Không thay đổi mục tiêu, chỉ tiêu và quy mô nguồn vốn

Trình bày Tờ trình của Chính phủ, Thứ trưởng, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Y Vinh Tơr cho biết, điểm b, khoản 3, điều 1 của Nghị quyết 120/2020/QH14 phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030 (Chương trình) quy định: “Nguồn vốn của Chương trình được bố trí trong kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025”.

Chính phủ đề xuất điều chỉnh như sau: “Nguồn vốn đầu tư được bố trí trong kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025; kinh phí sự nghiệp được bố trí trong dự toán ngân sách hàng năm theo quy định”. Chính phủ cũng đề nghị điều chỉnh, bổ sung làm rõ một số đối tượng cụ thể ngoài địa bàn xã, thôn vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi của Chương trình tại khoản 2, Điều 2, Nghị quyết 120/2020/QH14.

Tại Nghị quyết 120/2020/QH14 phê duyệt chủ trương Chương trình, đối tượng của Chương trình tham chiếu theo Nghị quyết 88/2019/QH14 phê duyệt Đề án tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số miền núi giai đoạn 2021 – 2030, trong đó quy định đối tượng điều chỉnh: “Xã, thôn vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi; Hộ gia đình, cá nhân người dân tộc thiểu số; Hộ gia đình, cá nhân người dân tộc Kinh thuộc diện hộ nghèo, cận nghèo sinh sống ở xã, thôn đặc biệt khó khăn; Doanh nghiệp, hợp tác xã, các tổ chức kinh tế, xã hội hoạt động ở địa bàn vùng đặc biệt khó khăn”.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc nêu rõ đề xuất điều chỉnh, làm rõ nhóm đối tượng: “Các đơn vị sự nghiệp công lập hoạt động trong lĩnh vực công tác dân tộc gồm: Trường Dự bị Đại học Dân tộc Trung ương, Trường Dự bị Đại học Dân tộc Sầm Sơn, Trường Dự bị Đại học Dân tộc Nha Trang, Trường Dự bị Đại học Thành phố Hồ Chí Minh, Trường Hữu Nghị T78, Trường Hữu Nghị 80, Trường Phổ thông Vùng cao Việt Bắc, Đại học Tây Bắc, Đại học Tây Nguyên, Đại học Tân Trào. Các trường phổ thông dân tộc nội trú, trường phổ thông dân tộc bán trú; Di tích quốc gia đặc biệt, di tích quốc gia có giá trị tiêu biểu của các dân tộc thiểu số; Trung tâm y tế huyện, bệnh viện của huyện có xã thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi”.

Các đối tượng nêu trên đều thuộc diện đối tượng đầu tư của Chương trình, tại các Dự án 4: đầu tư cơ sở hạ tầng thiết yếu, phục vụ sản xuất, đời sống trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi và các đơn vị sự nghiệp công của lĩnh vực dân tộc; Dự án 5: phát triển giáo dục đào tạo nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; Dự án 6: bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch; Dự án 7: chăm sóc sức khỏe nhân dân nâng cao thể trạng, tầm vóc người dân tộc thiểu số, phòng, chống suy dinh dưỡng trẻ em đang được triển khai nằm ngoài địa bàn các xã, thôn vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, những đối tượng này chưa được thể hiện rõ trong Nghị quyết 120/2020/QH14.

“Việc điều chỉnh, làm rõ các đối tượng như trên không làm thay đổi mục tiêu, chỉ tiêu và quy mô nguồn vốn của Chương trình trong giai đoạn 2021 - 2025, bảo đảm được sự thống nhất giữa đối tượng thụ hưởng chính sách với địa bàn đầu tư; không làm phát sinh tăng đối tượng thụ hưởng chính sách, đồng thời tháo gỡ những vướng mắc trong việc thực hiện các nội dung của dự án (nguyên tắc bố trí vốn, giải ngân, thanh quyết toán…) cho các đối tượng nêu trên trong tổ chức triển khai thực hiện Chương trình”, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc nhấn mạnh

Lý do chưa phù hợp, chưa thuyết phục

Với đề xuất điều chỉnh điểm b, khoản 3, Điều 1, Nghị quyết 120/2020/QH14, lý do được Chính phủ đưa ra là quy định này làm cho địa phương lúng túng về cách hiểu dẫn đến khó khăn trong việc lập kế hoạch và phân bổ vốn cho địa phương là chưa phù hợp, chưa thuyết phục. Khẳng định điều này, Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Nguyễn Lâm Thành dẫn chứng, trong Quyết định 1719/QĐ – TTg ngày 14.10.2021 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn I: 2021 – 2025 đã nêu rất rõ về tổng số vốn đầu tư, vốn sự nghiệp; hàng năm, Chính phủ trình và Quốc hội phân bổ ngân sách rất rõ từng dòng vốn đầu tư, vốn sự nghiệp.

Theo đó, “phần vốn đầu tư công trung hạn đã được phân bổ giao cho địa phương, hiện nay vốn sự nghiệp cũng đã được Chính phủ thông báo dự kiến trung hạn để các địa phương có căn cứ chủ động trong việc triển khai thực hiện”, Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Nguyễn Lâm Thành nói.

Hơn nữa, các đại biểu tham dự phiên họp thẳng thắn, đến nay đã qua 3 năm thực hiện Chương trình, qua giám sát chuyên đề của Quốc hội, các địa phương vẫn hiểu rất rõ đâu là vốn đầu tư, đâu là vốn sự nghiệp để thực hiện và không có ý kiến phản ánh với Đoàn Giám sát của Quốc hội về việc triển khai các Nghị quyết của Quốc hội về các Chương trình mục tiêu quốc gia do vướng mắc này mà dẫn đến chậm giải ngân vốn.

Về điều chỉnh, làm rõ đối tượng thực hiện của Chương trình, quan điểm của Chính phủ cho rằng Quốc hội điều chỉnh chủ trương đầu tư để làm rõ một số đối tượng cụ thể thuộc diện đầu tư, hỗ trợ theo các dự án, tiểu dự án đã được phê duyệt tại Quyết định số 1719/QĐ-TTg nhưng chưa được rõ tại Nghị quyết 120/2020/QH14.

Theo lý do trong tờ trình của Chính phủ, những đối tượng của các dự án này nằm ngoài, hoặc chưa rõ về địa bàn, đối tượng các xã, thôn vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi được quy định tại Nghị quyết 120/2020/QH14 nên ảnh hướng đến tiến độ giải ngân và không được thụ hưởng vốn.

Nhiều đại biểu chỉ ra, tại khoản 2, Điều 2, Nghị quyết 120 có giao Chính phủ “chỉ đạo xây dựng báo cáo khả thi theo quan điểm, mục tiêu, phạm vi, đối tượng, nội dung, nhiệm vụ, giải pháp và cơ chế quản lý điều hành qui định tại Nghị quyết 88/2019/QH14”, tức là những nội dung cụ thể Chính phủ quy định cần phải theo quan điểm, mục tiêu, nội dung trong các Nghị quyết của Quốc hội. Như hiện nay Chính phủ đang đề nghị Quốc hội điều chỉnh chủ trương đầu tư để mở rộng đối tượng cho phù hợp với Quyết định 1719/QĐ - TTg là không đúng về nguyên tắc trên.

Ủy viên Thường trực Ủy ban Tài chính – Ngân sách Lê Hoàng Anh cho rằng, việc đề xuất Quốc hội ban hành Nghị quyết điều chỉnh chủ trương đầu tư chỉ để chuẩn hóa đối tượng thực hiện Chương trình là không phù hợp. Mặt khác, tại Kỳ họp bất thường lần thứ Năm, Quốc hội mới ban hành Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia, trong đó có phân cấp mạnh cho các địa phương trong việc chủ động điều chỉnh kế hoạch, dự toán, sẽ có tác động, tạo điều kiện rất lớn cho các địa phương trong việc tháo gỡ những khó khăn vướng mắc hiện nay.

Nhấn mạnh giải pháp cấp thiết hiện nay là Chính phủ cần chỉ đạo các Bộ, ngành rà soát, sửa ngay các văn bản thuộc thẩm quyền có liên quan, nhất là các quyết định có liên quan đến tiêu chí phân định vùng đồng bào dân tộc thiểu số, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Y Thanh Hà Niê Kđăm nhấn mạnh "việc điều chỉnh này sẽ giải quyết được nhiều vướng mắc liên quan đến phạm vi, đối tượng, địa bàn thực hiện".

Trong trường hợp cần thiết phải trình Quốc hội sửa Nghị quyết 120/2020/QH14, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc lưu ý, phải rà soát, hoàn thiện, bổ sung hồ sơ, tờ trình, quan điểm sửa đổi Nghị quyết của Quốc hội, chứ không sửa Nghị quyết của Quốc hội để chuẩn hóa lại đối tượng như Tờ trình hiện nay. Cùng với đó, phải làm rõ căn cứ pháp lý, cơ sở thực tiễn và đặc biệt là tác động của việc điều chỉnh đối tượng, phạm vi sửa đổi các văn bản liên quan đến việc tổ chức thực hiện trong bối cảnh thời gian thực hiện giai đoạn 1 của Chương trình còn gần 2 năm.

Chủ tịch Hội đồng Dân tộc cũng đề nghị Chính phủ bổ sung chi tiết kèm theo danh mục các trường, các cơ sở văn hóa, y tế, số vốn ngân sách, các địa phương cụ thể gặp khó khăn, vướng mắc cần Quốc hội cho chủ trương điều chỉnh. Hồ sơ của Chính phủ cần hoàn thiện trước ngày 15.3 tới để Hội đồng Dân tộc thẩm tra chính thức và báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội vào Phiên họp tháng 4.2024, trình Quốc hội vào Kỳ họp thứ Bảy (tháng 5.2024).

"Đặc biệt, quan điểm của Thường trực Hội đồng Dân tộc là sẽ báo cáo Quốc hội không ban hành Nghị quyết riêng về vấn đề này, mà đưa vào Nghị quyết Kỳ họp giao Chính phủ chuẩn hóa đối tượng, phạm vi thực hiện". Nhấn mạnh như vậy, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc cũng đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư - cơ quan thường trực các Chương trình mục tiêu quốc gia báo cáo Chính phủ rà soát các chương trình này, nếu có vướng mắc sẽ báo cáo Quốc hội điều chỉnh chung, tránh tình trạng mỗi Chương trình lại báo cáo một thời điểm khác nhau, trong khi Quốc hội vừa giám sát tối cao 3 Chương trình mục tiêu quốc gia và tại Kỳ họp bất thường thứ Năm vừa qua đã ban hành Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách đặc thù thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia.