành công ở Đông Á có những cách tiếp cận khác nhau trong việc hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân. Hàn Quốc tập trung ưu đãi các tập đoàn lớn (chaebol) để nhanh chóng thúc đẩy năng lực xuất khẩu và cạnh tranh quốc tế. Ngược lại, Đài Loan (Trung Quốc) lựa chọn chính sách hỗ trợ cân bằng giữa doanh nghiệp lớn với doanh nghiệp nhỏ và vừa để tạo ra một hệ sinh thái kinh doanh toàn diện hơn.
Đối với Việt Nam, việc lựa chọn hướng đi phù hợp cần dựa trên cả thực tiễn phát triển kinh tế trong nước và những mục tiêu dài hạn. Tôi cho rằng, chúng ta nên áp dụng một chiến lược linh hoạt, trong đó giai đoạn đầu (2025 - 2030) ưu tiên cách tiếp cận của Hàn Quốc, tập trung hỗ trợ các doanh nghiệp lớn để tạo động lực tăng trưởng nhanh chóng. Sau đó, khi nền kinh tế đã có những doanh nghiệp đầu tàu đủ mạnh, có thể chuyển hướng sang chính sách cân bằng như Đài Loan.
- Vì sao ông khuyến nghị như vậy?
- Cách tiếp cận này phản ánh tính cấp bách trong việc thúc đẩy kinh tế tư nhân trở thành động lực chính của tăng trưởng, trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu tăng trưởng GDP cao và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế.
Còn việc nên tập trung vào các doanh nghiệp lớn trong giai đoạn đầu là bởi hiện nay, Việt Nam chưa có nhiều tập đoàn tư nhân đủ mạnh để đóng vai trò dẫn dắt, là “sếu đầu đàn”, trong khi chúng ta không còn nhiều thời gian để chuẩn bị bước vào kỷ nguyên mới. Nếu ngay từ đầu áp dụng chính sách hỗ trợ cân bằng như Đài Loan, quá trình bứt phá có thể mất nhiều thời gian hơn và không tạo ra được động lực tăng trưởng mạnh mẽ. Thực tế, có những doanh nghiệp lớn của nước ta có tiềm năng trở thành “chaebol Việt Nam” nếu được hỗ trợ phù hợp. Khi đó, họ có thể kéo theo các doanh nghiệp nhỏ trong chuỗi cung ứng, tạo hiệu ứng lan tỏa trong nền kinh tế.
Tất nhiên, về dài hạn, nếu chỉ tập trung vào các doanh nghiệp lớn có thể dẫn đến mất cân đối, khiến khu vực doanh nghiệp vừa và nhỏ khó phát triển và tạo ra bất ổn trong hệ sinh thái doanh nghiệp. Vì vậy, sau năm 2030, khi nền kinh tế đã có những tập đoàn đầu tàu mạnh mẽ, chính sách cần chuyển sang hỗ trợ nhiều hơn cho doanh nghiệp vừa và nhỏ, tương tự mô hình của Đài Loan để bảo đảm phát triển bền vững và cân bằng giữa các loại hình doanh nghiệp.
Tóm lại, lựa chọn hướng đi theo mô hình của Hàn Quốc trong giai đoạn đầu là hợp lý để tạo động lực tăng trưởng nhanh chóng, trong khi mô hình Đài Loan sẽ giúp bảo đảm sự bền vững về lâu dài.
- Xin cảm ơn ông!
