Nhiều chương trình hỗ trợ việc làm trong năm 2022
Thống kê, hiện nay cả nước có khoảng 7,06 triệu NKT, chiếm 7,06% dân số từ 2 tuổi trở lên; trong đó có 58% là nữ, 28,3% là trẻ em, gần 29% là NKT nặng và đặc biệt nặng. Tính đến cuối năm 2022, đã có trên 3 triệu NKT được cấp giấy chứng nhận khuyết tật. Nhìn chung, đời sống của NKT còn gặp nhiều khó khăn, đa số sống ở vùng nông thôn, điều kiện tiếp cận các dịch vụ xã hội còn hạn chế.
Thực hiện chính sách trợ giúp NKT, trong năm 2022, các đơn vị đã phối hợp với Tổ chức Hợp tác và phát triển Đức (GIZ) xây dựng khóa học online “Kỹ năng giảng dạy hòa nhập”; chương trình đào tạo “Kỹ năng giảng dạy hòa nhập; cách điều chỉnh chương trình, bài giảng và đánh giá theo nhu cầu đa dạng của người học”. Liên minh Hợp tác xã Việt Nam đã tổ chức dạy nghề thủ công mỹ nghệ, mây tre đan, cắt may, dệt thêu thổ cẩm cho 300 người khuyết tật. Hội Người mù Việt Nam đã mở được 66 lớp cho 850 học viên học nghề xoa bóp bấm huyệt, tin học, chăn nuôi, thủ công, làm hương, đan lát, Hội Bảo trợ người khuyết tật và trẻ mồ côi Việt Nam dạy nghề cho 900 NKT, Hội Cứu trợ trẻ em tàn tật Việt Nam tổ chức 33 lớp dạy nghề cho 596 trẻ em khuyết tật.
Thời gian qua, NKT được tạo điều kiện vay vốn duy trì và mở rộng việc làm từ Quỹ quốc gia về việc làm và các nguồn tín dụng khác. Theo báo cáo của Ngân hàng Chính sách xã hội, thông qua nguồn vốn từ Quỹ quốc gia về việc làm và nguồn do Ngân hàng Chính sách xã hội huy động đã cho vay 3.206 dự án của người lao động là NKT, tạo việc làm cho khoảng 1.000.000 lao động là NKT (riêng Hội Người mù đã cho vay 554 dự án trong đó có 493 dự án của NKT tạo việc làm cho 588 hội viên trong đó có 493 lao động là NKT).
Về hỗ trợ sinh kế, bằng nguồn ngân sách bố trí cho Văn phòng Ủy ban Quốc gia về NKT Việt Nam đã phối hợp với các đơn vị liên quan và các tổ chức của NKT: thực hiện Chương trình trợ giúp người khuyết tật đã triển khai tại 2 tỉnh Hải Dương và An Giang hỗ trợ 47 NKT khởi nghiệp; Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững năm 2022 triển khai mô hình sinh kế cho NKT không có sinh kế ổn định tại 3 huyện thuộc 3 tỉnh: huyện Nam Giang, tỉnh Quảng Nam, huyện Lâm Hà, tỉnh Lâm Đồng và huyện Tri Tôn, tỉnh An Giang, trao tặng tổng số 120 con bò cái sinh sản cho 120 NKT nghèo, cận nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số không có sinh kế ổn định.
Hiểu đúng để ban hành chính sách phù hợp
Theo ông Nghiêm Xuân Tuệ, Giám đốc Văn phòng Điều phối các hoạt động hỗ trợ NKT Việt Nam, nhấn mạnh: “Cộng đồng hỗ trợ người tàn tật bằng tiền bạc, vật chất hay nói cách khác là cho họ 'con cá' là cần thiết, đáng quý nhưng chưa đủ. Đủ ở đây là NKT phải có một 'chiếc cần câu' - một việc làm phù hợp để tự nuôi sống bản thân. Nhiều lần được cung cấp, hỗ trợ 'cá,' NKT sẽ sinh ra tâm lý ỷ lại, không còn ý chí, nghị lực vươn lên...". Để có việc làm ổn định thì sự nỗ lực của người khuyết tật là chưa đủ mà còn cần ý thức về trách nhiệm xã hội từ phía các doanh nghiệp.
Pháp lệnh Người tàn tật quy định doanh nghiệp phải nhận từ 2-3% tổng số lao động là NKT vào làm việc. Nếu chưa hoặc không nhận đủ tỷ lệ này thì hàng tháng phải nộp vào Quỹ việc làm dành cho NKT một số tiền tương ứng với mức lương tối thiểu theo quy định của Nhà nước với số người tàn tật mà doanh nghiệp còn thiếu...
Trên thực tế, số doanh nghiệp thực hiện quy định này vẫn còn ít. Nhiều lao động khuyết tật sau khi được học nghề, thậm chí đã qua đào tạo tại các trường cao đẳng, đại học bị các doanh nghiệp từ chối tiếp nhận với đủ loại lý do. Việc doanh nghiệp không mặn mà với việc tiếp nhận NKT vào làm việc ảnh hưởng lớn đến hoạt động của các trung tâm dạy nghề nhân đạo.
Theo nghiên cứu của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), ở góc nhìn vĩ mô, việc xem nhẹ khả năng làm việc của NKT đã làm mất khoảng 3% GDP của Việt Nam hằng năm.
Điều đáng nói là, chế tài xử phạt đối với hành vi phân biệt đối xử NKT trong tuyển dụng, quản lý lao động chưa đủ sức răn đe khiến cuộc sống của người khuyết tật đã khó khăn càng khó khăn hơn.
Không có NKT mà có những người lao động với năng lực khác nhau. Đó là một cách nói để chỉ ra rằng rất nhiều người bị khiếm khuyết về cơ thể nhưng không khiếm khuyết về năng lực lao động, sáng tạo. Mỗi dạng khuyết tật phù hợp với một công việc riêng. Người khiếm thị vẫn có thể làm tốt công việc chăm sóc khách hàng qua điện thoại; người khiếm thính thường thì có đôi bàn tay cực khéo và cảm quan mỹ thuật rất tốt; NKT ở chân không ngăn họ trở thành một nhân viên IT xuất sắc…
Những nghiên cứu gần đây cho thấy, NKT khi được đào tạo đúng nghề, sẽ làm việc không thua kém nhiều so với người bình thường. Hơn nữa, được doanh nghiệp nhận vào làm việc, người khuyết tật chắc chắn sẽ rất gắn bó với cơ sở, không có tâm lý đứng núi này trông núi nọ.
Cục trưởng Cục Bảo trợ xã hội (Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội) Tô Đức cho biết trong năm 2023, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến NKT sẽ được rà soát, chú trọng đến những chính sách đột phá để tăng cường khả năng tiếp cận giáo dục nghề nghiệp, giải quyết việc làm, tạo sinh kế ổn định, tự chủ cho NKT. Cùng với đó, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội sẽ chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành liên quan và các địa phương xây dựng hồ sơ trình dự án sửa đổi bổ sung Luật Người khuyết tật, Luật Việc làm và Luật Bảo hiểm xã hội; trong đó, việc lồng ghép, bổ sung các chính sách phù hợp đối với NKT được quan tâm.
Đặc biệt, thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2023, các địa phương cần ưu tiên triển khai dự án đa dạng hóa sinh kế đối với NKT không có sinh kế ổn định, thông qua các mô hình sinh kế hiệu quả, như mô hình khởi nghiệp; mô hình đào tạo nghề gắn với việc làm tại doanh nghiệp, cơ sở sản xuất; mô hình đào tạo nghề gắn với sinh kế cho NKT; mô hình phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng.
