Tổng thống Anura Kumara Dissanayake kỳ vọng nền kinh tế sẽ tăng trưởng 5% trong năm nay và ở mức tương tự trong trung hạn, cũng như đặt mục tiêu giữ lạm phát ở mức thấp và tỷ giá hối đoái ổn định.

Có gì trong ngân sách 2025?

Trong ngân sách 2025, mức lương tối thiểu cho nhân viên khu vực công dự kiến sẽ tăng từ 24.250 LKR lên 40.000 LKR, với mức tăng lương hàng năm dự kiến ​​là 80%; mức lương tối thiểu của khu vực tư nhân sẽ tăng từ 21.000 LKR lên 25.000 LKR bắt đầu từ tháng 4.2025. Ngoài ra, phúc lợi cho người về hưu và nhân viên khu vực công cũng sẽ được tăng lên, cùng với các biện pháp bảo vệ xã hội được cải thiện cho người khuyết tật và trẻ mồ côi.

Chính phủ sẽ hỗ trợ cho các ngành then chốt, với 20 tỷ LKR được phân bổ cho các dự án cung cấp nước, trong đó 1 tỷ LKR được dành để khôi phục hệ thống cung cấp nước Giri Bawa; 3.000 triệu LKR đang được đầu tư để nâng cấp dịch vụ xe buýt và phát triển cơ sở hạ tầng giao thông, tập trung vào các hành lang đường bộ chính ở Colombo. Nguồn tài trợ đáng kể cũng đang được phân bổ cho phát triển nông nghiệp, với 500 triệu LKR dành cho các sáng kiến ​​nông nghiệp do thanh niên lãnh đạo và các quỹ để thúc đẩy năng suất chăn nuôi bò sữa.

Ngân sách chăm sóc sức khỏe cũng sẽ tăng lên 604 tỷ LKR với các điều khoản đặc biệt để tăng cường nguồn cung cấp y tế và các cơ sở điều trị chứng tự kỷ. 500 triệu LKR đã được phân bổ cho phát triển trường học, cùng với việc tăng học bổng cho sinh viên giáo dục nghề nghiệp.

Thêm vào đó, ngân sách bao gồm các khoản đầu tư đáng kể vào các lĩnh vực cơ sở hạ tầng, năng lượng và quốc phòng. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng những khoản đầu tư này có thể làm lu mờ nhu cầu cấp thiết của địa phương về chăm sóc sức khỏe và giáo dục. Là một phần của chương trình tài chính do IMF hậu thuẫn, Chính phủ đang thực hiện các biện pháp thắt lưng buộc bụng, bao gồm cải cách thuế và cắt giảm khu vực công. Điều này đã làm dấy lên lo ngại về tác động đến các dịch vụ công và phúc lợi xã hội.

Sri Lanka tiếp tục phải đối mặt với những thách thức tài chính đáng kể, bao gồm thâm hụt ngân sách lớn. Chi tiêu của Chính phủ vào năm 2025 dự kiến ​​sẽ vượt quá doanh thu khoảng 2,2 nghìn tỷ LKR, dẫn đến thâm hụt khoảng 6,7% GDP. Để bù đắp khoảng cách này, chính phủ có kế hoạch vay cả trong nước và quốc tế. Tuy vậy, việc trả nợ vẫn là mối quan tâm lớn, với hàng tỷ đô la cần thiết để giải quyết các nghĩa vụ hiện có.

Một trong những khía cạnh tích cực của ngân sách lần này là tính nhất quán của nó với các chính sách tài khóa của chính phủ trước. Nền kinh tế Sri Lanka đã phải chịu những thay đổi chính sách đột ngột trong quá khứ; như vậy, bằng cách duy trì một lộ trình ổn định, chính phủ hiện tại có thể bảo đảm quá trình phục hồi ổn định.

Các khoản phân bổ liệu có hợp lý?

Bên cạnh những đánh giá tích cực, vẫn còn nhiều ý kiến cho rằng, ngân sách 2025 chưa thực sự được phân bổ hợp lý.

Mặc dù tuyên bố ưu tiên phúc lợi xã hội, nhưng ngân sách phân bổ của chính phủ cho các ngành chủ chốt được cho là vẫn chưa đủ. Chẳng hạn, trong khi chính phủ phân bổ 500 triệu LKR để cải thiện 379 trung tâm chăm sóc trẻ em trên toàn quốc, thì số tiền này vẫn còn quá nhỏ so với tiêu chuẩn của khu vực. Ở nước láng giềng Bangladesh, chính phủ chi khoảng 60 USD cho mỗi trẻ em hàng năm, trong khi đó, Sri Lanka chi chưa đến 25 USD. Không rõ liệu khoản phân bổ này có phải là sự gia tăng nguồn tài trợ hay chỉ là sự sắp xếp lại các nguồn lực hiện có.

Một người dân đưa ra ý kiến rằng, ngân sách 2025 không giải quyết được chi phí cao của các mặt hàng thiết yếu, đi ngược lại với những lời hứa đã đưa ra trong cuộc bầu cử. Giá các mặt hàng thiết yếu như gạo và dừa vẫn cao do các vấn đề về chuỗi cung ứng, chi phí nhiên liệu tăng và chính sách thuế. Việc không có trợ cấp hoặc kiểm soát giá cụ thể đã dẫn đến sự bất mãn ngày càng tăng của công chúng.

Việc điều chỉnh lương khu vực công cũng là một điểm gây tranh cãi. Chính phủ có kế hoạch tăng lương theo ba giai đoạn, với đầy đủ các chế độ phúc lợi dự kiến ​​vào năm 2027. Song, phần lớn mức tăng này đã được cấp trong những năm trước thông qua trợ cấp, nghĩa là việc điều chỉnh này chủ yếu là tái cấu trúc các quỹ hiện có hơn là tăng lương thực tế. Cách tiếp cận chậm chạp này làm dấy lên lo ngại về việc liệu sức mua của người lao động có được cải thiện hay không, đặc biệt là khi lạm phát vẫn là vấn đề cấp bách.

Chính phủ cũng đã thúc giục khu vực tư nhân tăng lương, nhưng kinh nghiệm trong quá khứ cho thấy các công ty tư nhân thường phản đối các yêu cầu như vậy. Nếu không có các thỏa thuận hoặc luật chính thức để thực thi việc tăng lương, sẽ không chắc chắn liệu người lao động có thấy mức tăng lương thực tế phù hợp với chi phí sinh hoạt tăng cao hay không.

Bài toán cân bằng

Để ứng phó với cuộc khủng hoảng kinh tế vĩ mô vào năm 2022, IMF đã tiến hành các cuộc thảo luận mang tính xây dựng và hữu ích với chính quyền Sri Lanka về các chính sách và cải cách kinh tế để nước này được hỗ trợ theo Cơ chế Quỹ Mở rộng (EFF).

Khi Sri Lanka tiếp tục theo EFF, điều quan trọng là phải xem xét ngân sách được đề xuất liệu có phù hợp với các yêu cầu của chương trình IMF và những thách thức tiềm ẩn nào có thể phát sinh trong việc đạt được các mục tiêu của chương trình ngân sách.

Một trong những mục tiêu tài chính trọng tâm trong EFF hiện tại là đạt được thặng dư ngân sách cơ bản là 2,3% GDP từ năm 2025 trở đi. Ngân sách năm 2025 nhằm mục đích đáp ứng mục tiêu thặng dư này phù hợp với chương trình của IMF. Việc duy trì thặng dư này là rất quan trọng đối với Sri Lanka để giảm nợ công xuống dưới 95% GDP vào năm 2032. Nếu không duy trì được thặng dư chính, quốc gia này sẽ phải dựa vào việc vay nợ thêm, ngay cả đối với các hàng hóa và dịch vụ công thiết yếu. Ngoài ra, mục tiêu khác trong ngân sách năm 2025 là thu 13,9% GDP từ thuế, phù hợp với kỳ vọng của IMF. Với các mục tiêu dựa trên doanh thu này, chính phủ thể hiện cam kết của mình đối với chương trình của IMF.

Trong số các khoản chi, ngân sách năm 2025 đã đề xuất tăng lương cho nhân viên khu vực công, cung cấp một khoản phân bổ đáng kể so với ngân sách năm 2024. Mặc dù điều chỉnh này có thể nhằm mục đích duy trì sức mua của những nhân viên bị ảnh hưởng bởi lạm phát sau đại dịch, nhưng chính phủ phải tập trung vào việc nâng cao năng suất của khu vực công cùng với việc tăng lương. Nếu mức tăng lương vượt quá lạm phát, điều này có thể gây ra thêm áp lực lạm phát.

Ngân sách năm 2025 phân bổ gần 4% GDP cho chi tiêu vốn, tăng đáng kể so với năm trước. Tuy nhiên, chỉ tăng chi tiêu vốn là không đủ, quan trọng là phải bảo đảm rằng khoản chi này chuyển thành đầu tư công hiệu quả, vì chi tiêu vốn cũng có thể bao gồm chi tiêu không tạo ra lợi nhuận không trực tiếp thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Thúc đẩy đầu tư công là rất quan trọng đối với tăng trưởng kinh tế trung và dài hạn của Sri Lanka. Theo báo cáo Triển vọng Kinh tế Toàn cầu mới nhất, việc tăng quy mô đầu tư công thêm 1% GDP có thể nâng sản lượng tại các thị trường mới nổi và các nền kinh tế đang phát triển (EMDE) lên tới 1,6% trong 5 năm. Đối với Sri Lanka, quốc gia vẫn đang phục hồi sau cuộc khủng hoảng gần đây và vẫn chưa lấy lại được mức sản lượng trước khủng hoảng, việc tập trung vào tăng trưởng toàn diện và chuyển đổi là điều cần thiết. Mặc dù ngân sách năm 2025 phù hợp với tốc độ tăng trưởng GDP dự kiến ​​là 5%, nhưng chính phủ phải luôn cảnh giác trong các chiến lược tăng trưởng để duy trì sự phục hồi.

Ngân sách năm 2025 cho thấy một hành động cân bằng tinh tế giữa việc tuân thủ các nhiệm vụ của IMF và giải quyết thực tế kinh tế trong nước. Mặc dù chính phủ đã đạt được những bước tiến trong việc đạt được các mục tiêu doanh thu, nhưng áp lực chi tiêu, sai lầm trong chính sách và các ràng buộc xã hội đặt ra những thách thức đáng kể.